Chúng tôi xin giới thiệu phần tiếp theo của Hiệp hội tâm lý học Hoa Kỳ (APA) trong Sổ tay hướng dẫn cho Giáo viên và Cha mẹ những kiến thức về các đặc điểm phát triển của trẻ em.
- Link bài gốc https://www.apa.org/act/resources/fact-sheets/development-10-years
- Bài trước Các đặc điểm phát triển của trẻ từ 3 đến 5 tuổi
1. Kỹ năng nhận thức
- Có thể hiểu được quan điểm của người khác: nhận thức được rằng người khác có thể có những suy nghĩ khác với bản thân.
- Có thể tập trung vào một số khía cạnh của một vấn đề tại một thời điểm.
- Có thể tập trung vào những gì trẻ làm trong khoảng thời gian dài hơn trước.
- Tăng khả năng giải quyết vấn đề, nhưng chưa được như người lớn.
- Có thể nghĩ ra những kế hoạch đơn giản trước khi hành động. Ví dụ, khi mời bạn bè đến chơi, trẻ có thể lên kế hoạch trước về trò chơi mà trẻ sẽ chơi.
- Có thể bắt đầu hiểu thời gian và các ngày trong tuần; đến 10 tuổi, trẻ có thể sắp xếp các sự kiện theo trình tự thời gian.
- Cải thiện trí nhớ ngắn hạn và dài hạn.
- Có thể nói và cũng có thể viết; đến 10 tuổi, trẻ có vốn từ vựng 20.000 từ (cha mẹ lưu ý đây là đối với trẻ em Mỹ và sử dụng tiếng Anh) và học trung bình 20 từ mới mỗi ngày; cũng có thể hiểu rằng một từ có thể có các nghĩa khác nhau.
- Có thể giao tiếp tốt hơn và lâu hơn với người khác, thể hiện bản thân và hiểu mọi thứ.Có thể hiểu rõ hơn và nội bộ hóa các quy tắc đạo đức về hành vi (đúng/sai; tốt/xấu; tuyệt vời/khủng khiếp).
- Bắt đầu hiểu rằng công bằng liên quan đến thành tích: ai làm việc chăm chỉ hơn xứng đáng được đối xử tốt hơn.
- Có khả năng đồng cảm với người khác tốt hơn và chấp nhận ý tưởng dành sự quan tâm đặc biệt cho những người có nhu cầu cao hơn.
2. Kỹ năng xã hội
- Có thể tự đánh giá bản thân dựa trên: cách họ thể hiện ở trường; năng lực kết bạn; và ngoại hình của họ.
- Hiểu rằng họ có thể cảm nhận được hai cảm xúc cùng một lúc (Tôi thích Jenny nhưng tôi ghét cách cô ấy nói chuyện với tôi).
- Có hứng thú mãnh liệt với bạn bè đồng giới, thích bạn bè đồng giới hơn; phát triển tình bạn được đánh dấu bằng cách cho và nhận, sự tin tưởng lẫn nhau và chia sẻ kinh nghiệm.
- Cảm thấy rằng sự thuộc về và chấp nhận của bạn bè là rất quan trọng. (Trẻ em có thể tìm kiếm bạn bè đồng trang lứa nhiều hơn là tìm kiếm sự hài lòng của người lớn).
- Chơi không còn chỉ là trò chơi tưởng tượng mà trí tưởng tượng là yếu tố then chốt; trẻ em thường chọn các trò chơi dựa trên quy tắc trong đó các quy tắc là yếu tố chính và chiến thắng trong trò chơi thường là mục tiêu.
- Có mối quan tâm lớn đến công lý và công bằng; công bằng hay bình đẳng là quan trọng và một số trẻ có thể cố gắng đạt được sự đồng đều và trở nên hung hăng bằng lời nói hoặc thể chất.
- Tiếp tục phát triển các kỹ năng xã hội như sự đồng cảm và lòng trắc ẩn.Có thể tự làm nhiều việc hơn và kết quả là mối quan hệ của chúng với cha mẹ cũng thay đổi.
3. Lời khuyên cho ba mẹ
- Giúp trẻ phát triển năng lực: cho trẻ cơ hội thành thạo một số kỹ năng như nấu ăn, xây dựng mô hình, làm đồ thủ công, chơi nhạc cụ.
- Học cách dần dần chia sẻ quyền kiểm soát cuộc sống của con bạn với con gái hoặc con trai của bạn.
- Củng cố sự hiểu biết về đúng sai và hậu quả.
- Dạy cách giải quyết vấn đề cho con bạn. Sử dụng mô hình IDEAL (Identify – Determine – Evaluate – Act – Learn) để:
- Xác định vấn đề và cảm xúc liên quan (Con bạn đang bị bắt nạt và sợ đi học).
- Cùng trẻ xác định các giải pháp khả thi mà không sử dụng bạo lực.
- Đánh giá với trẻ về giá trị của từng giải pháp khả thi.
- Hành động, lựa chọn giải pháp tốt nhất.
- Học hỏi từ những gì bạn và con bạn đã làm để giải quyết vấn đề.
- Sử dụng các tình huống thực tế (trong gia đình bạn hoặc một tình huống giả định) và khi bạn đang ở trên xe buýt, trong xe hơi hoặc trong nhà bếp, hãy chơi trò chơi IDEAL (LÝ TƯỞNG) với con bạn. Một kịch bản giả có thể là: Một đứa trẻ không thể xem TV vì nó chưa làm bài tập về nhà và nó nổi điên và làm hỏng điều khiển từ xa.
- Củng cố các kỹ năng xã hội như chia sẻ, cảm thông, hợp tác bằng cách yêu cầu trẻ làm những việc như giúp chăm sóc em bé, thu thập thức ăn cho nơi trú ẩn.
- Tạo cơ hội cho con bạn phát triển sự hiểu biết về các quy tắc bằng cách chơi các trò chơi trên bàn đơn giản dựa trên cơ hội thay vì dựa vào các kỹ năng như thẻ bài, domino, tic-tac-toe.
- Dạy bằng cách nói to với chính mình (để con bạn nghe thấy) về một vấn đề và cách giải quyết vấn đề đó. Một ví dụ: Chúng tôi hết sữa, bánh mì và trái cây. Tôi không được khỏe. Tôi sẽ gọi cho bố và yêu cầu ông ấy ghé qua cửa hàng tạp hóa trên đường về nhà để lấy chúng.
- Chứng minh rằng các hành vi và hành động có hậu quả đối với tất cả mọi người liên quan đến một tình huống: Nếu bạn làm điều đó, điều này sẽ xảy ra hoặc khi bạn làm điều này, thì bạn sẽ nhận được điều này.
