Theo các nhà giáo dục đã đánh giá, tư duy phản biện là kỹ năng thiết yếu đối với trẻ. Giúp trẻ dễ dàng có được thành công trong học tập cũng như cuộc sống sau này.
Tư duy phản biện kết hợp cùng với khả năng đọc hiểu làm tăng sự phát triển giáo dục trẻ, đồng thời trang bị những kỹ năng giúp trẻ đạt được những mục tiêu trong đời.
Tư duy phản biện là gì?
Tư duy phản biện là khả năng tưởng tượng, áp dụng, phân tích, tổng hợp và đánh giá các thông tin. Lấy đó làm tiền đề cho hành động và đúc kết vấn đề. Nguồn thông tin thu thập bằng cách quan sát hoặc qua các kênh truyền thông. Sau đó được phân tích và xử lý bằng kinh nghiệm, phản ánh, lập luận của bản thân. Từ đó, mới có thể nhận định rõ ràng vấn đề được truyền tải qua thông tin nhận được là gì.
Vậy làm thế nào để chúng ta có thể dạy con trẻ phân biệt được đâu là sự giả mạo và đâu là sự thật? Và làm gì để khích lệ tiềm năng tư duy bên trong con bạn?
TOP 10 cách dạy trẻ tư duy phản biện hiệu quả nhất!
#1 Rèn luyện kĩ năng đọc hiểu ở trẻ
Đọc hiểu là bước đầu tiên để phát triển các kỹ năng cần thiết sau này. Trẻ cần phân biệt điều nào hiểu và chưa hiểu khi đọc một trích dẫn, cuốn sách hoặc một tuyên bố. Từ đó, trẻ thực hành tốt và tìm ra những cách có thể giúp chúng cải thiện kỹ năng đọc hiểu.
#2 Lắng nghe và thấu hiểu con cái
Lắng nghe và thấu hiểu là kỹ năng rất quan trọng để dạy con tư duy phản biện. Thông qua việc trò chuyện cùng con, cha mẹ sẽ hiểu được những điều trăn trở mà con đang gặp. Đồng thời, đây cũng là cách để trẻ thấy được sự tôn trọng của mọi người dành cho mình. Từ đó, trẻ cũng cởi mở hơn trong việc nêu ra từng quan điểm của bản thân.
Có một điểm lưu ý khi lắng nghe con cái, đó là thái độ của cha mẹ. Hãy lắng nghe bằng cả tấm lòng yêu thương, chân thành và kiên trì với trẻ. Không nên lắng nghe theo kiểu hời hợt, cho có. Vì trẻ em thường hay lặp lại những hành động của cha mẹ chúng. Nếu cha mẹ lắng nghe hời hợt thì trẻ cũng lắng nghe hời hợt, thiếu văn minh.
#3 Thường xuyên đặt câu hỏi mở cho con
Tạo cho trẻ thói quen suy nghĩ mọi tình huống chính là một trong những cách rèn luyện tư duy phản biện. Vậy nên, cha mẹ cần thường xuyên đưa ra những câu hỏi mở để trẻ tự tìm kiếm câu trả lời tốt nhất cho riêng mình.
Cha mẹ có thể hỏi con theo kiểu câu “Con nghĩ việc gì sẽ diễn ra?” hoặc những câu hỏi mang tính so sánh, phản biện. Ví dụ như: “Con nghĩ việc gì sẽ diễn ra nếu con không làm bài tập?” hay “Con nghĩ mùa hè đẹp hơn hay mùa xuân đẹp hơn?”.
Cha mẹ nên tôn trọng mọi câu trả lời của trẻ. Dù chính xác hay không thì vẫn nên khích lệ và tiếp tục đặt câu hỏi xoay quanh vấn đề đó: “Cách suy nghĩ của con thật thú vị, con có thể nói cho cha/ mẹ biết vì sao con lại nghĩ như thế không?”.
Đặt câu hỏi để trẻ phản biện lại vấn đề cũng là cách để cha mẹ hiểu hơn về cách suy nghĩ của trẻ. Từ đó, dễ dàng đưa ra những phương pháp dạy dỗ, rèn luyện phù hợp với trẻ nhất.
Gợi ý con bạn hỏi và tự trả lời các câu hỏi liên quan đến đề tài mà trẻ chuẩn bị đọc. Đây là cách tuyệt vời để giúp trẻ hăng hái và tập trung tốt hơn khi đọc sách. Trẻ hiểu tốt hơn khi diễn giải hoặc kể lại những nội dung đã đọc . Việc này còn giúp các phụ huynh tìm ra được điểm mạnh và điểm yếu trong việc đọc hiểu của con. Thêm vào đó, trẻ cũng có cơ hội thực hành khả năng phê bình, nhận định.
#4 Rèn luyện “siêu nhận thức”
“Siêu nhận thức” là sự suy nghĩ, nhận thức và hiểu biết về diễn biến tư duy của một người. Đó là quá trình con bạn suy nghĩ cách để hiểu thông tin tiếp nhận. Dần dần nâng cao kỹ năng đọc hiểu của trẻ. Cha mẹ nên hỏi con về những câu hỏi nền tảng như tại sao, ở đâu, ai, khi nào và bằng cách nào dựa theo một đoạn văn hoặc một câu chuyện trẻ đọc.
Mời bạn tham khảo Siêu nhận thức Metacognition là gì?
#5 Nâng cao khả năng kết nối sự việc
Luyện cho trẻ kĩ năng kết nối thông tin khi đọc. Yêu cầu chúng tìm ra cách liên kết các đoạn văn với nhau. Hướng cho bé kĩ năng dự đoán kết thúc của một câu chuyện, sự vật, hiện tượng. Qua đó thúc đẩy khả năng ứng phó tình huống và đưa ra những phân tích quan trọng về những kết quả tiềm ẩn.
#6 Yêu cầu trẻ tóm tắt vấn đề
Tập cho trẻ tóm tắt câu chuyện hoặc một sự việc, thông tin nào đó. Yêu cầu trẻ nêu ra điểm quan trọng trong câu chuyện. Hỏi con bạn đâu là ý tưởng chính của chương và các nhân vật đóng vai. Điều này giúp con bạn nhớ và hiểu những gì đã đọc.
#7 Khuyến khích trẻ thuyết phục vấn đề
Kỹ năng thuyết phục là yếu tố cần thiết để xây dựng tư duy phản biện. Với những việc trẻ làm sai, cha mẹ nên tìm cách dạy con biết nhìn nhận điểm sai và đưa ra hướng khắc phục. Còn nếu trẻ nghĩ việc đó là đúng, cha mẹ cần gợi ý cho con những cách để thuyết phục đối phương.
Ban đầu, cha mẹ đừng phủ nhận những lời nói hay chê bai con vì những lý lẽ chưa chính đáng. Mà hãy từ tốn bảo với trẻ “Mẹ thấy lý do này chưa thuyết phục. Mẹ nghĩ con nên làm như thế này…, con thấy như vậy có được không?”. Với câu nói này, cha mẹ cũng đã dạy con cách đào sâu vấn đề, tăng khả năng phân tích và tư duy của trẻ.
Ngoài ra, để phản biện lại mọi ý kiến từ trẻ, cha mẹ cũng cần phải đưa ra những bằng chứng thuyết phục. Cha mẹ nên cùng con tìm hiểu những thông tin về vấn đề đó trên sách vở, Internet,… Và nếu như những ý tưởng của trẻ tốt hơn, cha mẹ nên chấp nhận điều đó và khen ngợi trẻ.
#8 Luyện cho trẻ cách “mổ xẻ” từng vấn đề
Muốn dạy con tư duy phản biện được hiệu quả nhất, cha mẹ nên cho trẻ em học theo phương pháp PEE để nêu lên quan điểm của mình. PEE là từ viết tắt của các từ: Point: chỉ ra vấn đề, Envidence: bằng chứng và Explain: giải thích. Ngoài ra, hãy cùng con sáng tạo nên sơ đồ tư duy về một vấn đề, tình huống nào đó. Để giúp trẻ khái quát và hiểu rõ sự vật, sự việc sau đó đưa ra quyết định cho hợp lý.
- Bước 1: Tóm tắt vấn đề, tình huống đơn giản.
- Bước 2: Phân tích kỹ vấn đề cần giải quyết.
- Bước 3: Liệt kê những cách làm mang tính khả thi.
- Bước 4: Liệt kê những điều không nên làm.
- Bước 5: Lựa chọn và đưa ra quyết định.
- Bước 6: Đánh giá lại sự thành công và thất bại của quyết định.
Cha mẹ cần dạy con tư duy phản biện càng sớm càng tốt để có hiệu quả tối ưu nhất. Bởi khả năng trí tuệ, thay đổi nhận thức của trẻ phát triển mạnh từ lúc 2 đến 10 tuổi. Khi rèn luyện những phương pháp ở trên, trẻ sẽ có năng lực tự phân tích và giải quyết mọi vấn đề trong cuộc sống. Đây là giá trị cốt lõi mà cha mẹ cần trang bị để con yêu của mình tự tin hơn khi bước vào đời.
#9 Chơi giải đố và đọc báo cùng con
Bạn hãy đặt những câu đố từ đơn giản đến khó và cùng con tìm ra đáp án. Qua đó, con bạn sẽ học được cách phân tích thông tin một cách logic và khoa học nhất. Vừa là trò chơi bổ ích, vừa giúp con có thể chủ động rèn luyện trí não thay vì mất thời gian vào youtube hàng giờ liền.
Hãy chọn ra một bài báo có chủ đề thích hợp và đọc cùng với trẻ. Yêu cầu con tìm kiếm các lỗ hổng hoặc các thông tin hàm ý. Bạn theo dõi xem bé có biết cách tư duy xử lý vấn đề hay không. Sau đó, hãy hướng dẫn cách phân tích và sử dụng kỹ năng tư duy phê bình, nhận định.
#10 Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi
Xây dựng khối tư duy phản biện bao gồm việc đưa ra những tình huống thách thức và đặt ra những câu hỏi thường xảy ra trong thực tế. Điều quan trọng là bạn cần vượt qua cảm giác buồn chán khi tương tác với trẻ.
Bằng cách thấm nhuần các kỹ năng tư duy phản biện sớm trong cuộc đời, bạn đang giảng dạy cho trẻ em cách phân tích thế giới xung quanh. Đây là tiền đề giúp con bạn vững bước vào đời và dễ dàng gặt hái thành công.
