Đổi mới phương pháp dạy học gắn với STEM- Phần Axit Cacboxylic- Hóa học 11
PHẦNI: ĐIỀUKIỆNHOÀNCẢNHTẠORASÁNGKIẾN
Hóahọclàkhoahọcthựcnghiệmnghiêncứuvềchất, sựbiếnđổivềchất, những
biếnđổivậtchấttrongtựnhiên.Kiếnthứcvềhóahọclàmộtxâuchuỗi cómốiliên
quanchặtchẽvớinhau,họcsinhsẽrấtkhónhớ, khóthuộcđồngthời hóahọclạilà
mônhọchọcsinhđượctiếpcậnmuộnnhấtsovớicácmônhọc khác. Ngày nay các
nướctrênthếgiớirấtcoitrọngviệcgiảngdạybộmônhóa học.Mônhóahọctrong
trườngphổthôngtrangbịchohọcsinhnhữngkiếnthức cơbảnđểhọcsinhkhông
bốirốitrongcáctìnhhuốnggặpphảitrongtự nhiên, giảithíchđượccáchiệntượng
tựnhiênvàcóniềmtinvàokhoahọc. Mônhóahọcgiáodụcchocácemhọcsinhý
thứcbảovệtàinguyênthiênnhiên,biết bảovệmôitrườngsốngtrướcnhữnghiểm
họadoconngườigâyra. Đấtnướctađangtrongthờikỳcôngnghiệphóa- hiệnđại
hóa,cầncó nhữngconngườicótrithứcvàtrítuệcókhảnăngnắmbắtkhoahọckĩ
thuật, có nănglựctiếpthunhững tinhhoavănhóacủanhânloại. Pháthuytiềm
năngdân tộcvàtínhtíchcựccánhânlàmchủtrithức,cókhảnăngthựchànhgiỏi,
cótư duysángtạo, có tác phong công nghiệp, cótínhkỉluật, sứckhỏeđểxâydựng
và bảovệTổquốc,thựchiệncôngnghiệphóa- hiệnđạihóađấtnước. Đểcónhững
conngườinhưthếchỉcóconđườnggiáodục.
Mỗimônhọctrongnhàtrườngđềucóđặcthùriêng,mộtphươngpháp nhậnthức.
Bộmônhóahọclàmônhọcđượccoilàmônkhóđốivớihọcsinh.Nếutạochohọc
sinhcóđượctínhtíchcựchọctậpthìviệchọc mônhóahọcsẽtrởnêndễdàng, dễ
nhớgiúphọcsinhcóthể pháthuytínhtíchcực,chủđộng.Sựtíchcực,chủđộng của
học sinhtronghọctậpmônhóahọcđóngvaitròquantrọngtrongchấtlượnggiảng
dạy.DạyhọctheođịnhhướngmớigắnvớiSTEMmônHóahọcđanglàsựlựa chọn
củanhiềunướccónềngiáodụchiệnđại.Ngànhgiáodụcnướctađang tíchcựcthực
hiệnđổimớiphươngphápdạyhọcgắnvớiSTEMnhằmnângcao nghệthuậtdạy
họccũngnhư pháthuytínhsángtạotrongviệcdạyvàhọcđồng thờipháthuytính
chủđộng,tíchcựctronghọctậpcủangườihọcgiúphọcsinh vậndụngkiếnthức
liênmôntrongviệcgiảiquyếttìnhhuốngthựctiễn.
Chínhnhữngđiềuđãnêutrênvànhữngkinhnghiệmtronggiảngdạybộ môn hóa
họclàlídotôilựachọnđềtàinghiêncứu:“Đổimớiphươngpháp dạyhọcgắnvới
STEMmônHóahọctrongchủđềAxit cacboxylic ” với mongmuốnnghiêncứusâu
hơnvềtínhưuviệt,khảnăngvậndụngphương phápdạyhọcnhằmgópphầnnăng
caochấtlượngdạyhọctheođịnhhướng STEMtrongthờiđạicôngnghệ4.0
PHẦN II: MÔTẢGIẢIPHÁP
I.MÔTẢGIẢIPHÁPTRƯỚCKHITẠORASÁNGKIẾN
– Mộttrongnhữngđịnhhướngđổimớicănbảntrongchươngtrìnhvàsách giáo
khoalàchuyểntừchươngtrìnhchútrọngcungcấpkiếnthứcvàkĩnăng sanghướng
hìnhthànhnănglựcchohọcsinh.Vềlíluậncũngnhưthựctiễncho thấydạyhọc
theođịnhhướngSTEMlàphươngántốtđểgópphầnhìnhthành nănglựcchongười
học.DạyhọctheođịnhhướngSTEMlàquátrìnhtrongđó họcsinhphảihuyđộng
5
kiếnthức, kĩnăngthuộcnhiềulĩnhvựckhácnhauđểgiải quyếtcácvấnđềhọctập
thôngquađóhìnhthànhvàpháttriểnnhữngkiếnthức kĩnăngmớivàrènluyện
đượcnhữngnănglựccầnthiết.Nhưvậyvaitròchủ đạocủagiáoviên, toànbộcác
tácđộnggiáodụccủanhàtrườngsẽkhôngcó hiệuquả– thựcchấtnếukhôngtạora
đượcsựkếthợphàihòahoạtđộngcủa thầyvàhoạtđộngtíchcựcsángtạocủahọc
sinh.Thựctếtừnhữngnămgầnđây ngànhgiáodụcđãrấtquantâmtớiviệcdạyhọc
theođịnhhướngSTEMtuy nhiênđâylàphươngphápmớinênkhiápdụngvàothực
tếgiáodụcđòihỏiở ngườigiáoviênphảicótrìnhđộsưphạmvững,hiểusâusắc
đốitượngđểchọn nộidung,phươngphápvàhìnhthứctổchứcdạyhọcphùhợp
nhằmpháthuycó hiệuquảmọitiềmnăngcủahọcsinh.
Nhữngtồntạibảnthântôigặpphảitrongquátrìnhgiảngdạybộmôn Hóahọc:Tôi
đãsửdụngcácphươngpháptruyềnthốngkếthợpmộtsố phươngpháp,kĩthuậtdạy
họctíchcực:dạyhọctheonhóm,kĩthuậtmảnhghép, phươngphápđàmthoạigợi
mở…. kếthợpkhaitháckênhhình,kênhchữtrong sáchgiáokhoa,sửdụngcác
phươngtiệncôngnghệthôngtin(Powerpoint), các videominhhọacùngvớicácthí
nghiệmchứngminh…đểkíchthíchkhảnăngtư duy,húngthútìmhiểukiếnthứcbộ
môn.Tuynhiênhọcsinhmớichỉdừnglạiở mứcđộquansát,tưduy. Tronggiờhọc
giáoviênvẫnđóngvaitròlàngười truyềnthụkiếnthức,làtrungtâmcủaquátrình
dạyhọc,họcsinhchủđộnglắng nghe,tiếpthucáckiếnthứcmộtcáchthụđộng
đượcquiđịnhsẵn, ítđượcthể hiệncácnănglựccủabảnthân,chưachủđộngtrong
việchọctập,khảnăngsáng tạovàvậndụngkiếnthứcđểgiảiquyếttìnhhuốngthực
tếcuộcsốngcònhạn chế.
Vớinhữngyêucầunêutrêntôiđưaramộtsốgiảiphápminhhọađểcụ thểhoá
việcđổimớidạyhọcmônHóahọcvớimộtsốnộidunghoạtđộnghọc tậpnhằm
pháthuytínhtíchcực,chủđộng,sángtạocủahọcsinh.
II.MÔTẢGIẢIPHÁPSAUKHITẠORASÁNGKIẾN
Trongdạyhọcnóichungvàdạyhọchóahọcnóiriêngviệcsửdụngcác phương
pháptruyềnthốnglàcầnthiếtnhưngsẽhấpdẫnhơnnếuchúngtabiết kếthợpthí
nghiệm,quansáthiệntượngthựctếvàtàiliệuthamkhảocácmôn khoahọckhác.
Phươngphápgiáodụcphổthôngphảipháthuytínhtíchcực,tự giác,chủđộngsáng
tạocủahọcsinhphùhợpvớitừnglớphọc,từngmôn học,bồidưỡngphươngpháptự
học, rènluyệnkĩnăngvậndụngkiếnthứcthực tiễntácđộngđếntìnhcảmđemlại
niềmvuihứngthúhọctậpchohọcsinh.Để cónhữngtiếthọcđạthiệuquảcaoluôn
làniềmtrăntrở,suynghĩ,làmụcđích hướngtớicủatừngngườigiáoviêncólương
tâmvàtráchnhiệmnghềnghiệp nhưngkhôngphảilàđiềuđạtđượcdễdàng.Người
giáoviênphảilàngườicó nănglựcchuyênmôn,nghiệpvụsưphạmvữngvàng,
thườngxuyênnghiêncứu tàiliệuthamkhảođểxâydựngcáccâuhỏichotiếtdạyvà
vậndụnglinhhoạt cáckiếnthứcliênmônđểgiảiquyếtnhiệmvụnhậnthứcởmỗi
bàihọc.Có nhiềubiệnphápđểtạohứngthú,pháthuytínhtíchcựcchủđộnghọc
tậpcủa họcsinh,trongkhuônkhổcủamộtvàikinhnghiệmtôixintrìnhbàymộtsố
biệnphápmàtôiđãsửdụngtrongquátrìnhsoạngiảngphùhợpvớiđiềukiện dạy
họcởtrườngtôi.TôiđãđổimớiphươngphápdạyhọcmônHóahọcgắn vớiSTEM
6
cụthểvàochủđề“Axit cacboxylic”củalớp11, đểpháthuytính chủđộng, sángtạo,
đưamônhọcvàothựctếcuộcsống.
1. Tínhmới,tínhsángtạocủađề tài
– Gópphầnđổimớiphươngphápdạyhọctheođịnhhướngtíchcựchóahoạt
độngcủahọcsinhởtrường THPT.
– Phổbiếnphươngphápdạyhọctíchcực,dạyhọctheodựántrongtổbộ
mônvàđơnvị.Hướngdẫnsoạnmộtgiáoánsửdụngcácphươngphápdạyhọc
tíchcực,dạyhọctheochủ đề.
2. Cácbướcthựchiệncủagiảipháp
– Nghiêncứucơsởlýluận:STEM,quytrìnhdạyhọcSTEM,nănglựcvận
dụngkiếnthứcvàothực tiễn.
– Nghiên cứucơsởthựctiễn:Điềutrathựctrạngdạyhọcmô Hóa họctheo định
hướng giáo dục STEM nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
– Thiếtkế5thínghiệmSTEMvà2kếhoạchdạyhọcchitiếtphầnaxit
cacboxylic.
– Xâydựngbộcôngcụđánhgiánănglựcvậndụngkiếnthứcvàothựctiễn
chohọcsinh THPT.
– Thực nghiệm sư phạm nhằm kiểm nghiệm và đánh giá kết quả đã nghiên cứu.
1. CƠSỞLÝLUẬNVÀTHỰCTIỄNCỦADẠYHỌCMÔNHÓA
HỌCTHEOĐỊNHHƯỚNGGIÁODỤCSTEMNHẰMPHÁT
TRIỂNNĂNGLỰCVẬNDỤNGKIẾNTHỨCVÀOTHỰCTIỄN
CHOHỌCSINH
1.1. Mộtsốvấnđềcơbảnvềgiáodục STEM
1.1.1. Địnhnghĩa STEM
STEM là thuật ngữ viết tắt của các từ Science (Khoa học), Technology
(Côngnghệ),Engineering(Kĩthuật)vàMathematics(Toánhọc),thườngđượcsử
dụngkhibànđếncácchínhsáchpháttriểnvềKhoahọc,Côngnghệ,Kĩthuậtvà
Toánhọccủamỗiquốcgia.SựpháttriểnvềKhoahọc,Côngnghệ,Kĩthuậtvà
ToánhọcđượcmôtảbởichutrìnhSTEM,trongđóSciencelàquytrìnhsángtạo
ra kiến thức khoa học; Engineering là quy trình sử dụng kiến thức khoa học để
thiếtkếcôngnghệmớinhằmgiảiquyếtcácvấnđề;Toánlàcôngcụđượcsửdụng
đểthunhậnkếtquảvàchiasẻkếtquảđóvớinhữngngười khác.
1.1.2. GiáodụcSTEM
CácmứcđộápdụnggiáodụcSTEMtronggiáodụcphổthôngnhưsau:
a) Dạy học các môn khoa học theo phương thức giáo dục STEM
Đâylà hình thứctổchứcgiáodụcSTEM chủyếutrong nhà trường.Theocách
7
này, các bài học,hoạtđộnggiáo dụcSTEM đượctriểnkhaingay trong quá trình dạy
họccác môn họcSTEMtheotiếpcậnliênmôn.Cácchủđề,bàihọc,hoạtđộngSTEM
bám sát chươngtrìnhcủacác môn họcthànhphần.Hìnhthứcgiáo dụcSTEM này
không làm phát sinh thêm thời gian học tập.
b) TổchứccáchoạtđộngtrảinghiệmSTEM
TronghoạtđộngtrảinghiệmSTEM, họcsinhđượckhám phá các thí nghiệm,
ứngdụngkhoahọc,kỹthuậttrongthựctiễnđờisống.Quađó,nhậnbiếtđượcý nghĩa
củakhoahọc,côngnghệ,kỹthuậtvà toán họcđốivớiđờisốngconngười,nângcao
hứngthúhọctậpcác môn họcSTEM. Đâycũnglà cáchthứcđểthu hút sựquan tâm
củaxã hộitớigiáodụcSTEM.
CáctrườngtrunghọccóthểtriểnkhaigiáodụcSTEM thông qua hình thứccâu
lạcbộ.Tham gia câu lạcbộSTEM, họcsinhđượchọctậpnâng cao trình độ,triển
khai các dựán nghiêncứu,tìm hiểucácngànhnghềthuộclĩnhvựcSTEM.Đâylà
hoạtđộngtheosởthích,năngkhiếucủahọcsinh.
c) Tổchứchoạtđộngnghiêncứukhoahọc,kĩthuật
Giáo dục STEM có thể được triển khai thông qua hoạt động nghiên cứu
khoahọcvàtổchứccáccuộcthisángtạokhoahọckỹthuật.Hoạtđộngnày không
mangtínhđạitràmàdànhchonhữnghọcsinhcónănglực,sởthíchvàhứngthú
vớicáchoạtđộngtìmtòi,khámphákhoahọc,kỹthuậtgiảiquyếtcácvấnđềthực
tiễn.
1.1.3. Quytrìnhgiáodục STEM
Quytrình5EđượcRodgerWBybeevàcsxâydựngdựatrênmôhìnhSCIS
của J. Myron Atkin và Robert Karplus (1962) – một mô hình dùng để cải tiến
chươngtrìnhdạyhọcmônKhoahọcởHSbậctiểuhọc.
Quytrình5Egồmcó5giaiđoạn:Engagement (Đặtvấnđề),Exploration
(khám phá), Explanation (giải thích), Elaboration/Extension (mở rộng) và
Evaluation (đánhgiá)(Hình1.1).
Hình1.1:QuytrìnhgiáodụcSTEMtheomôhình5E
8
1.2. Pháttriểnnănglựcvậndụngkiếnthứchóahọcvàothực tiễn
1.2.1. Kháiniệmnănglựcvànănglựcvậndụngkiếnthứchóa học
1.2.1.1. Kháiniệmnăng lực
Nănglực(Capacity/Abilyty):hiểutheonghĩachungnhấtlàkhảnăng(hoặc
tiềmnăng)mà cánhânthểhiệnkhithamgiamộthoạtđộngnàođóởmộtthời
điểmnhấtđịnh.VD:khảnănggiảitoán,khảnăngnóitiếngAnh,…thườngđược
đánhgiábằngcáctrắcnghiệmtrítuệ(ability test).
Nănglực(Competence):thườnggọilànănglựchànhđộng:làkhảnăngthực
hiệnhiệuquảmộtnhiệmvụ/mộthànhđộngcụthể,liênquanđếnmộtlĩnhvực
nhấtđịnhdựatrêncơsởhiểubiết,kỹnăng,kỹxảovàsựsẵnsànghành động.
1.2.1.2. Địnhnghĩaphùhợpvềnănglực
Haiđịnhnghĩaphùhợpnhấtvềnăng lực:
Nănglựclà:“khảnăngvậndụngnhữngkiếnthức,kinhnghiệm,kỹnăng,
tháiđộvàhứngthúđểhànhđộngmộtcáchphùhợpvàcóhiệuquảtrongcáctình
huốngđadạngcủacuộcsống”(Quebec- MinisteredeI’Education,2004)
Nănglựclà:khảnănglàmchủnhữnghệthốngkiếnthức,kỹnăng,tháiđộ
vàvậnhành(kếtnối)chúngmộtcáchhợplývàothựchiệnthànhcôngnhiệmvụ
hoặcgiảiquyếthiệuquảvấnđềđặtracủacuộcsống(N.C.K, 2012)
1.2.1.3. Phânbiệtgiữanănglựcvàkỹ năng
Kỹnănghiểutheonghĩahẹplànhữngthaotác,nhữngcáchthứcthựchành,
vậndụngtrithức/kinhnghiệmthựchiệnmộthoạtđộngnàođótrongnhữngmôi
trườngquenthuộc.Hiểutheocáchnàykỹnăngcóđượclàdokinhnghiệm,thực
hành…làmnhiềuthànhquen…màthiếunhữnghiểubiết/thiếunhữngtrithứccó
tínhhệthống…khônggiúpcánhânthíchứngkhihoàncảnhđiềukiệnthayđổi.
Kỹnănghiểutheonghĩarộnglàbaohàmnhữngkiếnthức/nhữnghiểubiết
giúpcánhânthíchứngkhihoàncảnhđiềukiệnthayđổi,cáchhiểukỹnăng…
giốngnhưlànănglực.VD:UNESCOđịnhnghĩa:“Kỹnăngsốnglànănglựccá
nhânđểthựchiệnđầyđủcácchứcnăngvàthamgiavàocuộcsốnghàngngày”
1.2.1.4. Nănglựccủamộtcá nhân
Nănglựccủamỗicánhânlàmộtphổtừnănglựcbậcthấpnhưnhậnbiết/
tìmkiếmthôngtin(táitạo)…tớinănglựcbậccao(kháiquáthóa/phản ánh).
TheonghiêncứucủaOECD(2004)thìnănglựccó3cấpđộtừthấpđếncao:
– (1)CấpđộI:Tái tạo
– (2)CấpđộII:Kết nối
– (3)CấpđộIII:Kháiquáthóa/phản ánh
Dovậykiểmtrađánhgiátrênlớphọcphảibaoquátđượccả3cấpđộnày.
9
1.2.1.5. Đánhgiánănglựccủahọc sinh
TheoquanniệmcủaOECD- PISA:
Đánhgiánănglựccủahọcsinhlàđánhgiákhảnăngvậndụngkiếnthức,kỹ
năng,tháiđộcủahọcsinhvàogiảiquyếtcácvấnđềngoàicuộcsống.
Đểchứngminhhọcsinhcómộtnănglựcởmộtmứcđộnàođó,phảitạocơ
hộichohọcsinhđượcgiảiquyếtvấnđềtrongtìnhhuốngmangtínhthựctiễn.Khi
đó học sinh vừa phải vận dụng những kiến thức, kỹ năng đã được học ở nhà
trường,vừaphảidùngnhữngkinhnghiệmcủabảnthânthuđượctừnhữngtrải
nghiệmbênngoàinhàtrường(giađình,cộngđồngvàxã hội).
1.2.1.6. Kháiniệmvềnănglựcvậndụngkiếnthứchóa học
Đãcónhiềutácgiảđưarakháiniệmvềnănglựcvậndụngkiếnthứchóahọc:
Nănglựcvậndụngkiếnthứchóahọcvàothựctiễnlàkhảnănghệthốnghóa
vàphânloạikiếnthức,hiểurõđặcđiểm,nộidungthuộctínhcủaloạikiếnthứcđó
đểlựachọnkiếnthứcphùhợpvớimỗihiệntượng,tìnhhuốngcụthểxẩyratrong
cuộcsống,tựnhiênvàxãhội.
Nănglựcvậndụngkiếnthứccủahọcsinhlàkhảnăngcủangườihọchuy
động,sửdụngnhữngkiếnthức,kỹnăngđãhọctrênlớphoặchọcquatrảinghiệm
thựctếcủacuộcsốngđểgiảiquyếtnhữngvấnđềđặtratrongnhữngtìnhhuốngđa
dạngvàphức tạpcủa đờisống mộtcách hiệuquảvà có khả năngbiến đổinó.
Nănglựcvậndụngkiếnthứchóahọcthểhiệnphẩmchất,nhâncáchcủaconngười
trongquátrìnhhoạtđộngđểthõamãnnhucầuchiếmlĩnhtri thức.
1.2.2. Mộtsốbiểuhiệncủanănglựcvậndụngkiến thức
Bảng1.1:Mộtsốbiểuhiệncủanănglựcvậndụngkiếnthức
| Các tiêu chí | Biểuhiện |
| Phântích,tổnghợp các kiến thức liên quan đến chủ đề học tập | – Học sinh phân tích, tổng hợp được các kiến thức liên quanđếndựánhọctậptừđónhậndiệnđượcvấnđềthực tiễn,nhậnrađượcnhữngmâuthuẫnphátsinhtừvấnđề, cóthểđặtđượcnhữngcâuhỏicóvấn đề. |
| Phát hiện các vấn đề trong thực tiễn và sử dụng kiến thứcđểgiải thích | – Họcsinhthuthập,lựachọnvàsắpxếpnhữngnộidung kiếnthứcliênquanđếnvấnđềthực tiễn. – Họcsinhsửdụngđượckiếnthứcđểgiảithíchcácvấnđề thực tiễn |
| Huy động được kiếnthứcliênquan đếnthựctiễnvàđề xuấtđượcgiả thuyết | – Huyđộngđượccáckiếnthứcliênquanvàthiếtlậpcác mốiquanhệgiữakiếnthứcđãhọcvàkiếnthứccầntìm hiểuvớivấnđềthực tiễn. – Đềxuấtđượcgiảthuyếtkhoa học. |
10
| Thực hiện giải quyết vấn đề thực tiễnvàđềxuấtvấn đề mới | – Họcsinhgiảiquyếtvấnđềthựctiễndựatrênkiếnthức đãhọchoặckhám phá. – Đềxuấtcácýtưởngmớivềvấnđềđóhoặccácvấnđề thựctiễnliên quan. |
| Độc lập, sáng tạo và có thái độ ứng xử thích hợp trong việc xử lý các vấn đềthực tiễn | – Họcsinhcóýthứctựgiác,độclập,sángtạotrongviệc xửlýcácvấnđềthực tiễn. |
1.2.3. Cácbiệnpháppháttriểnnănglựcvậndụngkiếnthứcchohọc sinh
Từviệcxácđịnhtầmquantrọngcủaviệcvậndụngkiếnthức,cácbiểuhiện
củanănglựcvậndụngkiếnthức,quaquátrìnhgiảngdạyvànghiêncứu,tôiđề
xuấtmộtsốbiệnphápnhằmpháttriểnnănglựcvậndụngkiếnthứcchohọcsinh
như sau:
– Trướchết GV cần trangbị cho HS những kiến thức cơ bản một cách vững chắc.
– Đưaracáctìnhhuốngđểhọcsinhvậndụngtheocáccấpđộtừdễđến khó,
tăngcườngcáctìnhhuốnggắnliềnvớibốicảnhcụthể(thựctiễnđờisống,thí
nghiệm,thựchành),tăngcườngcâuhỏimở,câuhỏiyêucầuhọcsinhsửdụngkiến
thứcnhiềubài,nhiềulĩnhvực,câuhỏitíchhợp.
– Tạođiềukiệnchohọcsinhtựđưaracáctìnhhuốngcầngiảiquyếtchocác
bạncùngnhóm,lớp.
– Khuyếnkhíchhọcsinhlậpnhóm,cùngtìmhiểu,cùngnghiêncứumộtsố
vấnđềmangtínhthựctế,cấpthiết:lựachọnnộidung/đềtàinghiêncứuxuấtphát
từnhucầuthựctiễn,lậpkếhoạch,thựcnghiệm,báocáokếtquả(dùthànhcông
haythất bại).
1.3. Kiếnthứchóahọcgắnvớithựctiễnvàvaitròcủanótrongdạyhọc
hóa học
1.3.1. Kiếnthứchóahọcgắnvớithực tiễn
Kiếnthứchóahọcgắnvớithựctiễncuộcsốnglànhữngkiếnthứcgiúpgiải
quyếtvấnđềthuộcvềnhậnthứcvàviệcvậndụngkiếnthứcvàothựctiễntrongđời
sống,sinhhoạthàngngàynhưlàmbàithựchành,làmthínghiệm,giảithíchcác
hiệntượngtựnhiên,cácvấnđềsứckhỏeliênquantrựctiếpđếnliênkết,hợpchất
đangnghiêncứu.
Vídụ1:Trongbàiancol,khihọcsinhcókiếnthứcvềđộctínhcủametanol,
sựtạorametanoltrongquátrìnhlênmensảnxuấtrượu.Họcsinhsẽgiảithích
đượcvìsaorượucóchứametanollạigâyhiệntượngđauđầu,buồnnôn,mờmắt.
Từđó,họcsinhsẽcónhữngkiếnthứcthựctếnhư:nhậnradấuhiệucủangười
ngộđộcmetanol.Biếtđượcquátrìnhnấurượutừgạocũngcóthểtạometanolnên
đểtốtchosứckhỏethìphảiủrượumộtthờigianmớiuống,nênbỏnướcrượugiai
11
đoạnđầuchưngcấtvìcónhiềuđộctố hơn.
Vídụ2:Khihọcbàiaxitcacboxyic,họcsinhbiếttronggiấmăncóvịchua
vìcódungdịchgiấmăncóchứa3- 5% là axit axetic (CH3COOH).Giấmăncóvị
chua,cótácdụnglàm chocơthể có cảmgiácmuốnănvàtiêu hóa tốt,có khả
năngtiêuđộc,sátkhuẩnvìvậygiấmănlàmộtgiavịrấtgầngũitrongđời sống.
Hệthốngkiếnthứcgắnvớithựctiễntrướchếtphảiđảmbảochuẩnkiếnthức
kĩnăng,đảmbảotínhphổthông,cơbản,vừasứcvớihọcsinh.Kiếnthứclýthuyết
gầngũivớithựctiễnđờisống,phảnánhđượcsựpháttriểncủaxuthếxãhội.
1.3.2. Vaitròcủakiếnthứchóahọcgắnvớithực tiễn
Việcđưacáckiếnthứchóahọcgắnliềnvớithựctiễntrongquátrìnhdạy
họcđemlạinhiềulợi ích:
– Họcsinhtiếpnhậnkiếnthứcđómộtcáchtựnhiên,nhớkiếnthứcđượclâu
hơn,hiểuđượctầmquantrọngcủakiếnthứctrongthựctiễn,từđótănghứngthú
họctâpvàtìmhiểukiến thức.
– Kíchthíchhọcsinhtìmhiểu,giảithíchcáchiệntượngthựctiễnđờisống,
đặtcácgiảthuyếtvànghiên cứu.
– Họcsinhcókiếnthứcthựctiễnsẽthúcđẩyviệcgắnkiếnthứclýthuyếtvà
thựchànhtrongnhàtrườngvớithựctiễnđờisống,đẩymạnhthựchiệndạyhọc
theophươngchâm“họcđiđôivới hành”.
1.3.3. Nguyêntắcxâydựngbàitậphóahọcgắnvớithực tiễn
Căncứvàomụcđích,nộidungchươngtrình,phươngpháp,phươngtiệndạy
họcmônHóahọc,sựpháttriểncủacôngnghệthôngtin,củahóahọchiệnđạivà
kiếnthứccácbộmôncóliênquancóthểthiếtkếcáccâuhỏi,bàitậphóahọccó
nộidunggắnthựctiễn,giáodụcmôitrường,pháttriểnnănglựcvậndụngkiến
thứctheomộtsốnguyêntắcsau:
1.3.3.1. Đảmbảotínhchính xác
TrongmộtBTHHcótínhthựctiễn,bêncạnhnộidunghóahọcnócòncó
nhữngkiếnthứcliênquanđếnthựctiễn.Nhữngkiếnthứcđócầnphảiđượcđưa
vàomộtcáchchínhxác,khôngđượctùytiệnthay đổi.
Trongbàitậpvềsảnxuấthóahọcnênđưavàocácdâychuyềncôngnghệ
đangđượcsửdụng,khôngnênđưacáccôngnghệđãlạchậuvàquácũ.
1.3.3.2. Câuhỏi,bàitậpphảigẫngũivớikinhnghiệmcủahọc sinh
BTHH có tính thực tiễn chứa nội dung những vấn đề gần gũi với kinh
nghiệm,đờisốngvàmôitrườngxungquanhhọcsinhsẽtạochocácemđộngcơvà
hứngthúđểtìmhiểu.
Vídụ:1.Vìsaokhôngnênăntráicâyngaysaubữaăn?
2. Vìsaovắtchanhvàocốcsữasẽthấycókết tủa?
3. Giấmănlàgì?Tácdụngcủa nó?
4. Vìsaođểsảnxuấtrượuuống,ngườitakhôngdùngxenlulozomà
12
lạidùngtinh bột?
Vớikinhnghiệmsẵncóvàvốnkiếnthứchóahọcthìhọcsinhsẽtìmhiểu
thôngtinđểchọnlựaphươngántrảlời,giảithíchsựlựachọncủamình.Họcsinh
háohứcchờđợigiáoviênđưarađápánđúng.Khiđómộtsốkhảnăngxẩyra:
1.3.3.3. Câuhỏi,bàitậpphảibámsátchương trình
BTHHthựctiễnphảicónộidungsátvớichươngtrình mà họcsinhđược
học.NếuBTHHthựctiễncónộidungmớivềkiếnthứchóahọcthìnêndẫndắt
ngaytrongcâuhỏivàkiếnthứcđưavàogầngũivớikiếnthứcgiáokhoađểtạo
đượcđộnglựcchohọcsinhgiảibàitập đó.
1.3.3.4. Đảmbảologicsưphạm
1.3.3.5. Cótínhhệthống
1.4. Thực trạng của dạy học môn Hóa học theo định hướng giáo dục
STEMvànănglựcvậndụngkiếnthứcvàothựctiễnởhọcsinh THPT
1.4.1. Thực trạng dạy môn Hóa học dưới góc độ định hướng giáo dục STEM
Quakhảosátgửiphiếuđiềutratớigiáoviênbộmônhóahọc và họcsinh
trườngTHPTNguyễn Huệ,tôithuđượcmộtsốkếtquảsau:
a. Mứcđộhướngdẫnhọcsinhvậndụngkiếnthứcđểgiảiquyếtcácvấn
đềthực tiễn
Bảng1.2:Kếtquảdẫnhọcsinhvậndụngkiếnthứcđểgiảiquyết
cácvấnđềthựctiễn
| Thườngxuyên | Thỉnhthoảng | Hiếmkhi | Chưabaogiờ | |
| GV | 15% | 35% | 40% | 10% |
| HS | 12,4% | 37,1% | 44% | 6,5% |
b. MứcđộtổchứcchohọcsinhVDKTlàmrasảnphẩmtrongdạy học
Bảng1.3:KếtquảmứcđộGVtổchứcchoHShợptáclàmrasảnphẩm
trongquátrìnhdạyhọc
| Thườngxuyên | Thỉnhthoảng | Hiếmkhi | Chưabaogiờ | |
| GV | 15% | 35% | 40% | 10% |
| HS | 12,4% | 37,1% | 44% | 6,5% |
Từbảng1.1vàbảng1.2chothấy,trongquátrìnhdạyhọcmônhóahọc,các
GVđãrấtquantâmtớiviệchướngdẫnHSvậndụngkiếnthứcđểgiảiquyếtcác
vấnđềthựctiễn.Tuynhiên,thôngquahoạtđộngdạyhọcviệctổchứchoạtđộng
nhómchoHStạoracácsảnphẩmthìchưađượcGVquantâmhaythựchiện.Điều
nàycũngcóthểhiểurằng,HSchưacónhiềucơhộiđượchọctậptrảinghiệm,việc
vậndụngkiếnthứcvàothựctiễnmớichỉởmứcđộlýthuyết.
13
c. MứcđộkếtnốikiếnthứctừcácmônToánhọc,Vậtlý,Sinhhọc,Tin
học,CôngnghệtrongquátrìnhdạymônHóa học
Bảng1.4:KếtquảmứcđộkếtnốikiếnthứctừcácmônToánhọc,
VậtlýSinhhọc,Tinhọc,CôngnghệtrongquátrìnhdạymônHóahọc
| Thườngxuyên | Thỉnhthoảng | Hiếmkhi | Chưabaogiờ | |
| GV | 45% | 50% | 5% | 0% |
| HS | 48,2% | 44,7% | 7,1% | 0% |
Kếtquảchothấycó95%GVHóahọcquantâmđếnviệckếtnốikiếnthức
từcácmônToánhọc,Vậtlý,Sinhhọc,Côngnghệ,Tinhọctrongquátrìnhdạy
Hóahọc.92,9%HSchorằngthầycôthườngxuyênkếtnốinhữngkiếnthứctừcác
mônToánhọc,Vậtlí,Hóahọc,Sinhhọc,Tinhọc,Côngnghệtrongbàihọc.Điều
nàychứngtỏcácGVđãquantâmnhiềuđếndạyhọctíchhợpvàlựachọncácmôn
họcthuộclĩnhvựcSTEMtrongnộidungdạyhọctích hợp.
Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY
Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education
Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại:
