SKKN Vận dụng sáng tạo phương pháp Think Pair Share để tích hợp giáo dục một số kỹ năng sinh tồn cho học sinh trong tiết sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm
Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education
Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education
ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN
1. Xuất phát từ mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông mới
2018
Chương trình giáo dục phổ thông mới đang dần đi vào thực tế, đòi hỏi sự
nỗ lực không ngừng của đội ngũ giáo viên, trong đó có giáo viên chủ nhiệm.
Định hướng chung của chương trình mới chính là hướng tới mục tiêu mang tính
chất cốt lõi: Phát triển phẩm chất và năng lực người học. Có thể hiểu một cách
đơn giản: Phẩm chất là “đức”, Năng lực là “tài”. Phẩm chất được đánh giá bằng
hành vi, năng lực được đánh giá bằng hiệu quả hành động.
(Ảnh minh họa: Mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông mới).
PHÁT
TRIỂN
PHẨM
CHẤT,
NĂNG
LỰC
CỦA
NGƯỜI
HỌC
Yêu nước
Nhân ái
Chăm chỉ
6
Để thực hiện mục tiêu của chương trình giáo dục nêu trên, giáo viên nói
chung phải là người tiên phong trong công tác đổi mới, trong đó có giáo viên
chủ nhiệm.
Giáo viên chủ nhiệm là thành viên của tập thể sư phạm và hội đồng sư
phạm, là người thay mặt hiệu trường, hội đồng nhà trường và cha mẹ học sinh
quản lý và chịu trách nhiệm về chất lượng giáo dục toàn diện học sinh lớp mình
phụ trách, tổ chức thực hiện chủ trương, kế hoạch của nhà trường ở lớp. Đối với
học sinh và đối với tập thể lớp, giáo viên chủ nhiệm là người giáo dục, là người
lãnh đạo gần gũi nhất. Giáo viên chủ nhiệm không chỉ là cầu nối giữa Ban giám
hiệu nhà trường, giữa các tổ chức trong nhà trường, giữa các giáo viên bộ môn
với tập thể học sinh, cầu nối giữa gia đình, nhà trường, xã hội mà còn là người
song hành cùng các em học sinh, sống cùng vui buồn của tập thể lớp, thậm chí
của từng cá nhân học sinh. Trong quan hệ với các lực lượng giáo dục khác, trong
và ngoài nhà trường, giáo viên chủ nhiệm là nhân vật trung tâm để hình thành,
phát triển nhân cách học sinh. Bởi thế, có thể nói, giáo viên chủ nhiệm giỏi
không chỉ là người góp phần phát triển năng lực giúp các em tự chiếm lĩnh tri
thức mà còn là một trong những nhân tố mang tính chất quyết định đến việc giáo
dục kĩ năng sống, trong đó có kĩ năng sinh tồn cho học sinh – một kĩ năng luôn
cần thiết trong mọi hoàn cảnh sống, nhất là trong thời kì hiện đại, khi xã hội
ngày càng phát triển, và con người ngày cảng đối mặt với nhiều áp lực. Trong
khá nhiều nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm, có thể nói, việc tích hợp giáo dục
kĩ năng sinh tồn cho học sinh trong giờ sinh hoạt lớp là một vấn đề khá cấp thiết,
không chỉ tác động trực tiếp trong việc hình thành phẩm chất nhân ái và trách
nhiệm với chính bản thân mình và với cộng đồng, mà còn hình thành trong các
em những năng lực chung trong năng lực cốt lõi mà chương trình giáo dục phổ
thông mới hướng tới: Năng lực tự chủ và tự học, Năng lực giao tiếp và hợp tác,
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo …
2. Xuất phát từ thực tế cuộc sống
Kỹ năng sinh tồn có vai trò quan trọng với mỗi cá nhân con người, trong
tình huống cụ thể, nó mang tính quyết định sự sống, sự tồn tại của mỗi chúng ta,
7
thậm chí là của cả cộng đồng, nhất là trong bối cảnh hiện nay – thập kỉ 20 của thế
kỉ XXI – khi cả thế giới đang đối mặt với một số hiểm họa mang tính toàn cầu
Lewis L. Dunnington (một nhà phát minh và họa sĩ người Mỹ) từng nói:
“Ý nghĩa của cuộc sống không phải ở chỗ nó đem đến cho ta điều gì mà ở chỗ
ta có thái độ đối với nó ra sao, không phải ở chỗ điều gì xảy ra với ta, mà ở
chỗ ta phản ứng với những điều đó như thế nào”. Nghĩa là thái độ sống và kĩ
năng mỗi con người sử dụng để ứng phó với những điều xảy ra hàng ngày hàng
giờ mới chính là điều vô cùng quan trọng, làm nên ý nghĩa của cuộc sống.
Có lẽ ai sống trong cuộc đời cũng đều mong sự bình yên, nơi cuộc sống
diễn ra thật êm đềm với niềm vui và tiếng cười. Nhưng cuộc sống vốn đa sự – rất
phong phú và phức tạp, vốn dĩ luôn xảy ra các tình huống bất ngờ đòi hỏi chúng
ta phải có các biện pháp xử lý kịp thời nếu không muốn đem lại nhiều hậu quả
đáng tiếc, có thể ảnh hưởng đến tính mạng, thậm chí làm mất đi cơ hội sinh tồn.
Cuộc sống luôn tiềm ẩn nhiều nguy hiểm: Tai nạn, hỏa hoạn, ngập lụt, động đất,
dịch bệnh … – những dạng tai họa mà chúng ta ngay trong cuộc sống hiện nay
đang phải đối mặt và trải qua.
(Ảnh minh họa: Thế giới đã và đang oằn mình đối phó
với lưỡi hái tử thần Covid 19)
8
(Bạn sẽ làm gì để có thể sinh tồn nếu mình là hành khách trên chuyến xe
Nam Định trôi chìm giữa lũ miền Trung trong đêm tối tại huyện Bố Trạch tỉnh
Quảng Bình ngày 19.10.2020?)
Quả thật cuộc sống luôn tiềm ẩn nhiều nguy hiểm. Chính bởi vậy, để ứng
phó với mọi chuyện dễ dàng hơn thì mỗi người cần phải trang bị các kỹ năng
sinh tồn cơ bản nhất.
Con người được biết đến như loài sinh vật toàn năng sở hữu suy nghĩ, trí
thông minh và tiếng nói. Một loạt những phát minh, hành trình con người dần
chinh phục tự nhiên … đã khẳng định: Không có đỉnh cao nào là con người
không thể vượt qua. Tuy nhiên, chúng ta cũng có những giới hạn riêng mà tự
mình không nỗ lực thì khó có thể phá vỡ. Bởi vậy, bản thân mỗi người cần phải
học hỏi không ngừng, trong đó có việc học hỏi và rèn luyện các kỹ năng tự bảo
vệ mình trước nguy hiểm tính mạng hay còn được đến với tên gọi là kỹ năng
sinh tồn. Việc trang bị cho mình những kĩ năng sống nói chung và kĩ năng sinh
tồn cần thiết nói riêng là điều hết sức quan trọng, – nhất là trong tình hình hiện
nay, khi dịch bệnh covid 19 vẫn đang có những diễn biến khá phức tạp trên toàn
thế giới.
9
Kỹ năng sống nói chung và kỹ năng sinh tồn nói riêng giúp cho mỗi cá
nhân tự chủ trong cuộc sống, biết xử lý những tình huống để sống an toàn,
thích ứng trong mọi hoàn cảnh đồng thời vượt qua những khó khăn của cuộc
sống. Nhưng kỹ năng sống nói chung và kỹ năng sinh tồn nói riêng không tự
nhiên có, mà nó được hình thành phát triển trong quá trình dạy học, giáo dục và
hoạt động trải nghiệm sinh hoạt hàng ngày, đồng thời được củng cố thường
xuyên trong quá trình học tập, lao động và sinh hoạt của mỗi người. Thực tế
trong những năm qua giáo dục kỹ năng sống, trong đó có kĩ năng sinh tồn đã
được các nhà trường và các bậc phụ huynh thực sự quan tâm, tuy nhiên vẫn có
tình huống đáng tiệc xảy ra: Có nhóm bạn trẻ bị chết ngạt trong gara ô tô vì
thiếu hiểu biết về kĩ năng sinh tồn, có bạn ở lứa tuổi trung học phổ thông bị
đuối nước thương tâm, những khó khăn tiêu cực sau khi dịch bệnh covid 19 xảy
ra, phải giãn cách xã hội, ít ra ngoài là điều đáng suy nghĩ, con số tự tử ở lứa
tuổi học đường đáng lo ngại vv… Điều đó càng cho thấy việc học tập và rèn
luyện kĩ năng sinh tồn vẫn vô cùng cần thiết.
Với những lí do thiết thực trên cùng với tính cấp thiết của vấn đề đặt ra
trong cuộc sống; với niềm yêu thích nghiên cứu khoa học nói chung và mong
muốn nghiên cứu về hành trình con người sinh tồn trong cuộc sống nói riêng,
người báo cáo sáng kiến quyết định lựa chọn nghiên cứu về đề tài: “VẬN
DỤNG SÁNG TẠO PHƯƠNG PHÁP “THINK, PAIR, SHARE” ĐỂ TÍCH
HỢP GIÁO DỤC MỘT SỐ KĨ NĂNG SINH TỒN CHO HỌC SINH
TRONG TIẾT SINH HOẠT LỚP CỦA GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM”
Với việc tìm hiểu về kĩ năng sinh tồn, phân tích thực trạng của việc rèn
luyện kĩ năng sinh tồn của học sinh, thực trạng về việc giáo dục kĩ năng sinh tồn
cho học sinh lứa tuổi trung học phổ thông, người viết muốn đưa ra một vài giải
pháp rèn luyện kĩ năng sinh tồn cơ bản cho học sinh trong một số giờ sinh hoạt
lớp của giáo viên chủ nhiệm, tiến hành thực nghiệm ngay tại đơn vị công tác và
sau đó mở rộng tới các trường học trong địa bàn trên huyện, tỉnh và xa hơn để
bước đầu thấy được hiệu quả và tính ứng dụng của sáng kiến. Dù hiểu rằng cuộc
sống luôn có những bất ngờ khó có thể đoán trước, việc dự đoán hết những tình
10
huống khó khăn hiểm nguy là điều không tưởng. Nhưng với việc chủ động rèn
luyện những kĩ năng sinh tồn tích hợp trong hoạt động của giáo viên chủ nhiệm
trong giờ sinh hoạt lớp, người viết hi vọng giúp các em học sinh có thể tự tin,
sẵn sàng đối mặt và chủ động vượt qua hoàn cảnh nguy hiểm khó có thể tránh
gặp phải trong cuộc sống.
____________________________
11
PHẦN II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP
I. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
1. Sơ lược về thực trạng việc rèn luyện kĩ năng sinh tồn của con người trong
cuộc sống nói chung
Sinh tồn quả thật là bản năng của con người. Ai trong chúng ta cũng lớn
lên từ vành nôi, cánh võng, từ lời ru của bà, lời kể chuyện của mẹ. Và thế giới
tuổi thơ ai cũng từng biết đến hình ảnh của Mai An Tiêm và sự tích quả dưa hấu
cùng với lời khẳng định, một minh chứng hùng hồn: Con người có thể tồn tại
giữa thế giới thiên nhiên hoang dã nếu thực sự có khát vọng sinh tồn và học cách
sinh tồn bằng những kĩ năng nhiều khi nảy sinh ngay trong thực tế.
( Hình ảnh minh họa Mai An Tiêm
và những bài học sinh tồn từ lời dạy của tác giả dân gian)
Khi vua cha đày gia đình Mai An Tiêm ra một hòn đảo hoang vu: “An
Tiêm dắt vợ con tìm được một cái hốc đá ở tạm. Rồi chàng cắp gươm đi thăm
dò. Hòn đảo quả thật hoang vu, chỉ có ít cây cỏ lơ thơ và mấy loài chim biển.
Tìm mãi mới thấy vài thứ quả chát chua và rau dại ăn tạm cho đỡ đói. Từ đấy,
ngày ngày An Tiêm trồng rau và tìm quả, nàng Ba thì ra bờ biển mò con ngao,
cái hến. Đứa con lớn của An Tiêm bắt chước cha cũng cặm cụi làm bẫy đánh
chim. Nhưng rồi chim dần dần quen bẫy, có khi suốt ngày thằng bé không bắt
được một cái lông. Cá nhiều nhưng không lưới, quả thì có mùa. Cho nên thức ăn
chính của vợ chồng con cái An Tiêm vẫn là mấy thứ rau dại mà chàng trồng
12
thành rau vườn. Cuộc đời của bốn người vô cùng lao đao, vất vả, chẳng khác
giống chim muông bao nhiêu. Tuy vậy An Tiêm vẫn tin rằng một ngày kia, mình
có thể làm cho đời sống khá lên.
Một hôm có con chim đương ăn ngoài bãi thấy An Tiêm đến, vội bay đi,
bỏ lại một miếng mồi đo đỏ. An Tiêm cầm lên xem thì là một mảnh quả dưa
bằng hai ngón tay. Chàng nghĩ thầm chim ăn được có lẽ người cũng ăn được,
bèn nếm thử thì thấy có vị ngọt. Chàng ăn hết miếng dưa và nhặt hạt gói lại.
Ngồi nghỉ một lát thấy mát ruột, đỡ đói, chàng có ý mừng, lấy gươm xới một
khoảnh đất mà gieo hạt xuống. Ít ngày sau mấy hạt da mọc mầm đâm lá, bò tỏa
ra khắp khoảnh đất. Nàng Ba cũng giúp chồng sớm chiều săn sóc mấy dây dưa
lạ. Vợ chồng hồi hộp trông thấy mấy cái hoa đầu tiên hé nở, rồi hoa kết quả, lúc
đầu bằng ngón tay út, ít lâu sau đã như con chuột, rồi con lợn con. Thấy nó lớn
mãi như không bao giờ thôi, An Tiêm cũng không biết lúc nào nên hái.
Một buổi sớm tinh mơ, nghe tiếng quạ kêu ngoài bãi, nàng Ba bảo chồng:
“Ở đây hoang vắng, quạ không tụ họp bao giờ, nay chúng nó kêu inh ỏi một nơi,
tất là có sự lạ. Anh ra xem thế nào!” An Tiêm ra đến bãi thì đàn quạ bay đi bỏ
lại quả dưa chúng vừa mổ thủng vài nơi. Chàng cắt dưa về. Khi chàng bổ dưa
ra, cả nhà lóa mắt vì mầu đỏ tươi của ruột dưa. Đây đó giữa mầu đỏ, có những
hạt đen như hạt huyền và bọc ngoài một lớp vỏ trắng viền xanh. Hai đứa bé
thèm nhỏ nước rãi, nàng Ba thì cứ tấm tắc khen quả trông ngon mắt. An Tiêm
cẩn thận cắt cho mỗi người một mảnh nhỏ ăn thử.” Rồi sau đó An Tiêm lấy mấy
quả đánh dấu thả ra biển. Dưa trôi biệt tăm tích không biết bao lần, trăng non
rồi trăng già không biết bao bận, An Tiêm vẫn không ngã lòng. Quả nhiên một
hôm có một chiếc thuyền ghé đến hỏi xem ai đã trồng được giống dưa quý, để
đổi về đem bán trên đất liền. Từ đấy An Tiêm đổi được các thức ăn dùng thường
ngày và còn cất được một cái nhà lá xinh xinh và cuối cùng được vua cha đón
về đất liền….”
Câu chuyện trên chỉ là một truyện cổ, nhưng rõ ràng trong nhiều bài học
mà cha ông muốn gửi gắm, còn có bài học về kĩ năng sinh tồn mãnh liệt: Giữa
đảo hoang, việc đầu tiên là phải tìm chốn ở để bảo vệ an toàn của mình, tìm
13
nước uống, kiếm cái ăn để tồn tại. Phải quan sát để thấy ăn gì cho an toàn (chim
ăn được thì người cũng ăn được), phải tìm cách kết nối với thế giới loài người
(thả trôi dưa xuống biển với hi vọng ai đó sẽ có thể thấy)… Những kĩ năng sinh
tồn ấy không chỉ giúp con người tồn tại mà còn đạt được hạnh phúc, thành công.
Rõ ràng quá trình tồn tại và thống trị thế giới đã khẳng định những năng
lực ưu việt của con người so với những loài vật khác. Trong đời sống xã hội, con
người muốn thành công, ngoài nhiệm vụ tích lũy tri thức vững chắc còn cần phải
học hỏi và rèn luyện cho mình thật nhiều kỹ năng sống, kĩ năng sinh tồn mạnh
mẽ. Vì cuộc sống luôn dành cho ta những bất ngờ. Tai nạn có thể ập tới từ mọi
phía. Một trận mưa lớn có thể biến phố thành sông. Hỏa hoạn bất ngờ có thể đe
dọa…. Cha mẹ, thầy cô và mọi người dù muốn tạo một môi trường an toàn
nhưng không thể bao bọc các bạn ở lứa tuổi phổ thông hoàn toàn khỏi những
chuyện bất ngờ ngoài tầm kiểm soát.
Và trong thực tế, dù không nhiều song vẫn có con người nói chung, những
bạn trẻ nói riêng thiếu kĩ năng sống, thiếu kĩ năng sinh tồn khi đối mặt với
những bất ngờ và thử thách của cuộc sống ấy dẫn đến những hậu quả nghiêm
trọng, thậm chí mất cả tính mạng. Đó là những khó khăn tác động từ ngoại cảnh.
Một loạt những con số thống kê biết nói sau đây gióng lên một hồi chuông cảnh
tỉnh về việc mỗi người cần rèn cho mình kĩ năng sống nói chung và kĩ năng sinh
tồn nói riêng, nhất là giới trẻ.
Hàng ngàn người vẫn thiệt mạng vì virus Corona chủng mới (SARS-CoV-
2) gây bệnh viêm đường hô hấp cấp (COVID-19) trên toàn cầu: Số liệu trên
trang web thống kê worldometers.info vào sáng 22/7 cho thấy trong 24 giờ qua,
thế giới ghi nhận thêm 774.084 ca nhiễm và 1.411 ca tử vong do COVID-19.
(https://dangcongsan.vn/the-gioi/tin-tuc; ngày 22/7/2022)
Về tai nạn đuối nước: Theo thống kê của Bộ Lao động Thương binh và
Xã hội, “mỗi năm cả nước có hàng nghìn người bị đuối nước, trong đó có hơn
2.000 trẻ em. Ước tính cứ 100.000 người có 5,9 người chết do đuối nước”.
(https://laodong.vn/ 29/05/2019)
14
Về tai nạn do điện: “Nhiều năm gần đây, trung bình cả nước có đến 250
người chết mỗi năm do các tai nạn về điện” (https://dantri.com.vn, 17/05/2005).
Hàng chục vụ tai nạn về điện dẫn đến chết người, gây thương tích nặng tại các
tỉnh, thành phố phía nam là lời cảnh báo trước sự chủ quan, thiếu hiểu biết về
điện. (https://nhandan.com.vn/, ngày 24/08/2020)
Về tai nạn giao thông: Tính cả 2 tháng đầu năm 2020, toàn quốc xảy ra
2.368 vụ tai nạn giao thông, làm chết 1.125 người, bị thương 1.781 người
(http://tuyengiao.vn/ngày 26.03.2020)
Về tai nạn cháy nổ, hỏa hoạn: Từ tháng 7/2014 đến tháng 7/2018, cả nước
đã xảy ra 13.149 vụ cháy, làm chết 346 người, bị thương 823 người; thiệt hại về
tài sản ước tính 6.524,8 tỷ đồng (http://quochoi.vn/ ngày 13/11/2019).
Về tai nạn bị động vật hoạng dại cắn: Hằng năm Việt Nam có khoảng
400.000 người bị chó, mèo cắn phải điều trị dự phòng bằng vắc-xin dại. Đặc
biệt, tiền vắc-xin ước tính hơn 300 tỷ đồng mỗi năm. (https://medlatec.vn ngày
10/10/2005)
Về tai nạn do chưa đủ hiểu biết: “Trên thế giới cũng như tại Việt Nam,
từng ghi nhận nhiều trường hợp tử vong vì ngủ trong xe, kéo kín cửa kính và bật
điều hòa. Xung quanh nguyên nhân dẫn đến tử vong, phần lớn là do người trong
xe bị ngạt khí, hàm lượng oxi giảm dần”( http://www.antv.gov.vn, ngày
23/08/2019)
….
Những con số trên đến từ những nguyên nhân khách quan và chủ quan, có
những lý do không phải chỉ từ việc thiếu kĩ năng sinh tồn, nhưng vấn đề đặt ra
là: Nếu mỗi người thực sự có những kĩ năng sinh tồn cơ bản, chắc chắn các con
số đáng sợ kia có thể giảm đi ít nhiều.
Một thực trạng đáng lo ngại nữa là không phải những khó khăn tác động
từ bên ngoài mà còn có những khó khăn từ chính con người, trong mỗi con
người. Đó tâm lý con người khi đứng trước những thử thách của cuộc sống.
Stress, trầm cảm, trạng thái bất lực với chính mình … nhiều khi khiến chính con
người từ bỏ khát vọng sinh tồn. Thật đáng sợ nếu ai đó đang có suy nghĩ tiêu
15
cực mà không thể chiến thắng chính mình, và không được giúp đỡ từ chính
những người thân xung quanh. Một sự thật đáng sợ là đôi khi trong những tình
huống cụ thể của cuộc sống, không ít người có suy nghĩ đến cái chết.
Trong cuốn sách thu hút giới trẻ những năm gần đây:“Nếu biết trăm năm
là hữu hạn”, chính tác giả Phạm Lữ Ân đã thú nhận: “Vào cái tuổi ẩm ương, tôi
từng nghĩ đến cái chết. Có thể như một sự thử nghiệm, hay một ý nghĩ rồ dại
nào thoáng chốc. Tôi đoán nhiều người khác cũng từng như thế. Nhưng tôi đã
vượt qua được giây phút đó mà không đi đến kết cục đau lòng… Cho đến tận
bây giờ, nỗi cô đơn thỉnh thoảng vẫn quay lại, đôi lúc nó phình to như vũ trụ
muốn nuốt chửng lấy cuộc đời” (trang 183).
Và ai có thể ngờ con người đầy tự tin có nụ cười tỏa nắng, chàng trai Nick
Vujicic – chàng trai người Úc, một con người sinh ra đã thiếu tứ chi, cũng đã
từng có lần suy nghĩ về cái chết? Nick Vujicic, ở tuổi 32, đã là một người đàn
ông nổi tiếng khắp thế giới, diễn giả được chào đón trên hàng chục quốc gia, và
có một gia đình hạnh phúc. Nhưng trước khi có được những thành công đó,
Nick cũng từng tuyệt vọng và nhiều lần cố gắng tự tử.
(Ảnh Nick Vujicic)
16
Chàng trai (có thể nói rằng) tuyệt diệu nhất hành tinh ấy cũng có lúc có
suy nghĩ về cái chết. Đây là tâm sự của Nick: “Những năm tháng đầu tiên đến
trường, khuyết tật tứ chi đã khiến Nick Vujicic trở thành mục tiêu châm chọc
của bạn bè. Anh bị chỉ trỏ, chê cười, bị chọc phá vì “khác người”. Lúc đó Nick
cảm thấy cô đơn, thất vọng triền miên và chỉ muốn tan biến khỏi cõi đời thật
sớm, để thoát khỏi đau khổ.
Nick tâm sự trong cuốn tự truyện đầu tay: “Bạn biết đó, ai bước vào giai
đoạn cuối tuổi mới lớn cũng đều bỡ ngỡ và chênh chao, còn tôi, tôi hoàn toàn
thất vọng về bản thân mình và cảm thấy mình sẽ không bao giờ là một người
“bình thường” được. Không thể giấu đi đâu cái sự thật rằng cơ thể của tôi
không giống như các bạn cùng lớp. Tôi đã cố gắng thực hiện các hoạt động rất
bình thường như bơi lội, trượt ván, nhưng làm như thế chỉ càng khiến tôi ý thức
rõ hơn rằng mình sẽ không bao giờ làm được những việc giản đơn mà hầu hết
mọi người hiển nhiên đều làm được”. Hơn nữa anh cũng không thể ngăn được
một số đứa trẻ tàn nhẫn gọi mình là “quái vật”, “người ngoài hành tinh”.
Những năm tháng đầu tiên đến trường, khuyết tật tứ chi đã khiến Nick Vujicic
trở thành mục tiêu châm chọc của chúng bạn trong trường. Anh bị chỉ trỏ, chê
cười, bị chọc phá vì “khác người”.Cũng trong cuốn sách này anh chia sẻ: “Tất
nhiên tôi là một con người và tôi mong muốn mình được giống như mọi người,
nhưng dường như có rất ít cơ hội để tôi đạt được khát khao đó. Tôi cảm thấy
mình không được chào đón trong cuộc đời này. Tôi muốn được chấp nhận.
Nhưng không thể. Tôi muốn được hòa nhập. Nào có được đâu. Tôi thật sự bế
tắc. Lòng tôi quặn thắt. Tôi chán nản, hay nghĩ quẩn và không tìm thấy lẽ sống
cho cuộc đời mình”.Thời điểm đó, Nick cảm thấy mình là gánh nặng của những
người xung quanh và tốt nhất là nên “biến đi”. Anh muốn thoát khỏi tủi nhục,
muốn chết. Ý định tự tử vẫn còn đeo bám Nick, Nick lúc đó dự định ném mình từ
trên cao xuống, có lúc còn muốn dìm mình ngay trong bồn tắm”
Nhưng bằng sự động viên của cha mẹ và đặc biệt là sau khi đọc xong một
bài báo viết về hình ảnh của một người cũng có hoàn cảnh như anh nên anh đã
nỗ lực, vươn lên khẳng định mình trở thành một nhà diễn thuyết truyền cảm
17
hứng sống và kĩ năng sống và khát vọng sinh tồn mãnh liệt cho những con người
thiếu may mắn như anh. Nhưng đó là Nick, khi đã tự mình chiến thắng suy nghĩ
về cái chết và có sự giúp đỡ của những người thân.
Thực tế đâu đó trong cuộc sống, dù rất ít, nhưng chúng ta không thể né
tránh là có những bạn trẻ không phải chỉ thiếu kĩ năng sinh tồn mà khi đối diện
với những áp lực, vẫn có bạn không có cả khát vọng sinh tồn như Nick trong
những giây phút nào đó của cuộc sống. Và thật đáng sợ nếu những bạn trẻ đó lại
thiếu sự quan tâm, sự nhạy cảm của người thân. Từ thực tế này, có thể thấy kĩ
năng sinh tồn không chỉ đến từ chính mỗi con người mà còn từ sự giang tay giúp
đỡ của mọi người xung quanh. Chúng ta không chỉ rèn kĩ năng sinh tồn cho
chính mình, mà còn phải biết cách khơi gợi lên khát vọng sinh tồn cho mọi
người xung quanh mình.
Rõ ràng, kĩ năng sống nói chung và kĩ năng sinh tồn nói riêng có một vai
trò đặc biệt quan trọng trong cuộc sống con người. Một con người có được
những kĩ năng tốt đó sẽ thích nghi tốt hơn trong mọi hoàn cảnh sống, có thể ứng
phó với mọi sự biến đổi bất thường trong cuộc sống, biến khó thành dễ, chuyển
bại thành thắng, biến vất vả chông gai thành điều kiện, cơ hội để chạm tay vào
chiếc cúp thành công như chàng trai tuyệt diệu Nick đã từng chia sẻ thông điệp
sâu sắc từ chính cuộc đời bất hạnh mà vinh quang của mình trong hai cuốn tự
truyện nổi tiếng: Cuộc sống không giới hạn và Đừng bao giờ từ bỏ khát vọng.
Để đạt được điều đó, ngay bây giờ và ngay lúc này bạn phải rèn cho mình những
kĩ năng sống và kĩ năng sinh tồn thiết yếu nhất.
2. Thực trạng về việc rèn luyện kĩ năng sinh tồn của tuổi trẻ Trung học phổ
thông Nam Trực từ góc nhìn học sinh, giáo viên, phụ huynh – nguyên nhân
và các yếu tố chi phối
Để có cái nhìn đầy đủ, toàn diện về việc rèn luyện kĩ năng sinh tồn của
tuổi trẻ trường Trung học phổ thông Nam Trực, người báo cáo sáng kiến tiến
hành tìm hiểu thực trạng vấn đề ở nhiều góc độ: Thực trạng về kĩ năng sinh tồn
18
từ phía học sinh, thực trạng về việc rèn luyện kĩ năng sinh tồn từ góc nhìn của
người giáo viên, từ góc nhìn của phụ huynh… và đưa ra những đánh giá cụ thể.
a)Thứ nhất: Thực trạng về kĩ năng sinh tồn từ phía học sinh.
Tiến hành tìm hiểu thực trạng về kĩ năng sinh tồn từ phía học sinh
bằng 2 hình thức: Khảo sát thống kê bằng bảng hỏi và phỏng vấn
Bước 1: Tiến hành khảo sát để nhận định thực trạng kĩ năng sinh tồn đã
có từ phía học sinh bằng phiếu khảo sát. Đối tượng khảo sát là 100 bạn học sinh
bất kì của 3 khối 10,11,12. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là điều tra
bằng phiếu khảo sát:
Tiến hành phiếu khảo sát số 1 với mục đích khảo sát sự chủ động của học
sinh và một số kĩ năng cần thiết của học sinh trước các tình huống hiểm nguy
trong cuộc sống, tìm hiểu về những khó khăn mà chính các em học sinh gặp phải
(hoặc chứng kiến)
PHIẾU KHẢO SÁT HỌC SINH – SỐ 1
Câu 1: Không mở di động, mời bạn hãy ghi lại 5 số điện thoại cần thiết nhất với
bạn để có thể liên lạc nếu cần (Số điện thoại của người thân)
(1)…………………………………………………
(2)………………………………………………..
(3)…………………………………………………
(4)………………………………………………..
(5)…………………………………………………
Câu 2: Bằng trí nhớ của mình, bạn hãy điền tiếp những số điện thoại khẩn cấp
sau dùng để gọi ai và gọi khi gặp tình huống nào?
Tổng đài 111: …………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………..
Tổng đài 112: …………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………..
Tổng đài 113: …………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………..
Tổng đài 114: …………………………………………………………………
19
…………………………………………………………………………………..
Tổng đài 115: …………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………..
Câu 3: Giả định nghe thấy chuông báo cháy, bạn sẽ
A. Hoảng sợ
B. Hoảng sợ nhưng cố gắng giữ bình tĩnh
C. Nhanh chóng chạy theo đám đông
D. Thật bình tĩnh, phán đoán để lựa chọn hành động tiếp theo
(Lựa chọn phương án đúng nhất)
Câu 4: Giả sử bạn đang đứng trong thang máy cùng một người lạ và sau đó bạn
nghi ngờ đó có thể là kẻ xấu, bạn sẽ
A. Đứng thật xa và đối mặt với người lạ
B. Hoảng sợ và bối rối
C. Đứng quay lưng lại với người lạ
D. Đứng dựa lưng vào bảng điều khiển và ấn tất cả số tầng mình sẽ đi qua
(Lựa chọn phương án đúng nhất)
Câu 5: Khi gặp dông gió bạn có thói quen tắt ngay điện thoại không?
A. Có
B. Không
C. Tùy từng thời điểm, lúc nhớ lúc không
(Lựa chọn phương án đúng nhất)
Câu 6: Khi bạn bị bỏng, kĩ năng cấp cứu tức thời của bạn là:
A. Ngâm bằng nước đá lạnh
B. Dùng lòng đỏ trứng gà bôi lên vết thương
C. Dùng kem đánh răng bôi lên vết bỏng
D. Ngâm ngay vùng bị bỏng vào chậu nước nguội sạch
(Lựa chọn phương án đúng nhất)
Câu 7: Khi bạn có nỗi buồn, bạn sẽ tâm sự cùng
A. Không ai cả
B. Bố hoặc mẹ
20
C. Bạn thân hoặc thầy cô thân thiết hoặc một người thân ngoài bố mẹ
D. Tổ tư vấn tâm lý hoặc gọi tổng đài tâm sự giấu mặt
(Lựa chọn phương án bạn đã dùng gần đây nhất)
Câu 8: Giả định trong tình huống đi học tập trải nghiệm, bạn bị lạc trong rừng,
điện thoại không có sóng, bạn muốn uống nước vì quá khát, bạn sẽ
A. Không uống bất cứ một loại nước nào dù khát đến mấy
B. Uống nước đọng trên lá cây
C. Uống nước ở nơi có lưu thông dòng chảy
D. Uống nước trong các vũng nước không có lưu thông dòng chảy
(Lựa chọn phương án đúng nhất)
Câu 9: Bạn đã bao giờ gặp tình huống có thể sẽ nguy hiểm tới tính mạng của
chính mình hoặc của người khác chưa?
A. Đã từng B. Chưa
Câu 10: (Dành cho các bạn đã từng gặp tình huống nguy hiểm tới tính mạng
của chính mình hoặc của người khác, có thể tích nhiều đáp án)
Điều khó khăn của bạn khi đối diện với tình huống nguy hiểm đã gặp
hoặc chứng kiến là gì?
A. Không nhận ngay ra tình huống nguy hiểm
B. Không quản lý được cảm xúc nên còn hoảng sợ khá lâu
C. Thấy mình còn thiếu kiến thức về tình huống đang gặp phải
D. Còn hạn chế trong cách ứng phó nhanh để chính mình thoát hiểm hoặc
hướng dẫn người khác thoát hiểm
E. Ý kiến khác của bạn : …………………………………………………….
Xin vui lòng cho biết một số thông tin (Có thể ghi hoặc không ghi)
Họ và tên:…………………………………………
Lớp………………………….
Xin chân thành cảm ơn!
21
Phân tích những số liệu từ phiếu khảo sát số 1
Câu 1: Về việc nhớ số điện thoại của người thân để liên lạc trong tình huống
giả định bạn gặp tình huống nguy hiểm mà không có điện thoại
| Không nhớ: 15/100 Nhớ 1 số: 20/100 Nhớ 2 số: 32/100 Nhớ 3 số: 16/100 Nhớ 4 số: 11/100 Nhớ 5 số: 6 /100 | Chiếm 15 % Chiếm 20 % Chiếm 32 % Chiếm 16% Chiếm 11 % Chiếm 6 % |
Câu 2: Về việc nhớ những đầu số số điện thoại khẩn cấp cần thuộc lòng ở
Việt Nam.
Tổng đài 111 là gì?
Đây là Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em thường trực 24/24h, hoàn
toàn miễn phí. Khi các bạn cần tư vấn hoặc thấy các nguy cơ, hành vi xâm hại:
bạo lực, bóc lột, xâm hại tình dục, mua bán, bỏ rơi, bỏ mặc… trẻ em, hãy gọi
111.
Tổng đài 112 là gì? Đây là tổng đài yêu cầu trợ giúp, tìm kiếm cứu nạn trong
phạm vi cả nước. Khi các bạn cần sự trợ giúp về tìm kiếm cứu hộ cứu nạn trong
các tình huống chủ yếu do thiên tai gây nên như bão lụt, lũ quét, lũ ống, sạt lở…
hoặc những trường hợp trên sông, trên biển do tàu bè bị chìm, bị trôi dạt, bị hư
hỏng mất phương hướng thì các bạn hãy gọi đến đầu số 112.
Tổng đài 113 là gì?
Đây là tổng đài khẩn cấp về an ninh trật tự, các vụ việc cướp giật, trộm cắp,
đánh nhau, bạo hành, tai nạn giao thông
Tổng đài 114 là gì?
Đây là số tổng đài gọi cứu hỏa, cứu nạn trong trường hợp khẩn cấp. Khi gọi tổng
đài thì chúng ta sẽ được hỗ trợ giải cứu trong các tai nạn bất ngờ: hỏa hoạn, cháy
nổ hoặc bị mắc kẹt trong những tòa nhà, thang máy, dưới hầm mỏ…
Tổng đài 115 là gì?
22
Tổng đài 115 là số gọi cấp cứu khẩn cấp trong những trường hợp sức khỏe
nghiêm trọng. Khi gọi tổng đài thì chúng ta sẽ được hỗ trợ đưa đến bệnh viện để
cấp cứu nhanh chóng để bảo vệ an toàn tính mạng. Riêng trường hợp thương
tích có liên quan đến yếu tố phạm tội hoặc tai nạn giao thông thì mọi người hãy
gọi 113 trước sau đó gọi 115.
Nhưng thực tế con số thống kê sau khi tiến hành khảo sát, có:
| Không nhớ: 2 /100 Nhớ 1 số: 1/100 Nhớ 2 số: 40/100 Nhớ 3 số: 42/100 Nhớ 4 số: 3/100 Nhớ 5 số: 12 /100 | Chiếm 2 % Chiếm 11 % Chiếm 42 % Chiếm 40% Chiếm 3% Chiếm 2 % |
Những con số thống kê trên cho thấy: Vẫn còn đâu đó những bạn trẻ
phụ thuộc vào chiếc smatphone hiện đại, không có thói quen ghi nhớ điện
thoại của người thân. Những đầu số khẩn cấp tại Việt Nam các bạn chưa biết
hết. Điều này chứng tỏ các bạn chưa chủ động học hỏi để có kĩ năng sinh
tồn. Vì bạn không thể trong tình huống nguy nan còn lên google tìm kiếm
rồi mới gọi theo các số điện thoại khẩn cấp. 1,2 giây quý giá ấy có thể cứu
được cả tính mạng con người, thậm chí nhiều người. Thực tế này cho thấy
các bạn học sinh chưa đặt mình vào những tình huống giả định để có thể rèn
luyện cho mình những kĩ năng sinh tồn thiết yếu. Sự phát triển của công
nghệ 4.0 thực sự đưa cuộc sống đi lên, nhưng cần sử dụng nó một cách hiệu
quả, nếu quá lệ thuộc vào máy móc công nghệ, bạn có thể sẽ phải trả giá rất
đắt.
Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY
Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education
Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: