SKKN Tích hợp liên môn theo định hướng giáo dục STEM / STEAM trong dạy học chủ đề Vi sinh vật – Sinh học 10 – Trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực người học
ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN
1. Xuất phát từ nhu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay
Hiện nay, đất nước ta đang trên đà hội nhập với thế giới. Chính vì vậy,
giáo dục phải nhanh chóng đổi mới mục tiêu, nội dung và phương pháp giáo dục
nguồn nhân lực tương hong o đất nước. Nghị quyết hội nghị lần thứ 8, Ban
chấp hành trung ương khóa XI (nghị quyết số 29-NQ/TW) về đổi mới căn bản
toàn diện giáo dục và đào tạo sau 2015 đã định hướng rõ ràng rằng: “Phát triển
giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn
diện năng lực và phẩm chất người học.”
Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra,
đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học
sinh, Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo các cơ sở giáo dục tăng cường bồi dưỡng, nâng cao
năng lực cho đội ngũ giáo viên sẵn sàng đáp ứng mục tiêu đổi mới, trong đó
tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp, liên môn”. [1]
Dạy học tích hợp liên môn theo định hướng giáo dục STEM/STEAM là
phương pháp dạy học tích cực đang rất được quan tâm hiện nay. Giáo dục
STEM là một phương pháp dạy học nhằm hình thành năng lực thuộc các lĩnh
vực Khoa học (Science), Công nghệ (Technology), Kỹ thuật (Engineering),
Toán học (Mathematics) cho học sinh hong qua các đề tài, các bài học, các chủ
đề có nội dung thực tiễn. Giáo dục STEAM là áp dụng tư duy hon tạo cho các
dự án STEM, kích thích trí tưởng tượng và hon tạo của trẻ hong qua nghệ
thuật. Nó cũng khám phá nơi nghệ thuật tự nhiên phù hợp với các môn
học STEM [12].
2. Xuất phát từ ưu điểm của việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn
theo định hướng giáo dục STEM/STEAM
Xu hướng hiện nay của khoa học chính là tiếp tục phân hóa sâu song song
với tích hợp liên môn, liên ngành ngày càng rộng. Học các chủ đề tích hợp liên
môn học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các
2
tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Điều quan
trọng hơn là các chủ đề tích hợp liên môn giúp cho các em không phải học lại
nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau, vừa gây quá
tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng
ứng dụng của kiến thức vào thực tiễn [9].
Tuy nhiên, trên thực tế, việc dạy học Sinh học vẫn còn mang tính hàn lâm,
nặng lý thuyết làm cho học sinh ngại học, lười tư duy, thiếu sáng tạo. Vì vậy, để
giúp cho người học yêu thích bộ môn, không còn cảm thấy nặng nề, khó tiếp thu
và sợ học thì việc dạy học THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM là
hoàn toàn phù hợp với định hướng đổi mới căn bản toàn diện giáo dục ở Việt
Nam.
3. Xuất phát từ đặc điểm của kiến thức phần ba: Sinh học vi sinh vật –
Sinh học 10 trung học phổ thông và thực trạng dạy học Sinh học 10 ở các
trường THPT
Sinh học là bộ môn khoa học thực nghiệm ứng dụng các kiến thức nền
tảng của các môn khoa học cơ bản như Toán, Lý, Hóa… Vì những đặc trưng như
trên, việc dạy học Sinh học ở trường phổ thông không thể tách rời, cô lập với việc
giảng dạy các môn khoa học khác hay thực tiễn đời sống. Dạy học tích hợp liên
môn là GV để HS nghiên cứu các hiện tượng, nguyên lý và các quá trình Sinh học
trong mối liên hệ với các ngành khoa học khác (Toán, Lý, Hóa,…) [6].
Xu hướng hiện nay trong dạy học Sinh học nói riêng và trong các lĩnh vực
khoa học nói chung, người ta cố gắng trình bày cho HS thấy mối liên hệ hữu cơ
giữa các lĩnh vực, không chỉ giữa Sinh học với nhau mà còn giữa các ngành
khoa học khác nhau như Hóa học, Toán học, Vật lý…. Nội dung phần Sinh học
Vi sinh vật có nhiều kiến thức liên quan đến thực tiễn. Hiểu biết về một số quá
trình sinh học cơ bản ở vi sinh vật (VSV) sẽ là cơ sở để các em vận dụng giải
quyết các vấn đề thực tiễn đời sống, biết bảo vệ sức khỏe và bảo vệ môi trường.
Qua đó học sinh mới thực sự phát triển năng lực tư duy, hon tạo, và giúp việc
tiếp thu kiến thức được vững chắc và nhớ lâu [2].
3
| Từ các lý do nêu trên đã gợi cho người viết mạnh dạn viết báo cáo kiến với đề tài: | hon |
Tích hợp liên môn theo định hướng giáo dục STEM/STEAM trong dạy học
chủ đề Vi sinh vật – Sinh học 10 trung học phổ thông
nhằm phát triển năng lực người học
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP
A. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
1. Thực trạng công tác dạy và học tích hợp liên môn theo định hướng giáo
dục STEM/STEAM ở trường phổ thông
Để tìm hiểu thực trạng về dạy học THLM theo định hướng giáo dục
STEM/STEAM, người viết đã tiến hành khảo sát thực tiễn ở một số trường
THPT trong và ngoài tỉnh Nam Định trong những năm học gần đây. Quá trình
được triển khai cụ thể như sau:
– Đối tượng khảo sát: giáo viên và học sinh khối 10 ở một số trường THPT.
– Kế hoạch tiến hành: Soạn phiếu điều tra, tiếp xúc, phỏng vấn và điều tra
xin ý kiến giáo viên và học sinh.
– Nội dung khảo sát:
+ Nhận thức thái độ của giáo viên, học sinh về việc dạy học THLM theo
định hướng giáo dục STEM/STEAM
+ Thực trạng mức độ dạy học Sinh học với thực tiễn.
– Các phương pháp điều tra, khảo sát:
+ Thu thập ý kiến của giáo viên, học sinh về thực tiễn dạy học THLM theo
định hướng giáo dục STEM/STEAM qua phiếu điều tra khảo sát.
+ Phỏng vấn học sinh lớp 10 về nhu cầu, nguyện vọng học tập.
+ Dự giờ, quan sát hoạt động dạy – học trên lớp của giáo viên và học sinh.
(Chi tiết phiếu điều tra và kết quả thu được đính kèm phần phụ lục 1)
2. Phân tích ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân hạn chế
2.1. Ưu điểm:
– Thông qua cuộc điều tra, chúng tôi nhận thấy các GV rất có ý thức trong
việc nghiên cứu đổi mới phương pháp, vận dụng quan điểm THLM theo định
4
hướng giáo dục STEM/STEAM vào dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục
cũng như có những nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng và hiệu quả của việc
sử dụng THLM trong dạy học nói chung. Cụ thể, trong quá trình dạy môn Sinh
học, phần lớn giáo viên (83%) thường xuyên cho học sinh sử dụng kiến thức vào
giải quyết vấn đề có trong thực tiễn. Việc giao nhiệm vụ hoạt động nhóm cho
HS cũng diễn ra khá thường xuyên (75.5%). (Bảng 1.1, phụ lục 1)
– Số lượng giáo viên thường xuyên thiết kế các hoạt động dạy học theo định
hướng giáo dục STEM/STEAM trong quá trình dạy học chiếm tỷ lệ khá khiêm
tốn là 20%. Thực tế, qua trò chuyện các GV đã rất quan tâm tới việc hướng dẫn
HS vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn, định hướng hứng thú
ở người học. Tuy nhiên, việc thiết kế các hoạt động dạy học để HS tạo ra các sản
phẩm hay định hướng sản phẩm trong quá trình hướng dẫn HS vận dụng kiến
thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn chưa được nhiều GV quan tâm hay thực
hiện. Điều này cũng có thể hiểu rằng HS chưa có nhiều cơ hội được học tập trải
nghiệm. Các hoạt động định hướng hứng thú, vận dụng kiến thức vào thực tiễn
mới chỉ dừng ở mức độ lí thuyết là chính.
– Kết quả khảo sát đánh giá về ưu điểm, lợi thế của dạy học THLM đối
với hoạt động học tập của học sinh cho thấy, đa phần GV đánh giá ưu điểm, lợi
thế của giáo dục theo định hướng THLM đối với hoạt động học tập của học sinh
giúp HS “Phát triển được năng lực sáng tạo” (95% ý kiến đánh giá), và “Giải
quyết vấn đề thực tế” (92.5% lựa chọn). Đồng thời các ý kiến cũng xoay quanh
ưu điểm, lợi thế của giáo dục theo định hướng THLM như: Hiểu bài và tiếp thu
kiến thức dễ dàng; Rèn luyện được kĩ năng thực hành; Phát triển được năng lực
tư duy. (Bảng 1.2, phụ lục 1)
– Đối với HS hầu hết các em đều nhận thấy các chủ đề tích hợp liên môn
theo định hướng giáo dục STEM/STEAM có tính thực tiễn nên sinh động, hấp
dẫn, tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho các em. Cơ hội được học tập trải
nghiệm, vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn rất thu hút sự
quan tâm của HS. Qua quan sát và nói chuyện với HS chúng tôi nhận được
những chia sẻ: “Chúng em thích học theo phương pháp mới đặc biệt là được
5
tham gia các trò chơi trong quá trình học tập”. Một số HS đã được tham gia học
tập các chủ đề THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM thì cho rằng:
“Chúng em thích học theo chủ đề THLM vì qua đó chúng em được thầy cô cung
cấp thêm kiến thức của nhiều môn học khác như Vật lí, Hóa học, Công nghệ,
Giáo dục công dân, …”, “Chúng em tự tin hơn, kỹ năng giao tiếp, tổ chức sự
kiện tốt hơn, có cơ hội thể hiện sự sáng tạo, cái “tôi” của bản thân”. (Bảng 1.2,
phụ lục 1)
2.2. Hạn chế và nguyên nhân hạn chế
Thông qua điều tra, chúng tôi nhận thấy rằng việc dạy học theo chủ đề
THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM ở trường THPT còn nhiều
hạn chế. Cụ thể:
– Việc dạy học theo chủ đề THLM chưa được sử dụng rộng rãi trong dạy
học nói chung và dạy học Sinh học nói riêng. GV vẫn dạy học theo từng bài với
các nội dung kiến thức rời rạc và chủ yếu sử dụng những những phương pháp
dạy học truyền thống như thuyết trình, vấn đáp nên quá trình học tập trở nên
nhàm chán và hiệu quả không cao.
– Hầu hết GV đã ý thức được việc dạy học theo các chủ đề THLM theo
định hướng giáo dục STEM/STEAM là cần thiết để phát triển năng lực của HS
nhưng để áp dụng vào quá trình dạy học thì còn gặp rất nhiều hạn chế do: nội
dung chương trình, thời lượng chương trình, kiến thức hàn lâm còn nhiều, cách
thức kiểm tra đánh giá chưa phù hợp. Hiện nay chưa có SGK cụ thể mang tính
tích hợp nên việc xây dựng các chủ đề TH chủ yếu do ý kiến chủ quan của từng
cá nhân. Hơn nữa, qua phỏng vấn, GV đôi khi vẫn còn lúng túng trong việc phân
biệt hoạt động thí nghiệm – thực hành (TN – TH) với giáo dục STEM, chưa thật
hiểu rõ yếu tố Art(A) trong giáo dục STEAM. Điều này cũng góp phần tạo nên
sự hiểu biết chưa đầy đủ về dạy học theo chủ đề THLM theo định hướng giáo
dục STEM/STEAM và hiệu quả quá trình dạy học không cao.
– Chương trình học hiện tại quá ôm đồm quá nhiều thứ, thiếu thực hành,
chủ yếu là cung cấp kiến thức lí thuyết, nhiều HS không theo kịp chương trình
vì kiến thức quá nặng và học quá nhiều môn. Trong một tiết học phải dạy nhiều
6
nội dung vì lo sợ cháy giáo án, không truyền tải hết nội dung của bài mà nhiều
GV không thể thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính
tích cực của HS.
– Giáo viên và học sinh chưa khắc phục được thói quen, nhận thức dạy
học theo lối truyền thống, nặng về lý thuyết và coi nhẹ thực hành ứng dụng.
– Học sinh chưa ý thức được nhiệm vụ học tập của mình, chưa tích cực tư duy
suy nghĩ, chưa tìm tòi cho mình những phương pháp học tập phù hợp để biến tri thức
của thầy thành của mình. Do đó sau giờ học các em nắm bắt kiến thức chưa tốt,
nhanh quên và thiếu đi các kĩ năng tư duy, sáng tạo, ứng dụng thực tiễn.
B. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
1. Tính mới, tính sáng tạo của giải pháp
Sáng kiến hoàn toàn mới, được áp dụng lần đầu tiên tại đơn vị trường
THPT Trần Hưng Đạo; đã được triển khai, áp dụng được tại một số đơn vị
trường trong và ngoài tỉnh Nam Định; có thể nhân rộng ở các trường THPT nói
chung.
Tính sáng tạo của giải pháp:
– Chưa có đề tài nghiên cứu nào đưa ra cụ thể từng bước trong dạy học
THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM bắt đầu từ việc Nâng cao
nhận thức của người dạy Phân tích chương trình Sinh học đang giảng dạy
Liệt kê những nội dung kiến thức THLM Hệ thống các hoạt động dạy học
THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM Thiết kế chủ đề dạy học
THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM.
– Sáng kiến đã phân tích cấu trúc và nội dung phần Sinh học Vi sinh vật –
Sinh học 10, và mối quan hệ giữa nội dung, chương trình phần vi sinh vật để dạy
học THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM.
– Sáng kiến đã liệt kê được những nội dung kiến thức sử dụng để THLM
theo định hướng giáo dục STEM/STEAM trong phần Vi sinh vật.
– Sáng kiến đã phân biệt rõ bài thực hành – thí nghiệm với giáo dục STEM;
phân tích, làm rõ yếu tố A(Art – nghệ thuật); đưa ra giải pháp kết hợp, tăng
7
cường với yếu tố Eng.(English – tiếng Anh) trong dạy học THLM theo định
hướng giáo dục STEM/STEAM; hệ thống một số website hỗ trợ dạy và học trực
tuyến.
– Sáng kiến đã hệ thống được 15 hoạt động thí nghiệm THLM theo định
hướng giáo dục STEM/STEAM, dựa trên đó thiết kế chủ đề “Vi sinh vật với vấn
đề chế biến thực phẩm” trong dạy học phần Sinh học Vi sinh vật – Sinh học 10.
– Những giải pháp trong sáng kiến đã kích thích được năng lực sáng tạo và
giải quyết vấn đề, năng lực tự học, khả năng sử dụng công nghệ thông tin ở HS
(HS sử dụng bộ office 365 thông thạo với các ứng dụng nổi bật OneNote,
OneDrive, Microsoft Teams… phục vụ cho việc làm dự án, ưu việt hơn rất nhiều
so với việc ghi chép truyền thống trước đây. Việc sử dụng hiệu quả phần mềm
chỉnh sửa video chuyên nghiệp KineMaster, ứng dụng thiết kế đồ họa chuyên
nghiệp Canva… giúp các em tạo ra những sản phẩm học tập mang tính thẩm
mỹ, độc đáo, nổi bật và vô cùng sáng tạo.)
Để nâng cao chất lượng giảng dạy THLM theo định hướng giáo dục
STEM/STEAM nhằm phát triển năng lực của người học cần có những biện pháp
đổi mới đồng bộ từ nhà trường, tổ chuyên môn, đến đội ngũ giáo viên trực tiếp
giảng dạy. Do vậy, trong phần khuôn khổ sáng kiến này, tôi tập trung chủ yếu
vào 3 nhóm đối tượng trên.
2. Giải pháp đối với nhà trường THPT
2.1. Xác định sứ mạng, giá trị của nhà trường và có tầm nhìn chiến lược thấy
được vai trò của dạy học tích hợp liên môn theo định hướng giáo dục
STEM/STEAM với sự phát triển của nhà trường.
Mỗi nhà trường dựa trên việc phân tích đặc điểm tình hình, những điểm
mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức, có thể xác định được sứ mệnh, tầm nhìn,
hệ thống giá trị cơ bản khác nhau. Cũng theo đó, tùy thuộc vào hướng đi của
mỗi nhà trường mà việc xác định vị trí, tầm quan trọng của hoạt động dạy học
THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM cũng khác nhau.
8
Tại trường THPT Trần Hưng Đạo, Ban giám hiệu nhà trường đã xác định
chiến lược và tầm nhìn của nhà trường trong giai đoạn 2020 – 2025 như sau:
+ Sứ mệnh: tạo dựng được môi trường học tập nền nếp, kỷ cương, có chất
lượng giáo dục cao để mỗi học sinh đều có cơ hội phát triển tài năng và tư duy
sáng tạo.
+ Tầm nhìn: Là một trong những trường có chất lượng giáo dục cao mà
học sinh sẽ lựa chọn để học tập và rèn luyện, nơi giáo viên và học sinh cảm thấy
tự hào và vững tin.
+ Hệ thống giá trị cơ bản của nhà trường: Sự tôn trọng; Tính sáng tạo;
Tinh thần trách nhiệm; Khát vọng vươn lên.
Trên cơ sở xác định sứ mệnh, tầm nhìn và hệ thống giá trị cốt lõi như vậy,
nhà trường rất coi trọng việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, đặc
biệt là dạy học liên môn theo định hướng giáo dục STEM/STEAM. Đây được
coi là cơ hội để học sinh được phát triển năng lực, tài năng và tư duy sáng tạo,
để từ ngôi trường này các em bước những bước vững chắc vào cuộc sống rộng
lớn trong tương lai.
Một trong những phương châm giáo dục của nhà trường là phát huy tính
tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, khơi dậy và hun đúc cho mỗi ý tưởng
sáng tạo, khả năng tiềm ẩn của các em, tăng cường khả năng thuyết trình, làm
việc độc lập, làm việc theo nhóm. Ban Giám hiệu nhà trường luôn quan niệm,
truyền cảm hứng luôn là một yếu tố quan trọng để HS tìm thấy đam mê và phát
huy tiềm năng bản thân để mỗi học sinh được thành công trong học tập và cuộc
sống.
Đối với môn Toán và các môn Khoa học tự nhiên, nhà trường cũng xác
định đây là những bộ môn mũi nhọn, cần đổi mới và đi tiên phong trong dạy học
tích hợp liên môn theo định hướng giáo dục STEM/STEAM. Nhà trường đã
động viên, khuyến khích các tổ chuyên môn thực hiện việc dạy học tích hợp liên
môn, khuyến khích mỗi tổ/nhóm chuyên môn xây dựng và thực hiện được tối
thiểu 2 chủ đề/học kì. Trường đã thành lập câu lạc bộ Khoa học kỹ thuật và
STEM mang lại nhiều hoạt động ý nghĩa thiết thực, đã vận dụng được kiến thức
9
liên môn vào giải quyết tình huống thực tiễn, thu hút sự chú ý của những học
sinh yêu thích khoa học, sự tìm tòi và khám phá. Việc thực hiện những chủ đề
ấy chính là môi trường huấn luyện tốt nhất cho giáo viên ở trong tổ bộ môn,
trong nhà trường.
Nhà trường tạo điều kiện và khuyến khích giáo viên ở tất cả các bộ môn
tham gia các cuộc thi dạy học tích hợp liên môn do Sở Giáo dục và Bộ Giáo dục
tổ chức.
2.2. Trong lập kế hoạch chiến lược tổng thể chú ý đến hoạt động dạy học tích
hợp liên môn theo định hướng giáo dục STEM/STEAM nhằm phát triển năng
lực người học.
Trong việc lập kế hoạch chiến lược tổng thể, Hiệu trưởng cần có sự quan
tâm với hoạt động dạy học THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM.
Đặc biệt, khi triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới thì đây là một hoạt
động có ý nghĩa quan trọng đến việc hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực
của người học. Việc quản lý dạy học các chủ đề THLM cần thực hiện theo
hướng bảo đảm quyền tự chủ của nhà trường, tổ/nhóm chuyên môn và giáo viên;
quyền tự chủ và tích cực của học sinh.
3. Giải pháp đối với tổ chuyên môn
3.1. Lập kế hoạch dạy học tích hợp liên môn theo định hướng giáo dục
STEM/STEAM trong dạy học bộ môn.
Kế hoạch này được xây dựng dựa trên đề xuất của GV thuộc tổ chuyên
môn, đồng thời có sự trao đổi, thảo luận, thống nhất trong tổ. Bản kế hoạch phải
nêu rõ mục tiêu tích hợp liên môn theo định hướng giáo dục STEM/STEAM
trong mỗi môn học cụ thể, các đơn vị kiến thức dự kiến sẽ được tích hợp (Ở môn
nào? Khối lớp nào? Bài nào?). Bản kế hoạch này là một phần của kế hoạch dạy
học năm học của tổ chuyên môn
Lựa chọn thời điểm tổ chức dạy học từng chủ đề tích hợp liên môn phù
hợp với kế hoạch dạy học của môn học liên quan. Căn cứ vào nội dung kiến
thức và thời lượng dạy học được lấy ra từ các môn học tương ứng, các tổ/nhóm
10
chuyên môn cùng thống nhất thời điểm trong năm học mới để tổ chức dạy học
các chủ đề tích hợp liên môn…
Bố trí giáo viên và rút kinh nghiệm giờ dạy cũng là giải pháp giải quyết
vấn đề dạy học tích hợp liên môn vô cùng quan trọng. Cần phân công giáo viên
phối hợp thực hiện hoặc có thể lựa chọn phân công giáo viên có điều kiện thuận
lợi thực hiện.
3.2. Dự giờ, thăm lớp nhằm tăng cường học hỏi kinh nghiệm và phương pháp
thực hiện dạy học THLM theo định hướng giáo dục STEM/STEAM
Trong nhiều năm qua, tổ Hóa – Sinh – KTNN trường THPT Trần Hưng
Đạo luôn nghiêm túc thực hiện việc đổi mới sinh hoạt của tổ/nhóm chuyên môn
thông qua nghiên cứu bài học. Tổ luôn quán triệt THLM theo định hướng giáo
dục STEM/STEAM là một trong những tiêu chí đánh giá giờ lên lớp, được đưa
cụ thể vào kế hoạch dạy học bộ môn của tổ. Mỗi GV đều có kế hoạch dạy học
tích hợp liên môn, dạy học theo chủ đề, dạy học STEM… Do vậy, mỗi GV đều
nghiêm túc thực hiện theo kế hoạch. Đồng thời tổ chuyên môn cũng khuyến
khích GV chủ động, sáng tạo trong phương pháp, hình thức tích hợp. Việc tăng
cường dự giờ, rút kinh nghiệm để điều chỉnh nội dung dạy học các chủ đề tích
hợp liên môn; hoàn thiện từng bước nội dung các chủ đề và kế hoạch môn học,
phương pháp và hình thức dạy học, kiểm tra, đánh giá… được tổ thực hiện một
cách thường xuyên, nghiêm túc.
4. Giải pháp đối với giáo viên
4.1. Nâng cao nhận thức về dạy học chủ đề THLM theo định hướng giáo dục
STEM/STEAM
4.1.1. Dạy học chủ đề THLM
Dạy học tích hợp liên môn là dạy học những nội dung kiến thức liên quan
đến hai hay nhiều môn học. “Tích hợp” là nói đến phương pháp và mục tiêu của
hoạt động dạy học còn “liên môn” là đề cập tới nội dung dạy học. Đã dạy học
“tích hợp” thì chắc chắn phải dạy kiến thức “liên môn” và ngược lại, để đảm bảo
hiệu quả của dạy liên môn thì phải bằng cách và hướng tới mục tiêu tích hợp.
11
Ở mức độ thấp thì dạy học tích hợp mới chỉ là lồng ghép những nội dung
giáo dục có liên quan vào quá trình dạy học một môn học như: lồng ghép giáo
dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên
giới, biển, đảo; giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, bảo vệ môi
trường, an toàn giao thông… Mức độ tích hợp cao hơn là phải xử lí các nội dung
kiến thức trong mối liên quan với nhau, bảo đảm cho học sinh vận dụng được
tổng hợp các kiến thức đó một cách hợp lí để giải quyết các vấn đề trong học
tập, trong cuộc sống, đồng thời tránh việc học sinh phải học lại nhiều lần cùng
một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau.
Có thể đưa ra 3 mức độ tích hợp trong dạy học các môn khoa học tự nhiên như
sau:
Lồng ghép
Đó là đưa các yếu tố nội dung gắn với thực tiễn, gắn với xã hội, gắn với
các môn học khác vào dòng chảy chủ đạo của nội dung bài học của một môn
học. Ở mức độ lồng ghép, các môn học vẫn dạy riêng rẽ. Tuy nhiên, giáo viên có
thể tìm thấy mối quan hệ giữa kiến thức của môn học mình đảm nhận với nội
dung của các môn học khác và thực hiện việc lồng ghép các kiến thức đó ở
những thời điểm thích hợp.
Vận dụng kiến thức liên môn
Ở mức độ này, hoạt động học diễn ra xung quanh các chủ đề, ở đó người
học cần đến các kiến thức của nhiều môn học để giải quyết vấn đề đặt ra. Các
chủ đề khi đó được gọi là các chủ đề hội tụ
Hòa trộn
Đây là mức độ cao nhất của dạy học tích hợp. Ở mức độ này, tiến trình
dạy học là tiến trình “không môn học”, có nghĩa, nội dung kiến thức trong bài
học không thuộc riêng về một môn học nhưng lại thuộc về nhiều môn học khác
nhau, do đó, các nội dung thuộc chủ đề tích hợp sẽ không cần dạy ở các môn
học riêng rẽ. Mức độ tích hợp này dẫn đến sự hợp nhất kiến thức của hai hay
Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY
Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education
Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education
