Chúng tôi giới thiệu một post của Giáo sư Đào Hải Long, một trong số rất ít người Việt đã từng 2 lần giành huy chương vàng tại cuộc thi giỏi Toán quốc tế IMO và hiện đang giảng dạy tại Đại học Kansas (Mỹ).
TỰ DO
(viết để giảm tải áp lực cho các em đi thi Quốc tế!)
Chúc mừng các em về thành tích xuất sắc của mình. Điều đó cũng có nghĩa từ nay, các em sẽ phải đối đầu với nhiều áp lực. Mình muốn nói với các em điều này:
– Hãy để tài năng, thành tích là công cụ để chúng ta có thêm sự tự do, chứ đừng để người khác biến nó thành xiềng xích trên người mình.
Hồi mình đi thi, có nhiều nhà báo đến nhà muốn khai thác khía cạnh mẹ đơn thân, biến mình thành tấm gương nghèo vượt khó. Mình bảo ngay:
– Nghèo bây giờ không có tiền đi học thêm thì khó mà vào đội tuyển đấy!
Thế là các anh chị nhà báo nản, bỏ đi hết. Một lần khác, trả lời phỏng vấn về mơ ước tương lai, mình nói:
– Em muốn làm một con người hạnh phúc trong một đất nước thịnh vượng!
Sau đó có một anh chàng nhà báo viết bài “chê” mình, vì không chịu “truyền cảm hứng” lớn lao hơn cho các bạn trẻ. Mình kệ.
Đa phần những tung hô của người đời giành cho các tấm gương xuất sắc trong mọi lãnh vực xuất phát từ sự tị nạnh của những cá nhân tầm thường, họ muốn dùng những thành tích đó để buộc những kẻ may mắn kia vào những kỳ vọng, những “cái hộp” mà họ tự đặt ra (kiểu như hoa hậu ngủ không được dạng chân), để kìm hãm sự tự do của những kẻ đó. Cần cẩn thận với những sự kìm hãm đó, nhiều khi chính từ gia đình mình.
Khi cho con mình chơi tennis, chúng nó sau hai năm có thành tích khá tốt, vượt qua nhiều bạn có điều kiện, tập thầy chuyên nghiệp đã 4,5 năm. Nhưng mình không bao giờ hỏi chúng nó “hôm nay con đánh thắng hay thua?”. Mình bảo:
– Các con có thể tự thấy đấy, rất nhiều bạn xung quanh, Tây hay Tàu, bị ràng buộc vào những mục tiêu, giấc mơ vào trường tốt, hay theo quần vợt chuyên nghiệp, hoặc thắng nhiều giải, được xếp hạng cao, v.v. Vì thế các bạn ý luôn rất căng thẳng. Đối với bố mẹ, tài năng đơn giản là cho các con thêm sự lựa chọn. Khi có tiền, các con có thể chọn chơi với người giàu hay người nghèo. Khi có trí tuệ, các con có thể đàm đạo với giáo sư hay nông dân đều ung dung cả. Khi chơi giỏi, đi với nhóm nào các con cũng được nể trọng và chào đón. Vậy thôi.
Nếu các em muốn trở thành nhà Toán học trong tương lai, quá tốt. Chỉ cần nhớ rằng đó không phải là ràng buộc. Năm nay Mỹ có một cậu đạt huy chương vàng quốc tế lần thứ 4! Trước đó cũng có một cậu như vậy, Reid Barton, nhưng giờ đã bỏ Toán sau khi làm tiến sĩ. Kỷ lục là Canada cũng có một cậu, thi từ năm lớp 7, được 5 vàng và 1 bạc (!), nhưng cũng không đi làm Toán. Nghe nói sau khi vào học Princeton cậu đã thất vọng vì mình cũng chỉ bình thường. Dễ hiểu thôi vì những sinh viên khác không đi thi quốc tế nhưng họ đã viết bài báo nghiên cứu từ năm 13, 14 tuổi. 
Đấy là Mỹ, Canada. Còn bên Anh thì có cậu John Rickard, 3 lần huy chương vàng (2 lần tuyệt đối) và 3 lần được giải thưởng đặc biệt cho lời giải xuất sắc! Một kỷ lục cho đến nay vẫn chưa ai vượt qua. Nhưng khi vào học Toán thì cậu cũng thất vọng, vì sự xuất sắc và lối suy nghĩ đặc biệt của cậu không được mấy ai để ý và chăm chút. Cậu bỏ học và mất sớm vì bệnh ở tuổi 40.
Để trở thành nhà Toán học chuyên nghiệp, và có thể sống tốt, sống tự do bằng nghề, đòi hỏi tài năng, sự đam mê dài hạn, và khá nhiều may mắn nữa. Cũng như nhiều ngành nghề khác. Đó là một đặc ân hiếm hoi của cuộc đời.
Vì thế, các em hãy cứ thoải mái tìm hướng đi cho mình. Biến thành công hiện nay thành công cụ để mở thật nhiều cánh cửa càng tốt, trải nghiệm thật nhiều thứ. Nhớ là nhiều khi phải “huấn luyện” cả gia đình mình cách sống với áp lực của người đời nữa.
Không có gì quý hơn độc lập tự do! Các em cần học cách bảo vệ sự tự do của mình, bắt đầu từ giây phút này.
