Cách tăng chiều cao cho trẻ bằng chế độ dinh dưỡng và vận động là cách đơn giản và ít tốn kém nhất, nhưng lại đòi hỏi sự kiên trì. Chiều cao của con người ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Có 3 giai đoạn mà cơ thể tăng trưởng rất nhanh về chiều cao, gọi là “giai đoạn vàng” – đó là thời kỳ bào thai, giai đoạn từ sơ sinh đến 3 tuổi và giai đoạn tiền dậy thì.
Các yếu tố ảnh hưởng tới chiều cao
Dinh dưỡng và di truyền
Yếu tố di truyền là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến chiều cao. Tuy nhiên, bên cạnh di truyền thì chế độ dinh dưỡng tác động lớn đến chiều cao hơn cả gen di truyền. Theo nhiều nghiên cứu của các nhà khoa học, sự tăng trưởng thể chất, tầm vóc của trẻ chịu tác động trực tiếp của chế độ dinh dưỡng.
Chiều cao của trẻ chỉ bị ảnh hưởng khoảng 23% từ yếu tố di truyền (gen của ông bà, cha mẹ) ngoài ra dinh dưỡng lại đóng góp đến 32%; chế độ vận động, thể dục thể thao quyết định 20%. Còn lại là những yếu tố của môi trường sống, bệnh mạn tính và bẩm sinh, chế độ nghỉ ngơi…
Trong quãng thời gian mang thai, chế độ dinh dưỡng của mẹ ảnh hưởng đến trọng lượng và chiều dài tăng trưởng của thai nhi. Chính vì vậy trước thời kỳ mang thai, trong thời kỳ mang thai, thời gian cho con bú, người mẹ phải ăn uống đầy đủ các dưỡng chất quan trọng đó là chất đạm, i-ốt, sắt, acid folic, các acid béo chưa no (DHA, ARA)… để con phát triển khỏe. Sinh con thiếu tháng và nhẹ cân dễ dẫn đến thiếu chiều cao sau này.
Chế độ ăn nhiều đạm, uống ít sữa, ăn nhiều chất béo và bột, đường nhưng lại thiếu vitamin và chất khoáng dẫn đến thiếu chiều cao. Trong nhóm vitamin và khoáng chất thì canxi, phosphor, magie, kẽm, sắt… là nhiều và quan trọng nhất. Nhóm này có nhiều trong sữa và chế phẩm sữa. Vì vậy, để tăng chiều cao trẻ nên ăn uống đa dạng, phù hợp với lứa tuổi và uống sữa đều đặn hàng ngày.
Thói quen ít vận động, đi ngủ muộn
Các bậc cha mẹ ngày nay chăm sóc con quá kỹ: không cho con tự vận động, đi đâu cũng đưa đón, trẻ ít vận động ngoài trời và ngồi xem tivi, đọc truyện, say mê vi tính thay vì chơi thể thao, tập thể dục các môn giúp tăng chiều cao như đạp xe, đi bộ, bơi lội, bóng rổ, cầu lông…
Bên cạnh đó, mọi gia đình có khuynh hướng ngủ muộn (sau 22 giờ) làm rút ngắn giấc ngủ sâu. Một giấc ngủ sâu bắt đầu từ khoảng 21 giờ, khoảng 22 giờ đến 3 giờ sáng là lúc cơ thể tiết ra hormon tăng trưởng cao nhất, kích thích xương dài hơn.
Môi trường sống
Xã hội công nghiệp hóa, không khí ô nhiễm, trẻ hút thuốc thụ động, tiếng ồn, dịch bệnh, trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, các bệnh mạn tính.
Sử dụng thuốc kháng sinh liều cao liên tục trong thời gian dài, dùng thuốc thiếu sự tư vấn của bác sĩ cũng gây hại cho quá trình phát triển về thể chất và chiều cao của trẻ.
Dậy thì sớm
Dậy thì sớm là hiện tượng bé gái dậy thì xuất hiện trước 8 tuổi và bé trai trước 9 tuổi. Dậy thì sớm thường tiết ra các hormone kích hoạt sự phát triển xương khiến trẻ cao lên rất nhanh.
Tuy nhiên, các đầu xương sau đó nhanh chóng đóng lại khiến trẻ không tiếp tục cao thêm, những trẻ bị dậy thì sớm thường thấp hơn bạn cùng lứa và không đạt đến chiều cao mà gen di truyền của trẻ quy định.
Do đó, dậy thì sớm là một trong những nguyên nhân kìm hãm sự phát triển chiều cao ở trẻ vị thành niên.
Thừa cân, béo phì
Trẻ thừa cân, béo phì thường cao lớn hơn so với tuổi nhưng khi đến tuổi dậy thì, chiều cao ngừng phát triển và trẻ có xu hướng thấp hơn so với bạn bè.
Cùng lúc đó tâm lý tuổi mới lớn sợ béo muốn giảm cân nhanh nên ăn uống kiêng kem, thiếu chất cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến thể lực và chiều cao sau này.
Cách tăng chiều cao cho trẻ
Hầu như trẻ qua 18 tuổi là ngừng cao, xương đã cốt hóa, không thể phát triển nữa, may mắn thì tăng thêm vài cm và không thể cao lên. Khi về già, thậm chí các khớp thoái hóa, con người còn lùn đi.
Có hai giai đoạn vàng tăng chiều cao là 5 năm đầu đời và giai đoạn tiền dậy thì. Bạn để ý sẽ thấy nhiều bé giai đoạn 12-18 tuổi chiều cao tăng vọt, có những năm tăng trên 10cm.
Nhưng không phải cứ đợi tới lúc 12-18 tuổi mới chú ý chiều cao bởi phát triển chiều cao là một quá trình xuyên suốt từ khi trẻ ở trong bụng mẹ cho đến khi sinh ra, lớn lên và dậy thì. Bố mẹ phải cố gắng để đảm bảo con đạt được các cột mốc chuẩn sinh lý. Ví dụ, trẻ 5 tuổi cao chưa tới 100cm là dưới -1SD rồi, đợi 12-18 tuổi mới can thiệp thì đã muộn.
Bảng chiều cao cân nặng chuẩn có 3 cột chính là cột “Bé trai”, ”Tháng tuổi” và ”Bé gái”. Ba mẹ gióng theo hàng “Tháng tuổi” sang cột giới tính của con. Nếu chiều cao và cân nặng đang ở cột
- TB: Đạt chuẩn trung bình;
- Dưới -2SD: Suy dinh dưỡng thể thiếu cân hoặc thấp còi;
- Trên +2SD: Thừa cân béo phì (theo cân nặng) hoặc rất cao (theo chiều cao).
Đến giai đoạn dậy thì để con phát triển tối ưu chiều cao cần:
- Vận động thể chất ít nhất 60 phút mỗi ngày;
- Giấc đủ đảm bảo >8 tiếng mỗi ngày;
- Dinh dưỡng đa dạng, khoa học. Đảm bảo nhu cầu canxi đủ 1000mg/ngày và vitamin D3 800 IU/ngày
Vận động nhiều hơn
Vận động của trẻ con ở Việt Nam đang bị hạn chế rất nhiều do chương trình học, không cân đối giữa việc học và vận động, đặc biệt là vận động ngoài trời.
Các nghiên cứu cho thấy trẻ con vận động >60 phút mỗi ngày giúp kích thích cơ thể tiết ra hormone IGF-1 (Insulin-like Growth Factor 1) – một trong những hormone tăng trưởng mạnh mẽ nhất về chiều cao con người.
Ngoài ra, vận động còn giúp trẻ giảm nguy cơ béo phì, lối sống năng động, giao tiếp xã hội tốt và giúp trẻ thông minh hơn. Ba mẹ có thể tham khảo thêm bài Tại sao nên tập thể dục?
Ngủ đủ giấc
Giấc ngủ cực kỳ quan trọng với phát triển chiều cao, đặc biệt giấc ngủ đêm vì khi ngủ đủ, cơ thể chúng ta tiết ra hormone tăng trưởng và hormone kích thích tuyến giáp giúp tăng chiều dài cơ thể.
Số giờ ngủ tối thiểu của trẻ sơ sinh: 12 – 17 giờ/ngày, 1-5 tuổi: 10-13 giờ/ngày, 6-12 tuổi: 9 -12 giờ/ngày, 13 tuổi trở lên: 8-10 giờ/ngày.
Một nghiên cứu khác, người ngủ đủ giấc giảm nguy cơ béo phì hơn người không ngủ đủ 7 giờ mỗi ngày.
Chế độ dinh dưỡng khoa học
Trẻ dậy thì thường ăn tốt hơn, bố mẹ cố gắng cho con ăn khoa học, hạn chế các đồ ăn chiên rán quá nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh, snack, nước ngọt, chất kích thích…
Vitamin D3 và Canxi là hai yếu tố dinh dưỡng quyết định phát triển xương.
Canxi là yếu tố quan trọng trong xương. Nhu cầu canxi trẻ dậy thì cần từ 1200-1300mg/ngày. Nên chú trọng các thực phẩm giàu canxi vào khẩu phần ăn hằng ngày của trẻ như sữa, phô mai, tôm, cua, cá, trứng, đậu hũ, các loại đậu… Tuy nhiên, cơ thể sẽ không hấp thụ được canxi nếu như không đủ vitamin D3.
Trẻ con không khuyến cáo sử dụng vitamin D3 liều cao vì nguy cơ nôn ói, ngộ độc sau uống, có một số trường hợp nhập viện vì uống vitamin D3 liều cao rồi
Nhu cầu vitamin D cần khoảng 800 IU/ngày, trẻ lớn nhưng vẫn cần bổ sung vitamin D vì đây là giai đoạn tăng tốc chiều cao, đồng thời tăng khối lượng xương đỉnh rất tốt cho trẻ sau này.
Một số nghiên cứu ghi nhận trẻ bổ sung vitamin D3 tăng chiều cao tốt hơn trẻ không bổ sung, mặc dù, hàm lượng canxi bổ sung giống nhau.
Kết luận
Chiều cao không tăng mãi mãi, qua giai đoạn dậy thì (thường là 18 tuổi) muốn cao thêm cũng khó. Đối với trẻ nhỏ, chưa vận động được thì bổ sung Vitamin D3, sữa mẹ, giấc ngủ đầy đủ. Đối với trẻ lớn hơn thì thêm yếu tố vận động ngoài trời, vitamin D3 mỗi ngày, canxi đủ theo tuổi qua dinh dưỡng và giấc ngủ đầy đủ…để tối ưu quá trình phát triển chiều cao.
