SKKN Tổ chức dạy học kết hợp với sự hỗ trợ của Office 365 chủ đề Từ trường nhằm bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề

SKKN Tổ chức dạy học kết hợp với sự hỗ trợ của Office 365 chủ đề Từ trường nhằm bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh

Lýdochọnđềtài
Hiện nay với sự pháttriểnnhanhchóngcủa khoa học kỹ thuậtcùngvới sự bùngnổ
củacôngnghệ thôngtin đãlàmchokhotàngtrithứcpháttriển mộtcáchđángkể. Do đó,
sự đối lập giữa khốilượng kiến thứcmàHScần trang bị với quỹ thờigiandànhchoviệc
học tạonênáplực to lớnđến HS.Để giải quyết vấnđề nàyGVchúngtacầntíchcựcđổi
mới mạnh mẽ phươngphápdạy học, khắc phục lối truyền thụ một chiều,rènluyện nếptư
duysángtạo củangười học,tínhtíchcực chủ độngsángtạo,pháthuycácnănglực vốncó
của HS; kết hợpcácphươngphápdạy họctiêntiếnvàphươngtiện hiệnđạivàoquátrình
dạy học, nhằmpháttriểnnănglực của học sinh nhằmđảm bảo về thờigianvàkhônggian
tự nghiêncứu cho học sinh
Xuấtpháttừ tìnhhìnhđótrongnhữngnămgầnđây,ĐảngvàNhànướcđãracác
chỉ đạo về đổi mới căn bản giáo dục toàn diện như: Nghị quyết số 29 – NQ/TW ngày
04/11/2013 Hội nghị trungương8khóaXIvề đổi mớicănbảntoàndiệngiáodụcvàđào
tạođãxácđịnhquanđiểmđịnhhướng “…Tiếp tụcđổi mới mạnh mẽ phươngphápdạyvà
họctheohướng hiệnđại;pháthuytínhtíchcực, chủ động,sángtạovàvận dụng kiến thức,
kỹ năngcủangười học; khắc phục lối truyền thụ ápđặt một chiều, ghi nhớ máymóc.Đẩy
mạnh ứng dụngcôngnghệ thôngtinvàtruyềnthôngtrongdạyvàhọc…”;Côngvănsố
5555/BGDĐT-GDTrHngàyngày08tháng10năm2014của Bộ GiáodụcvàĐàotạo về
hướng dẫn sinh hoạtchuyênmônvề đổi mớiphươngphápdạy họcvàkiểmtra,đánhgiá;
tổ chứcvàquảnlícáchoạtđộngchuyên môncủatrường trung học/trungtâmgiáodục
thườngxuyênquamạng….
Từ những chỉ đạo củaĐảngvàcáccấp quảnlýGiáodụcvàthực tế dạy họctôiý
thứcđược rằng muốnđápứngđượcyêucầu củagiáodục trong thờiđạibùngnổ thôngtin
thìngười thầy phải thực sự bắttayngayvàoviệcđổi mớiphươngphápdạy họcvàtổ chức
lại nội dung dạy họctheocácchủ đề. Khi tổ chứccácnội dung dạy họcthànhcácchủ đề
phảiđảm bảo chuẩn kiến thứckĩnăngvàcóthể sử dụngcácphươngtiện dạy học hiệnđại,
cácphươngphápdạy họctíchcựcđể tổ chứccáchoạtđộng học tập cho học sinh tạođiều
kiện cho họcsinhcóthể pháthuyhết khả năngcủamìnhtrongquátrìnhhọc tập.
Trong thực tiễn, nhiềuhìnhthức học tậpcũđãgặp phảicáchạn chế nhấtđịnh. Trong
bối cảnhđó,nhờ ứng dụngthànhtựu củacôngnghệ vàoQTDHmàhìnhthức DH trực
tuyến (E-Learning)đượcđánhgiálàmộthìnhthức học tập triển vọng,phùhợp vớiyêu
cầu thờiđạivàlàmột tiến bộ của khoa học – côngnghệ.Chínhvìvậy tổ chức UNESCO
đãđưarakhuyếncáođối vớigiáodụcvàđàotạo(GD&ĐT)của thế kỷ XXIlà:“Học ở
mọinơi,học ở mọilúc,học suốtđời, dạy cho mọingười với mọitrìnhđộ tiếpthukhác
nhau[1].Trước khuyếncáođó,nhiềuhướngnghiêncứu mớitronggiáodụcđãđược quan
tâm,một trong nhữngthànhtựu nổi bật nhất củaGD&ĐTtrongthờigianqualàviệc kết
hợp giữa DH trực tuyến (E-Learning)vàDHgiápmặt – DH kết hợp hay Blended Learning
(B-Learning).Đâylàmột trong nhữnghìnhthứcDHgópphần khắc phụcđược những hạn
chế của DH trực tuyếnvàDHgiápmặt,pháthuyđượcvaitròcủacôngnghệ thôngtin
(CNTT)theohướngkíchthíchhứngthúhọc tập củaHS,đápứng nhu cầucánhân,phát
triểnđatrítuệ vàkhuyếnkhíchhọc tập kiến tạo củaHS.Ngoàira,hìnhthức học tậpcósự
2
hỗ trợ củaOffice365còngópphầnrènluyện khả năngGQVĐ,học từ xavàhọc suốtđời
cho HS. DHlàmột hoạtđộngmàtrongđóbaogồm hoạtđộng dạyvàhoạtđộng học. Do
đó,để nângcaochấtlượngDH,bêncạnh việcđổi mới PPDH củagiáoviên(GV),HSphải
khôngngừng học tập,nângcaoNLGQVĐvàtrongxuhướng hiện nay, một trong những
cáchtốt nhất làthamgiahọc trực tuyến.
Nănglực giải quyết vấnđề (NLGQVĐ)làmột trong nhữngnănglực quan trọng
nhất củaconngườimàcácnềngiáodụcpháttriểntrênthế giớiđều muốnhướng tới.Năng
lực giải quyết vấnđề lànănglựcgiúpconngườipháthiện ra những vấnđề gặp phải trong
học tập hay trong cuộc sống, từ đótíchcựctưduy,khámpháranhữngphươngánđể giải
quyếtcácvấnđề đómộtcáchhiệu quả vànhanhchóngnhất. Dạy họctheođịnhhướng
pháttriểnnănglực giải quyết vấnđề cho họcsinhkhôngchỉ cóýnghĩaquantrọngđối với
cánhân,giađìnhvàcộngđồng ở khíacạnhđổi mớiphươngphápdạy học,màcòncóý
nghĩatolớnnhưmột mụctiêuquantrọngvàcấp thiết của nềngiáodụcđàotạo Việt Nam.
Vậtlíhọclàmột trong những bộ môn khoa học lâuđờivàquantrọng nhất củanhân
loại. Dạy học bộ mônvậtlítạitrường trung học phổ thôngngoàiviệcgiúphọc sinh nắm
đượccáckiến thức vậtlítrọngtâmtheoyêucầu đề ra của Bộ GiáodụcvàĐàotạo,màcòn
giúphọcsinhnângcaocáckĩnăng,kĩxảo,đặc biệtlàpháttriểncácnănglực quan trọng
thiết yếu. ThựctếdạyhiệnnaynóichungvàDHvậtlínóiriênghầuhếtGVchỉchú trọng
đếnviệccungcấpkhốilượngkiến thứcchoHShơnlàtổchứccáchoạtđộng DH theo
hướngbồidưỡngnănglựcGQVĐchoHS.Trongkhiđóyêucầuđổimới củaBộGiáodục
vàĐàotạohiệnnaylàphảiđiềuchỉnhtừtiếpcậnnộidungchuyển dần sang hướng tiếp
cận năng lực (HS làm được gì thông qua việc học).Vớimongmuốnhướngđếnsựphát
triểntoàndiệnvềnănglựcvàthểchấtchoHSthìkhôngnhữngnhàtrườngcầntrangbị
kiếnthứcchoHSmàcònphảibồidưỡngcácnănglựcthiếtyếu,đặcbiệtlànănglựcGQVĐ.
Trong đó, việc đưa racácbàitoángắnliềnvớithựctế, đặt HS trước những bài toán đó
để HS tựđưaracáclậpluận,giảithíchđể giải quyếtvấnđề, quađó giúp HS tự bồi
dưỡng kiến thức, bồi dưỡng năng lực GQVĐ cho bản thân.KhiđóHSsẽlàmchủđược
kiếnthức,làmchủđượckhônggianhọcvàbiếnmìnhthànhchủthểtrongviệchọc.Đây
cũngchínhlàxuthếcủathờiđạimàđượccácnhànghiêncứuquantâm.
Nhữngkiếnthứctrongchủđề“Từtrường”làcơsởcủanhiềuứngdụngtrongđời
sốngcũngnhưtrongngànhkhoahọckỹthuậtđiện. Đây cũnglà chương cơ sở tạora
nhữngtìnhhuốngcóvấnđềgầngũivớiHS.Chủđềnàycóthểnóikhátrừutượngvới
HSTHPTkhiđisâunghiêncứu,nênnếuGVchỉdùngphấn,bảngthìsẽkhôngthoátlên
đượccácýnghĩacủaquátrìnhthayđổivềhiệntượngvàkhôngthểbổidưỡngNLGQVĐ
cho HS. Tuy nhiên, khi dạy học chươngnàynếubiếtsửdụngPTDH,đặcbiệtlàcáccông
cụcủaOffice365thìsẽtrựcquanhóađượccáchiện tượngvậtlí,giúpchoHScảmthấy
hứngthúhơntronghọctập,đồngthời pháthuy được năng lực GQVĐ của HS.
Trướcđây,đãcónhiềucôngtrìnhnghiêncứuứngdụngCNTTvàoDHnóichungvà
DHKHnóiriêng.ThựctiễnđãchứngtỏviệcđổimớiPPDHhoặcchỉnghiêncứuđổimới
DHgiápmặtcũngnhưDHE-Learningnóichungchưaphảilàmộtgiảipháphoànhảo,bởi
mỗihìnhthứcDHriênglẻđềucónhữnghạnchếnhấtđịnh.Dođó,mộtvấnđềđượccácnhà
nghiêncứuquantâmlàlàmsaođểtậndụngcácưuđiểmvàkhắcphụcnhữnghạnchếcủa
cáchìnhthứcDHkhácnhau.Trướcyêucầuđó,hìnhthứcDHkếthợpgiữaDHtrựctuyến
3
vớiDHtrựctiếp(DHkếthợp- BlendedLearning)rađờivàđãtrởthànhmộttrongnhữngxu
hướngtrongđổimớiDHhiệnnay.
Xuất phát từ những lí do trên,chúng tôi đãchọn đề tài: “Tổchứcdạyhọckếthợpvới
sựhỗtrợcủaOffice365chủđềTừtrườngnhằmbồidưỡngnănglựcgiảiquyếtvấnđề
củahọcsinh
2. Mụcđíchnghiêncứu
XâydựngtiếntrìnhtổchứcDHkếthợpvớisựhỗtrợcủaOffice365theohướng
bồidưỡngNLGQVĐcủaHSvàvậndụngvàoDHchủđềTừtrường.
3. Kháchthểvàđốitượngnghiêncứu
3.1. Kháchthểnghiêncứu
Hoạtđộngdạyvàhọcchủđề “Từtrường”
3.2. Đốitượngnghiêncứu
Hoạtđộngdạyvàhọcchủđề “Từtrường” theohướngkếthợpvớisựhỗtrợcủa
Office365nhằmpháttriển nănglựcGQVĐchohọcsinh.
3.3. Phạmvinghiêncứu
TổchứcDHtheohướngkếthợpvớisựhỗtrợcủaOffice365trongDHphần“Từ
trường”.
4. Giảthuyếtkhoahọc
NếuxâydựngtiếntrìnhtổchứcDHkếthợp(B-Learning) vớisựhỗtrợcủaOffice
365vàvậndụngvàoDHchủđề“Từtrường” sẽgópphầnbồidưỡngNLGQVĐ củaHS,
quađónângcaohiệuquảDHVậtlíởtrườngphổthông.
5. Nhiệmvụnghiêncứu
Đểđạtđượcmụctiêuđềra,đềtàiphảithựchiệnnhữngnhiệmvụchínhsauđây:
-HệthốnghóacơsởlýluậnvềNL,NLGQVĐvàDHtheoB-Learning cho HS
trunghọcphổthông(THPT);
-NghiêncứuxâydựngkhungNLGQVĐcủaHSTHPT;
-ĐềxuấtcáchìnhthứcDHkếthợpvớisựhỗtrợcủaO365
-KhảosátsựhiểubiếtcủaGVvềmôhìnhDHKHvàsựvậndụngmôhìnhtrong
dạyhọcVậtlíTHPT
-Khảosátsựhiểubiếtvàmứcđộsửdụngthànhthạohệthốngmicrosoftoffice365
vàcáccôngcụtrựctuyến
-NghiêncứuthựctrạngDHVậtlíởtrườngphổthôngtheohướngtiếpcậnNLnói
chungvàNLGQVĐcủaHSnóiriêng;
-Nghiêncứunộidung,chươngtrìnhsáchgiáokhoa(SGK)chủđềTừtrường;Tìm
hiểunhữngthuậnlợi,khókhăntrongviệctổchứcDHchủđềTừtrường.
-ThiếtkếtiếntrìnhDHmộtsốkiếnthứcchủđềTừtrườngtheohìnhthứcDHkết
hợpvớisựhỗtrợcủaO365.
-Tiếnhànhthựcnghiệmsưphạm(TNSP)đểđánhgiátínhkhảthicủa đềtài.
– Phântíchkếtquảthựcnghiệmthuđượcđểđánhgiátínhkhảthicủađềtài.
6. Phươngphápnghiêncứu
6.1. Phươngphápnghiêncứulíluận
– NghiêncứucácvănkiệncủaĐảng,chínhsáchcủaNhànước,cácchỉthịcủaBộ
GD&ĐTvềvấnđềđổimớiPPDH,nângcaochấtlượnggiáodụchiệnnayởnhàtrường
4
phổthông.Nghiêncứucáctàiliệu(sách,báo,tạpchí…)vềvấnđềpháttriểnNL GQVĐ
củaHStrongDHnóichungvàDHVậtlínóiriêng.
– Nghiên cứu cơ sở lý luận củaB-LearningvàDHVậtlítheohướngtiếpcậnNL
nóichungvàNLGQVĐcủaHSnóiriêng.
– Nghiêncứuchươngtrình,nộidungSGK,sáchGVvàcáctàiliệuliênquan đến
chủđề “Từtrường” đểxácđịnhkiếnthức,kỹnăng, năng lực mà HS cần đạt được.
6.2. Phươngphápnghiêncứuthựctiễn
– NghiêncứukhảnăngtổchứcDHkếthợpvớisựhỗtrợcủaOffice365 theohướng
bồidưỡngnănglựcGQVĐ trong DH chương “Từtrường”.
– Dự giờ, quan sát việc dạy của GV và việc học của HS trong quá trình TNSP.
6.3. PhươngphápTNSP
– Tiếnhànhdạytạilớpthựcnghiệmcácgiáoánđãthiếtkế,vàsosánhvớilớpđối
chứngđượcdạytheophươngpháptruyềnthốngđểtừđórútrađượckếtluậncầnthiết,
nhữnggìcòntồntạicầnkhắcphục,vànhữngđiểmmạnhcầnpháthuy.Quađóđềxuất
hướngápdụngvàothựctiễn vàmởrộngnghiêncứu.
6.4. Phươngphápthốngkêtoánhọc
– Dùngphươngphápthốngkêtoánhọcđểxửlýcácsốliệuthuđượctừthựcnghiệm.
7. Đónggópmớicủađềtài
7.1.Vềmặtlýluận
-Gópphầnhệthốnghóacơsởlýluận vềNL,NLGQVĐ,B-Learningvàbồidưỡng
NLGQVĐtheoB-LearningvớisựhỗtrợcủaOffice365.
7.2. Vềthựctiễn
– ĐánhgiáđượcthựctrạngvềnănglựcGQVĐcủaHShiệnnaytronghọctậpmôn
Vậtlí.
– Thiếtkếđượcmộtsốgiáoán DHchương“Từtrường” theo hìnhthứcDHkếthợp
vớisựhỗtrợcủaOffice365 nhằmpháttriểnnănglựcGQVĐchoHS.
-CóthểlàmtàiliệuthamkhảochogiáoviêncáctrườngTHPTvàsinhviêncác
trườngsưphạm.
5
II.MÔTẢ GIẢIPHÁP
PHẦN 1.MÔTẢ GIẢIPHÁPTRƯỚC KHI TẠORASÁNGKIẾN
1.1.Lịchsửnghiên cứu
KhinghiêncứuvềDHKHđể xác định được mối tương quan giữa E-learning và F2F
tác giảđã nghiêncứuđến các cách thức tiếp cận quá trình học tập của người dạy và người
học. Tácgiả nhận thấy, “dạyhọcgiápmặt– FacetoFace(F2F)” vớinhững nhiệmvụhọc
tậpliênquanđếnthựchành,thínghiệm,vànhữngnộidungcầnđếnsựtrảinghiệm thực tế
đềucó sự tương tác trực tiếp.
Dựatrênnghiêncứucáccáchtiếpcậnkhácnhaucủanhiềutácgiảchothấyđịnh nghĩa
thống nhất học tập kết hợp là một mô hình dạy học có sự phối hợp nội dung,phươngpháp
vàcáchthứctổchứcdạy- họcgiữacáchìnhthứchọctập.Từviệctiếpcậnnhữngquan
niệmtrên,tácgiảbàiviếtchorằng:“họctậpkếthợplàmôhìnhdạyhọccósựkếthợpgiữa
hìnhthứcdạyhọctrựctuyếnvàhìnhthứcdạyhọcgiápmặt(F2F)vớimộttỉlệphùhợp
nhằmđảmbảohiệuquảgiáodụcđạtđượclàcaonhất”[6].
VớisựhỗtrợcủahệthốngMicrosoft Office365vàcáccôngcụtrựctuyếnthông
minh,cóhiệuquảtươngtáccao,E-learningđượcxemlàmộtgiảipháphữuhiệugiảiquyết
vấnđềnângcaochấtlượnggiáodục.Rõràng,họctrựctuyến đemlạisựlinhhoạt,chủ
độngtronghọctậpkhithờigiancóthểkhôngtheonhữnggiờcốđịnh,màcóthểphátsinh
theotìnhhuống,theonhucầu;khônggianhọctậpdiễnratrênlớphọcảovàkhôngbịgiới
hạnbởikhônggianvậtlí.Mộtdạngthứctiếpcậnnữacủahọctậpđólàtựgiáchọc.Nócó
thểcótínhhệthốnghoặckhôngcótínhhệthống.Sựđiềuphốitựhọc có thể do giáo viên,
người hướng dẫn (có tính hệ thống) hoặc xuất phát từ nhu cầucủangườihọc(phihệthống).
Đặctrưngcủatựhọcđólàcácnềntảnghọctậptrựctuyến, cộng đồng học tập với sự hỗ trợ
của máy tính và Internet. Tuy nhiên, những bất cập khi triển khai dạyhọcE- learningnhư
là:thiếuthốncơsởhạtầng,trìnhđộứngdụngcôngnghệthôngtin trong trường học còn
chưa đồng đều, dạy học E – learning khiến người học thiếu đinhữngbiểuhiệnvềcảm
xúc,…E-learningkhôngthểxóabỏđượcviệchọctậpgiápmặttrựctiếp.Cácvấnđềchỉ
cóthểđượcthảoluậnvàxemxéttừnhiềugócđộvớinhiềucungbậccảmxúcvàthăng
hoakhisựgiaotiếpđótrựctiếp.Đặcbiệtlàcácnhiệmvụliênquanđếnthựchành,thí
nghiệm,vànhữngnộidungcầnđếnsựtrảinghiệm thực tế. Có thể thấy rằng, từ những hạn
chế, bất cập và những nguyên nhân tồntạitrênnóilêntínhcấpbách,ýnghĩakhoahọcvà
thựctiễncủađề tài.
Tại Việt Nam, từ cơ sở dữ liệu khoa học từ nhiều kênh, nguồn khác nhau,tácgiảchọn
được140côngtrìnhtiêubiểutừnăm2002đếnnay,trongđóchỉcókhoảng30côngtrình
cóđầyđủtiêuchívềthôngtinđểphântích,đánhgiátheotiêuchí ràng buộc mà nghiên
cứu đặt ra [6,7,8,9]… Từ các kết quả của các công trìnhnghiêncứuchothấysựcầnthiết
củamôhìnhB-learningphùhợpvớibốicảnhgiáodục ở Việt Nam. Nhất là trong bối cảnh
cả thế giới đã và đang bị chi phối bởi đại dịchCovit-19.
Tất cả các nghiên cứu mới chỉ dừng ở mức nghiên cứu lí thuyết và đề xuất giảipháp
vậndụngởphạmvinhỏ.Bêncạnhđấy,sốđềtàinghiêncứuápdụngdạyhọcB-Learning
vàotừngphầncụthểtrongtừngbộmôncònrấthạnchế,đặcbiệtlàcácnghiêncứuđốivới
mônVậtlí ởtrường THPT.
6
1.2. Dạyhọckếthợp (B-learning)
KếthợpcáchìnhthứcDHlàbướcđimớinhấttronglịchsửlâudàicủaDHdựatrên
côngnghệ.DHkếthợpxuấtpháttừcácquốcgiapháttriểnsaukhihọkhaitháchình
thứcDHtrựctuyến(E-Learning)khônghoàntoànthànhcông.Côngnghệmanglạisự
tiệnnghi,nhanhgọnvàtiếtkiệmchiphínhưnglạilàmchongườihọcdễdàngmấtđi
độngcơhọctậpvàmấtđicơhộigiaotiếptrựctiếpnhưtrongcáclớphọctruyềnthống.
Chínhvìvậy,cácbuổiDHgiápmặtvẫngiữđượcnhiềugiátrịmàviệc họcvới máy tính
không thể nào bù đắp được. Ngược lại, với sự bùng nổ của CNTTvàviệcxuấthiệncác
chươngtrìnhứngdụngtrênmạngthìviệctruyềnđạtthuầntúykhôngthểcungcấpcho
ngườihọcđượcnguồnkiếnthứckhổnglồvànhữngthôngtintứcthời,lúcnàyvaitròhỗ
trợcủaDHtrựctuyếnđượcthểhiệnrất nét.KháiniệmDHkếthợp xuấthiện,vớimục
đíchkếthợpnhữngưuđiểmcủahìnhthứcDHgiápmặtvàtậndụngthếmạnhcủaCNTT,
cụthểlàcácchươngtrình .Vớihìnhthứchọctậpnày,ngườidạyvàngườihọc
sẽcóhìnhthứctiếpcậnmônhọctheohướngtoàndiện hơn.
1.2.1.Kháiniệm
DHKH(BlendedLearning)làmộtthuậtngữđượcsửdụngnhiềutronglĩnhvực
giáodụcvàđàotạoởcácnướcpháttriểnnhưHoaKỳ,Úc,NhậtBản,…Dạyhọckếthợp
“Blended Learning – BL”xuấtpháttừnghĩacủatừ”Blend”tứclà”phatrộn”đểchỉmột
hìnhthứctổchứcdạyhọchếtsứclinhhoạt,làsựkếthợp”hữucơ”củanhiềuhìnhthứctổ
chứcdạyhọckhácnhau[8].Trongsốcácquanđiểmcủanhiềutácgiảtrênthếgiới,quan
điểmcủatácgiảVictoriaL.Tiniolànổibậthơncả.Tácgiảchorằng:”B- Learninglà
thuậtngữdùngđểchỉsựkếthợpgiữacácgiảiphápE– Learningvàhìnhthứclớphọc
truyềnthống”[6].
B-learninglàtênviếttắtcủa“BlendedLearning”(BL).“Blended”cónghĩalàpha
trộn,kếthợphoặchỗnhợp.BlendedLearningcónghĩalàhọctậphỗnhợphayhọctập
kếthợp.Đãcónhiềucôngtrìnhnghiêncứuvềmôhìnhnàyvàmôhìnhđãđượcápdụng
rộngrãitừcáctrườngtiểuhọcchođếncáctrườngđạihọc,tiêubiểunhư: Rocketship
Public Schools, KIPP LA Schools, Summit Public Schools (Bernatek, Cohen, Hanlon, &
Wilka, 2012), School District of Philadelphia (Beaver, Hallar, Westmaas, & Englander,
2015)…
CónhiềucáchđịnhnghĩavềmôhìnhBL,theoStackervàB.Hornthì:BLlàmột
chương trình giáo dục mà ở đó HS học một phần nội dung bài học theo dạng trựctuyến và
một phần nội dung bài học theo dạng truyền thống, mặt đối mặt (Staker, 2011; Staker &
Horn,2012).TácgiảGarrisonđãđịnhnghĩa:BLlàmộtphươngphápđượcthiếtkếđể
tíchhợpcácđiểmmạnhcủahọctậptrựctiếpvàtrựctuyến(Garrison&Vaughan,2007).
ỞViệtNam,đãcócácnghiêncứuvề môhìnhBLsongvẫncònkháít.Theotác giả
Nguyễn Danh Nam thì sự kết hợp giữa E-learning với lớp học truyền thống trởthànhmột
giải pháptốt, nó tạo thànhmộtmôhình đàotạogọilà “BlendedLearning”(NguyễnDanh
Nam, 2007).
Nhưvậy,kháiniệmvềmôhìnhBLđượcdiễnđạttheonhiềucáchkhácnhaunhưng
chung quy lạiB-learning làmôhìnhdạy họckếthợpgiữadạy họctruyềnthống(mặtđối
mặt)vàdạyhọctrựctuyến(E-learning).“B-learninglàsựtiếnhóahợplívàtựnhiên nhất
trong tiến trình học tập”(TrầnHuy Hoàng& Nguyễn Kim Đào,2014), nópháthuycác
7
ưuđiểmvàkhắcphụccácnhượcđiểmcủahaicáchdạyhọcnóitrên. TheoCarman,mô
hìnhBLđượcthiếtkếdựavàolýthuyếthọctậpcủaKeller,Gagné,Bloom,Merill,Clark
vàGery,trongđócó3 lýthuyếtcốtlõibaogồm:thuyếtnhậnthức(Cognitivism),thuyết
kiếntạo(Constructivism)vàsựhỗtrợ thực hiện (Performance Support). “Đólànhữnglý
thuyếtvừaphảnánhlịchsửphát triển, vừa mang tính xu hướng củathờiđại,cóthểvận
dụnghiệuquảtronggiáodụcngườilớn”(ĐỗThếHưng&NguyễnThịKimHoa,2014) [8].
TấtcảcáclýthuyếttrêncùngkếthợpvớinhautạonênlýthuyếtvềmôhìnhB-learning.
Hình1.1. Lý thuyết mô hình B-learning
1.2.2. Một số môhìnhdạy học kết hợp
DHkếthợphoàntoànkhôngphảilàsựbổsung,bùđắpcácnhượcđiểmcủaDH
trựctuyếnhayDHgiápmặt.Trênthựctế,đólàmộtmôhìnhDHmớihoàntoànvềchất,
làmthayđổicănbảncácquanđiểmvềlýluậnDHđãtồntạitừtrướcđếnnay.Dựavào
nhữngphântíchcủanhómH.StakervàcộngsựvềDHkếthợp[17],nhómcủaM.B.
HornvàcộngsựđãđềxuấtsáumôhìnhDHkếthợp.Sauđó,haitácgiảchínhlàH.
StakervàM.B.HornđãhợpnhấtvàđơngiảnhóathànhbốnmôhìnhDHkếthợp[18],
cụthể:
Hình1.2.MôhìnhDHkếthợp (theoStakervàHorn)
8
1.2.3. Điều kiện thực hiệnmôhìnhdạy học kết hợp
Để thực hiệnđượcmôhìnhdạy học kết hợp,cơsở giáodục cầnđảm bảocácđiều
kiện sau:
– Cóthiết bị học tậpthôngminh: Người họcvàngười dạyđềucóđủ cácthiết bị học
tậpthôngminhđể cóthể thamgiacáclớp học trực tuyến.
– CóInternet: Hoạtđộng giảng dạy trực tuyến sẽ diễn ra qua Internet,vìvậy cần
đảm bảođường truyền ổnđịnh,khônggâyảnhhưởngđến trải nghiệm học tậpvàgiảng
dạy củacácthànhviêntronglớp.
– Cơsở hạ tầng hiệnđại: Cơsở giáodục sẽ cầncómột số côngcụ tối thiểuđể xây
dựng một lớp họccómôhìnhdạy kết hợpnhưmànhìnhtươngtácthôngminh,máychiếu,
hệ thốngâmthanh,máytính,…
– Cácphần mềm quảnlýđánhgiáhiệnđại,thôngminh,thânthiện: Cần sử dụng
một số phần mềmđể đánhgiámứcđộ tươngtáccủangười học,đồng thời chịutráchnhiệm
thốngkê kết quả để đánhgiáhiệu quả học tập của từngngười.
1.2.4. Cáchìnhthứcdạyhọckếthợp
DHkếthợpđượccoilàphươngántốiưunhấthiệnnaykhimàDHtrực tuyến
khôngthểthaythếđượcnhữnghìnhthứcDHgiápmặttrênlớp.ViệckếthợpgiữaDH
giáp mặt và DH trực tuyến được thể hiện ở nhiều hình thức và mức độ khác nhau. Từ
những nghiên cứu của Tôn Quang Cường và Phạm Kim Chung [10], Ninh Thị Hạnh[11],
H. Staker và cộng sự [20]; căn cứ vào mục tiêu DH, căncứ vào thực tế DH cũng như nhu
cầu của HS về TH, chúng tôi đề xuất có bốn hình thứcDHkếthợp tương ứng nhưsau:
Hình1.3.CáchìnhthứcdạyhọctheoDHkếthợp
9
1.2.5.Nguyêntắcthiếtkếnộidungdạyhọckếthợp
ĐểthiếtkếnộidungDHKH đạthiệuquảcầndựatrênnhữngnguyêntắcvàtiêu
chínhưsau:
Hình1.4.CácnguyêntắcdạyhọctheoDHKH
1.2.6. CácgiaiđoạnvậndụngmôhìnhDHKH (B-learning) đểpháttriểnNLGQVĐ
choHSởtrườngTHPT
Để NLQGVĐ của HS được phát triển một cách tối đa, ngoài việc HS phải tự học,
tựnghiên cứu thì sự giúp đỡ của GV đóng góp một phần không thể thiếutrong quá
trìnhấy.
Để phù hợp với nội dung của đề tài, chúngtôitổchứclạicácgiaiđoạnvậndụng
môhìnhDHKHđểpháttriểnNLQGVĐmônVậtlíchoHSTHPTnhưsau:
Giai đoạn 1: Tổ chức cho HS tự học ở nhà
Bước1:HStựhoànthànhnhiệmvụbàicũ
HStựhoànthànhnhiệmvụbàicũtheolờidặndòcủaGVtrênlớphọc.GVcónhiệm
vụ cung cấp nội dung kiểm tra bài cũ ở dạng trắc nghiệm hoặc tự luận, sử dụngcôngcụ
trongO365nhưFormhoặccáccôngcụtíchhợpđượcvớiTeamsnhưQuizizz,Azota….
làmkênhtươngtácgiữaHSvàGVtrongsuốtquátrìnhhọctập.
Bước 2: HS tự tìm hiểu bài mới theo hướng dẫn của GV
GVcungcấpcácvideobàigiảngliênquanđếnnộidungbàihọcđểHStựtìmhiểuvà
tiếpthukiếnthứcmới.Bêncạnhđó,GVphảithiếtkếcáccâuhỏicủngcốnhằmkiểmtra
mứcđộtiếpthukiếnthứccủaHSvàđượccậpnhậttrênTeams. Trong quátrình tìm hiểu
nội dung bài mới HS có thể ghi lại những nội dungchưahiểuđểhỏiGVkhiđếnlớphoặc
cóthểđăngtrựctiếplêndiễnđànhọctậptrênYammerhoặcTeams.
Giai đoạn 2: Tổ chức dạy học trên lớp
Bước 3: Tổ chức cho HS tự học và thảo luận dưới sự HD của GV
Ởbướcnày,GVcóthểvậndụngcácphươngphápdạyhọctíchcựcđểtổchứccho
HStựhọc.Trongkhuôn khổ củađềtài, chúng tôivậndụng cáckiểu dạy họctíchcựckết
hợpvớimô hìnhBLđểtổchứcchoHStựhọcvàthảoluận.
10
Bước 4: Hướng dẫn, chốt kiến thức và hướng dẫn học bài sau
Sau khi tham gia các hoạt động họctập trên lớp, GV chốt lại các kiến thức quantrọng
trong bài học đồng thời giao nhiệm vụ về nhà để HS tự học, tự ôn tập bài cũ cũngnhưlà
chuẩnbịchobàimới.Cứnhưthếtiếptụccáchoạtđộngnhưcácbướctrên.
1.2.7.Ưunhượcđiểmmôhìnhdạy học kết hợp
Môhìnhgiảng dạy kết hợp sẽ cóưuđiểm của cả haihìnhthức học trực tiếpvàtrực
tuyến,đồng thời sẽ cómột số hạn chế riêng.Vậy,cácưunhượcđiểm nổi bậtlà:
1.2.7.1.Đối vớingười học
Môhìnhgiúpngười họccóthể linh hoạt về thờigian,địađiểm họcvàkiểmsoát
được tốcđộ học tập củamình,cóthể xem lại nhữngbàigiảngchưahiểurõ.Nhờ đónắm
rõđược nội dung họchơn.
Tuynhiên,nhượcđiểmlàmôhìnhsẽ đòihỏingười học cần chủ độngtìmkiếmtài
liệuvàtự học,vìmôhìnhưutiêntínhlinhhoạtnênsẽ khôngcónhiềutheodõisátsaonhư
học tập truyền thống.Vìvậy, nếungười họckhôngtập trung vànghiêmtúcthìcóthể sẽ
khôngtheokịpbàigiảng.
1.2.7.2.Đối vớingười dạy
Người dạy vẫn sẽ đứng lớpvàkhôngcần phảithayđổihoàntoànthóiquendạy học
củamình.Nhờ đócóthể tậptrungvàtruyền tải nộidungbàitốthơnđếnngười học.
Nhượcđiểm làngười dạy sẽ cần họcthêmkỹ năngvàthaotácđể tạocácbàigiảng
trực tuyếnthúvị chongười học,điềunàygâymất thờigianvàcôngsức. Giảipháplàngười
dạynênsử dụngcácphần mềmđề caotínhđơngiảnvàtiện dụng, một gợiýlàphần mềm
hỗ trợ giảng dạy tíchhợptrênTeamsđólàWhiteBoard.
Phần mềm viết bảng nàychophépngười dạy thực hiệncácthaotácvẽ, viết,xóa,
chèntệpđaphươngtiện,… nhưbảngđentronglớp học truyền thống, rấtđơngiảnđể hiểu
vàsử dụng.
1.2.7.3.Đối vớicáccơsở giáodục
Cơsở giáodục sẽ giảm thiểuđượccác chiphínhưđilại,ănuống,…Ngoàira,việc
ứng dụngmôhìnhmớivàmanglại chấtlượngđàotạo tốthơnsẽ nângcaouytíncủacơ
sở,giúpthuhútthêmhọcviên.
Tuynhiên,để tạonênmộtmôhìnhphươngphápdạy học kết hợpđủ tiêuchuẩnthì
cơsở giáodục sẽ cầnđầutưthêmchiphíchotrangthiết bị, phần mềm,trangweb,…
1.3. Năng lực giải quyết vấn đề
1.3.1. Kháiniệm nănglực
Vấn đề NL đã được nhiều tác giả trong và ngoài nước bàn luận, đánh giá từ nhiều
gócđộ,quanđiểmkhác nhau.
Theo quan điểmcủaTâmlýhọc,tácgiảNguyễnQuangUẩnvàTrầnTrọngThủy
chorằng“Nănglựclàtổnghợpnhữngthuộctínhđộcđáocủacánhânphùhợpvớinhững
yêucầuđặctrưngcủamộthoạtđộngnhấtđịnh,nhằmđảmbảoviệchoànthànhcókếtquả
tốttronglĩnhvựchoạtđộngấy[13]; PhạmMinhHạcnhấnmạnhđếntínhmụcđíchvà
nhâncáchcủaNL,ôngchorằng: “Nănglựcchínhlàmộttổhợpđặcđiểmtâmlýcủamột
conngười,tổhợpđặcđiểmnàyvậnhànhtheomộtmụcđíchnhấtđịnhtạorakếtquảcủa
mộthoạtđộngnàođấy[14].TheoNguyễnSinhHuy vànhómtácgiảthì“Nănglựclàmột
sựkếthợplinhhoạtvàđộcđáonhiềuđặcđiểmtâmlýcủamộtngười,tạothànhnhững
11
điềukiệnchủquanthuậnlợigiúpchongườiđótiếpthudễdàng,tậpdượtnhanhchóngvà
hoànthànhhoạtđộngđạthiệuquảcaotrongmộtlĩnhvựcnàođó[15].
MặcdùcáchdiễnđạtcókhácnhaunhưngcácđịnhnghĩavềNLcủacáctácgiảtrong
và ngoài nước đều có những điểm chung, đều cho rằng NL được hình thành trên cơsởkiến
thức,kĩnăngvàgiátrị.
Nhưvậy,cóthểhiểunănglựclàsựtổnghòacủakiếnthức,kĩnăngvàgiátrị
(hứngthú,ýchí,kiêntrì…),nănglựclàkhảnăngcho phépconngườithựchiệnthành
côngmộthoạtđộngtrongmộthoàncảnhcụ thể.Nănglựcđượchìnhthànhvàpháttriển
thông qua đào tạo, bồi dưỡng và trải nghiệm thực tiễn của mỗi cá nhân.
Qua các định nghĩa cho thấy, NL của HS có những đặc điểm chung sau:
– Xácđịnhnhiệmvụhọctậpmộtcáchtựgiác;
– Biết cách đặt ra mục tiêu học tập cho bản thân;
– Biết cách lựa chọn phương pháp và phương tiện phù hợp với bản thân để việc học
tậpđạtkết quả;
– Đồngthờithườngxuyêntựđánhgiá,lắngnghesựgópý,đánhgiátừbạnbèvà
GV để điều chỉnh việc học tập của bản thân một cách hợp lý.
Hình1.5.NănglựccủahọcsinhTrunghọcphổthông
Hình1.6.NănglựcchuyênbiệtđốivớimônVậtlíTHPT
12
1.3.2. Nănglựcgiảiquyếtvấnđề
Có nhiềucách tiếp cận NL GQVĐ,theochúngtôicóNLQGVĐcó2cáchtiếpcậnnhưsau:
Theo cách truyền thống: NL GQVĐ được tiếp cận theo tiến trình GQVĐvàsự
thay đổinhậnthứccủachủ thểsaukhiGQVĐ
Theo cách hiện đại: Năng lực GQVĐ tiếp cận theo quá trình xử lí thông tin nhấn
mạnhđếncácyếutốvấnđề,khônggianvấnđề.Trongđókhônggianvấnđềlànhững
biểuhiệntâmlíbêntrongcủa ngườiGQVĐ.
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, chúng tôi theoquanđiểm: NL GQVĐlà khả
năngcánhânsửdụnghiệuquảcácquátrìnhnhậnthức,hànhđộngvàtháiđộ,độngcơ,
xúccảmđểgiảiquyếtnhữngtìnhhuốngvấnđềmàởđókhôngcósẵnquytrình,thủtục,
giảiphápthôngthường.
Một số tiêu chí của NL GQVĐ:
– Pháthiện được vấnđề,tìmhiểuVĐ.HSphảipháthiệnVĐmàđềbàiyêucầulàgì?
TìmhiểuVĐđóvàdựatrênNLcủabảnthânđểđềraphươngángiảiquyết.
– Đề xuất được các giả thuyếtkhoahọckhác nhau. Hướng GQVĐ đó.
– Lậpkế hoạch GQVĐđặtratheohướng đã chọn.
– Tiếnhànhgiảiquyếtvấnđềđặtramộtcáchđộclập,sángtạohoặchợptácnhằm:thu
thậpvà xử lí thông tin; chọn giả thuyết đúng hoặc sai. Nếuthông đi đúng hướngHS
lại lặp lại quá trình GQVĐ theo hướngkhác.
– Đưarakếtluận chínhxác vàngắn gọnnhất, đápán chínhxác.
1.3.3.Đặcđiểmvàcấu trúc của NL GQVĐ
CấutrúcnănglựcGQVĐởHS gồm 4 thành phần được mô tả theo mô hình sau
Hình1.7. Sơ đồ cấu trúc NL GQVĐ
13
1.3.4. Năng lực giải quyếtvấn đề của học sinh trong học tập vật lí
ĐánhgiáNLGQVĐcủaHSlàgiáoviênđánhgiá,HStựđánhgiáhayHSđánhgiá
lẫnnhaukhi GQVĐqua cácthànhtố.Thôngqua đó,giáoviêncóbiệnphápđiềuchỉnh
tronggiảngdạy.HScóbiệnphápđiềuchỉnhtronghọctậpđể phát triển NL GQVĐ của
chính mình. Để đánh giá HS cóNLGQVĐởmứcđộnào,HSphảicócơhộiđượcGQVĐ
trongtìnhhuốngmangtínhthựctiễn.Vìvậy,đánhgiáNLGQVĐ của HS cần thu thập
thông tin, tìm minh chứng qua các biểu hiện và qua sản phẩm của hoạt động GQVĐ.
Qua thực tế dạy học và nghiên cứu về chủ đề “Từtrường” Vật lílớp 11, chúng tôi
thấy đây là một nội dung mà có thể tổ chức các hoạt động họcđể bồi dưỡng năng lực giải
quyết vấn đề cho học sinh.
Trong dạy học vật lí, năng lực giải quyết vấn đề được thể hiện qua cácbiểuhiện:
Hình1.8. Năng lực giải quyết vấn đề trong DH Vậtlí
1.4. DạyhọcvớisựhỗtrợOffice 365
1.4.1.Kháiniệm
Microsoft Office 365 làmộttrongnhữngcôngcụdạyhọcnổibậtcủaTậpđoàn
Microsoftnóiriêngvàtrênhệthống quảnlýhọctậptrựctuyến(LMS)nóichung.Hệthống
quảnlýhọctậptrựctuyếnlànềntảnggiúpphânphốicáctàiliệuE-Learningtớisốlượng
lớnngườihọc,đồngthờihỗtrợnhàquảnlýdễdàngtheodõi,điềuchỉnhvàđánhgiáquá
trìnhđàotạomộtcáchhiệuquả.
MộttrongnhữngtínhnăngnổibậtnhấtcủaOffice365làchophépcùnglúcnhiều
ngườidùngcùnghiệuchỉnhmộttệptinvàngườidùngcóthểxemvàhiệuchỉnhtệptin.
Ngoàira,MicrosoftOffice365còngiúpngườidùnglinhhoạttrongquátrìnhsửdụng.
Thựctếchothấy,GVhoàntoàncóthểsoạnbàigiảngtrênmáytínhcốđịnhởnhà,sauđó
khilênlớpđăngnhậptàikhoảnthìbàigiảngsẽtựđộngđượccậpnhật.Nhờvậy,cácGV
hoàntoàncóthểlinhhoạttrongquátrìnhgiảngdạy.Hiệnnay,Microsoftđãsáng lậpra
Office365Educationgiúphỗtrợtốthơnchogiáodục.Họcsinh,sinhviênvàgiáoviêntại
cáccơsởđàotạođủđiềukiệncóthểđăngkýOffice365EducationgồmWord,Excel,
PowerPoint, OneNote, Microsoft Teams, OneDrive vàSwaycùngcáccôngcụlớphọcbổ
sungkháchoàntoànmiễnphí.
Hỗtrợhộinghị,cuộchọptrựctuyến,mởlớphọconline:MicrosoftTeamslàmột
giaodiệnmớicủaphầnmềmMicrosoftOffice365.Ngườidùngcóthểtròchuyện,cócuộc
gọithoạihoặchộinghịvideovớimọingười.Thựctếchothấy,khoảngtừđầutháng2năm
2020,doảnhhưởngcủadịchCovid19BộGiáoDụcvàĐạotạođãtriểnkhaihìnhthức
mởlớphọconline.VàMicrosoftTeamscủaMicrosoftOffice365đanglàphầnmềmđược
14
sửdụngrộngrãinhấthiệnnayvớicácưuđiểmnhưtínhbảomậtcao,dễdàngsửdụng,
khảnăngtíchhợpliềnmạchvớicácứngdụngtrongOffice365.Ngườidùngcóthểđồng
thờimởWord,Excel,PowerPoint,Planner,SharePointvà mộtsốứngdụngkháctrong
Office365trongkhiđangdiễnracuộchọp.Điềunàychophépcácthànhviêntrongnhóm
cóthểtraođổidễdànghơnmàkhôngphảichuyểnđổisangcácphầnmềmkhác.
1.4.2. Một số chứcnăngcơbản của Office 365
Phần mềm Office 365 cung cấp bộ côngcụ hỗ trợ quảnlývàtraođổi, chia sẻ thông
tintrongmôitrườnggiáodục. Ứng dụngOffice365cóthể sử dụngtrênmáytínhđể bàn
hoặccácthiết bị diđộng(Càiđặttrên Android hoặc IOS).
Hình1.9. Bảng tổng hợphướng dẫn sử dụngvàcàiđặt office 365