Một số giải pháp dạy học phần kiến thức hidrocacbon – Hoá học 11 THPT theo hướng pháp triển phẩm chất, năng lực học sinh tại trường THPT
ĐIỀUKIỆNHOÀNCẢNHTẠORASÁNGKIẾN
1.Sựcầnthiếtcủaviệcthựchiệnsángkiến
Trongtàiliệutậphuấn– dạyhọcpháttriểnnănglựcnăm2014đãchỉrõ:
Chươngtrìnhgiáodụcđịnhhướngpháttriểnnănglựcđãtrởthànhxuhướnggiáo
dụcquốctế, giáodụcđịnhhướngpháttriểnnănglựcnhằmmụctiêupháttriển
nănglựcngườihọc và trongquanđiểmxâydựngchươngtrìnhgiáodụcphổthông
củadựthảochươngtrìnhgiáodụcphổthôngtổngthểnăm2015,cũngnêurayêu
cầu:Tiếptụcđổi mớimạnhmẽphươngphápdạyvàhọc theođịnhhướngpháthuy
tínhtíchcực,chủđộng,sángtạocủahọcsinh;tậptrungdạycáchhọcvàrènluyện
nănglựctựhọc,tạocơsởđểhọctậpsuốtđời,tựcậpnhậtvàđổimớitrithức,kỹ
năng,pháttriểnnănglực;khắcphụclốitruyềnthụápđặtmộtchiều,ghinhớmáy
móc;vậndụngcácphươngpháp,kỹthuậtdạyhọcmộtcáchlinhhoạt,sángtạo,
phùhợpvớimụctiêu,nộidung giáodục,đốitượnghọcsinhvàđiềukiệncụthể
củamỗicơsởgiáodụcphổthông.
Trong xu thếchungcủathếgiớivớisựđổimớimạnhmẽvềgiáodụctrong
nước,việcđổimớidạyhọcvớitừngmônhọccụthểcũngđượcđặtrarấtcấpthiết.
Trongđóhóahọccóđặcthùriêng,làmộtmônkhoahọcthựcnghiệmđềcậpđến
nhiềuvấnđềcủakhoahọc,sẽgópphầnrènluyệntưduychohọcsinhtheomọigóc
độ,đặcbiệtlànhữngphầnkiếncóliênquanđếnthựctiễn,xuấtpháttừcácvấnđề
thựctiễnvớiđịnhhướngcủagiáoviên,họcsinhsẽphảisửdụngnănglựccủabản
thâncộngvớicáckỹnănghọctậpđểgiảiquyếtvấnđềđặtra,từđótiếpcậnvàlĩnh
hộikiếnthứcmộtcáchtựnhiên.Dạyvàhọctheođịnhhướngpháttriểnphẩmchất,
nănglựcnóichungvàápdụngchophầnphikimtronghóahọcnóiriêngsẽgóp
phầnthúcđẩydạytốtvàhọctốtmônhóahọc.
Mỗi họcsinhcócáctốchấtvànănglựckhácnhau.Vậygiáoviênphảixây
dựngbàigiảngnhưthếnàođểgiúphọcsinh hìnhthànhvàpháttriểncácphẩm
2
chất:Sốngyêuthương,sốngtựchủ,sốngtráchnhiệm;pháttriểncácnănglực:tự
chủvàtựhọc;giaotiếpvàhợptác;giảiquyếtvấnđềvàsángtạo.
Xâydựngđượcbàigiảngpháttriểnnănglựchọcsinhlàchưađủ,màcòn
phảitổchứcquátrìnhhọctậpthúcđẩytínhtíchcực,sángtạocủahọcsinhtừmức
độtìmtòiđếnsángtạođểgiảiquyếtmộtvấnđềcụthể, đócũngchínhlàmộttrong
cácgiảiphápđểnângcaokếtquảdạyvàhọcđưamônhọctớigầnvớicuộcsống.
Dạyhọcpháttriểnphẩmchất,nănglựcngườihọclàmộtphươngphápdạy
học hướngngườihọctiếpcậnvớipháttriểnnhâncáchcủamình.
Donhữngýnghĩađặcbiệtnêutrên,việcgiáodụchìnhthànhnhâncáchcho
HSnóichungvàđốivớigiáodụchướngpháttriểnnănglựcvàphẩmchất nói riêng
ngàycàngtrởnênquantrọngvàcấpthiếthơn.Vìthế,chúngtôichọnsángkiến:
“Mộtsốgiảiphápdạyhọcphần kiếnthứchiđrocacbon– Hóahọc11THPTtheo
hướngpháttriểnphẩmchất,nănglựchọcsinh tạitrườngTHPTTốngVănTrân”.
2.Mụcđíchcủaviệcthựchiệnsángkiến
Đưara mộtsốgiảiphápdạyhọcphầnkiếnthứcHidrocacbon – Hóahọc11
THPT theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh với mục đích trang bị
phươngpháptựgiảiquyếtvấnđềdựatrênnềnkiếnthứcthựctiễn,kiếnthứccác
mônkhoahọccơbảntrongđótrọngtâmlàkiếnthứchóahọc.Nhằmpháttriểncác
phẩmchất,nănglựccủahọcsinhmộtcáchtựnhiên,hiệuquả.Chỉracáchtổchức
quátrìnhhọctậpsángtạocủahọcsinhtheohướngpháttriểnnănglực gópphần
nângcaochấtlượngdạyhọcmônHóahọcởtrườngTHPT.
3.Phạmvitriểnkhaithựchiện
Mộtsố giảiphápdạyhọcphầnkiếnthứchiđrocacbon– Hóahọc11THPT
theo hướng pháttriển phẩm chất, năng lực học sinh tại trường THPT Tống Văn
Trânnămhọc2022-2023,tiếptụcápdụngtạitrườngTHPTTốngVănTrântrong
nhữngnămhọcsauvàcáctrườngtrongđịabànhuyện,tỉnh.
II.MÔTẢSÁNGKIẾN
3
1.Môtảgiảipháp trướckhitạorasángkiến
Nhiệmvụ 1: Xâydựngmụctiêucủabàihọc
Cơ sở áp dụng: Những nămtrướckhi có sángkiến,chúngtôi thườngxây
dựngmụctiêubàihọctheochuẩnkiếnthứckĩnăng,sửdụngtàiliệulà sách giáo
khoa, sách giáoviênvànhậnthấymụctiêuđảmbảovềnộidung:kiếnthức,kỹnăng
vàtháiđộ;
Tồntại,hạnchế,nguyênnhân: Mụctiêubàigiảngđượcmôtảkhôngchitiết
vàkhôngphảilúcnàocũngquansát,đánhgiáđược,chưacóđịnhhướngnănglực
hình thành,chưa cótàiliệuhướngdẫncụthể.
Giảiphápkhắcphục: Xâydựngmụctiêudạyhọcvớiyêucầu môtảchitiếtvà
cóthểquansát,đánhgiáđược,chỉrõyêucầucầnđạtcủatừngbàihoặcchủđề, có
địnhhướngnănglựchìnhthành.
Sauđâylàmụctiêucácbàihọckhichưacógiảipháp.
Mụctiêubài: ANKAN
Kiến thức
Biếtđược:
– Địnhnghĩa hiđrocacbon,hiđrocacbonnovà đặc điểm cấutạo phântửcủa
chúng.
– Côngthứcchung,đồngphânmạchcacbon,đặcđiểmcấutạophântửvàdanh
pháp.
– Tínhchấtvậtlíchung(quy luậtbiếnđổivềtrạngthái,nhiệtđộnóngchảy,
nhiệtđộsôi,khốilượngriêng,tínhtan).
– Tính chất hoá học (phản ứng thế, phản ứng cháy, phản ứngtáchhiđro,phản
ứngcrăckinh).
– Phươngphápđiềuchếmetantrongphòngthínghiệmvàkhaitháccácankan
trongcôngnghiệp.ứngdụngcủaankan.
4
Kĩnăng
– Quansátthínghiệm,môhìnhphântửrútrađượcnhậnxétvềcấutrúcphân
tử,tínhchấtcủaankan.
– Viếtđượccôngthứccấutạo,gọitênmộtsốankanđồngphânmạchthẳng,
mạchnhánh.
– Viếtcácphươngtrìnhhoáhọcbiểudiễntínhchấthoáhọccủaankan.
– Xácđịnh công thức phân tử, viết công thức cấu tạo và gọi tên.
– Tínhthànhphầnphầntrămvềthểtíchvàkhốilượngankantronghỗnhợp
khí,tínhnhiệtlượngcủaphảnứngcháy.
*Tháiđộ
– Tháiđộ họctậpnghiêmtúc,yêukhoahọc.
Mụctiêubài: ANKEN
Kiến thức
Biếtđược:
– Côngthứcchung,đặcđiểmcấutạophântử,đồngphâncấutạovàđồngphân
hìnhhọc.
– Cáchgọitênthôngthườngvàtênthaythếcủaanken.
– Tínhchấtvậtlíchung(quyluậtbiếnđổivềnhiệtđộnóngchảy,nhiệtđộsôi,
khốilượngriêng,tínhtan)củaanken.
– Phươngphápđiềuchếankentrongphòngthínghiệmvàtrongcôngnghiệp.
ứngdụng.
– Tínhchấthoáhọc:Phảnứngcộngbromtrongdungdịch,cộnghiđro,cộng
HXtheoquytắc Mac-côp-nhi-côp;phảnứngtrùnghợp;phảnứngoxihoá.
Kĩnăng
– Quansátthínghiệm,môhìnhrútrađượcnhậnxétvềđặcđiểmcấutạovà
tínhchất.
5
– Viếtđượccôngthứccấutạovàtêngọicủacácđồngphântươngứngvớimột
côngthứcphântử(không quá6nguyêntửCtrongphântử).
– Viếtcácphươngtrìnhhoáhọccủamộtsốphảnứngcộng,phảnứngtrùnghợp
cụthể.
– Phânbiệtđượcmộtsốankenvớiankancụthể.
– Xácđịnhcôngthứcphântử,viếtcôngthứccấutạo,gọitênanken.
– Tínhthànhphầnphầntrăm vềthểtíchtronghỗnhợpkhícómộtankencụthể.
*Tháiđộ
GiáodụcchoHS:
– Biếtcáchđảmbảoantoànlàmthínghiệm.
– Khảnăngliênhệthựctế,tựhọc,tựnghiêncứu.
Mụctiêubài: ANKAĐIEN- ANKIN
Kiến thức
Biếtđược:
– Địnhnghĩa,côngthứcchung,đặcđiểmcấutạocủaankađien.
– Đặcđiểmcấutạo,tínhchấthoáhọccủaankađienliênhợp(buta-1,3-đienvà
isopren:phảnứngcộng1,2vàcộng1,4).Điềuchếbuta-1,3-đientừbutanhoặc
butilenvàisoprentừisopentantrongcôngnghiệp.
– Địnhnghĩa,côngthứcchung,đặcđiểmcấutạo,đồngphân,danhpháp,tính
chấtvậtlí(quyluậtbiếnđổivềtrạngthái,nhiệtđộnóngchảy,nhiệtđộsôi,khối
lượngriêng,tínhtan)củaankin.
– Tínhchấthoáhọccủaankin:PhảnứngcộngH2, Br2,HX;Phản ứngthế
nguyêntửHlinhđộngcủaank-1-in;phảnứngoxihoá).
Điềuchếaxetilentrongphòngthínghiệmvàtrongcôngnghiệp.
Kĩnăng
– Quansátđượcthínghiệm,môhìnhphântử,rútranhậnxétvềcấutạovàtính
chấtcủaankađienvàankin.
6
– Viếtđượccôngthứccấutạocủamộtsốankađienvàankincụthể.
– Dựđoánđượctínhchấthoáhọc,kiểmtravàkếtluận.
– Viếtđượccácphươngtrìnhhoáhọcbiểudiễntínhchấthoáhọccủabuta-1,3-
đienvàaxetilen.
– Phânbiệtank-1-invớiankenbằngphươngpháp hoáhọc.
– Tính thànhphầnphầntrămvề thểtíchkhítronghỗnhợp.
*Tháiđộ
– Tháiđộhọctậpnghiêmtúc,yêukhoahọc.
– Biếtcáchđảmbảoantoànlàmthínghiệm.
– Khảnăngliênhệthựctế,tựhọc,tựnghiêncứu.
Mụctiêubài: BENZENVÀĐỒNGĐẲNG
Kiến thức
Biếtđược:
Địnhnghĩa,côngthứcchung,đặcđiểmcấutạo,đồngphân,danhpháp.
– Tínhchấtvậtlí:Quyluậtbiếnđổinhiệtđộnóngchảy,nhiệtđộsôicủacác
chấttrongdãyđồngđẳngbenzen.
– Tính chấthoáhọc:Phản ứngthế(quytắc thế), phản ứng cộng vào vòng
benzen ;
– Phảnứngthếvàoxihoámạchnhánh.
Kĩnăng
– Viếtđượccôngthứccấutạocủabenzenvàmộtsốchấttrongdãyđồngđẳng.
– Viếtđượccácphươngtrìnhhoáhọcbiểudiễntínhchấthoáhọccủabenzen,
vậndụngquytắcthếđểdựđoánsảnphẩmphảnứng.
– Xácđịnh công thức phân tử, viết công thức cấu tạo và gọi tên.
– Tínhkhốilượngbenzen,toluenthamgiaphảnứnghoặc thànhphầnphần
trămvề khốilượngcủachấttronghỗnhợp.
*Tháiđộ
7
– Biếtcáchđảmbảoantoànlàmthínghiệm.
– Khảnăngliênhệthựctế,tựhọc,tựnghiêncứu.
– Biếttrântrọngcuộcsốngvànhữnggìđangcó,yêuquýlaođộng.
Mụctiêubài: MỘTSỐHIĐROCACBONTHƠMKHÁC
Kiếnthức
Biếtđược:
– Cấutạophântử,tínhchấtvậtlí,tínhchấthoáhọccủastiren(tínhchấtcủa
hiđrocacbonthơm;Tínhchấtcủahiđrocacbonkhôngno:Phảnứngcộng,phảnứng
trùnghợpởliênkếtđôicủamạchnhánh).
Kĩnăng
– Viếtcôngthứccấutạo,từđódựđoánđượctínhchấthoáhọccủastiren.
– Viếtđượccácphươngtrìnhhoáhọcminhhoạtínhchấthoáhọccủastiren.
– Phân biệt một số hiđrocacbonthơmbằngphươngpháphoáhọc.
– Tínhkhốilượngsảnphẩmthuđượcsauphảnứngtrùnghợp.
*Tháiđộ
– Biếtcáchđảmbảoantoànlàmthínghiệm.
– Khảnăngliênhệthựctế,tựhọc,tựnghiêncứu.
Nhiệmvụ 2: Tổchứccáchoạtđộngkhởiđộngchotiếthọc
Cơsởápdụng: Trongtiếntrìnhlênlớpcủaphươngphápdạyhọctruyền
thống:trướckhibắtđầumộtbàigiảng,GVsẽlàmmộtviệcquenthuộclàhỏibài
cũđểtừđó xâunốikiếnthứcbàitrướcvớibàisauhoặcđểtạokhôngkhíthân
thiện,cởimởđơngiảnlàviệchỏithăm sứckhỏemộtcáchdídỏm,kể mộtcâu
chuyệnhàihướcngắngọn…chungquylàcầnlàmđượcmộtviệc:cười!…Làmthế
sẽgiảmphầnnàonhữngáplựchọctập,kéoHStậptrungvàobài họcmộtcáchlinh
hoạt.
Tồntại,hạnchế,nguyênnhân: Địnhhướnghìnhthànhvàpháttriểncácphẩm
chất,nănglựcHS trongcáchoạtđộng chưarõnét,việctạohứngthúhọctậpchohọc
sinhcòngặpkhókhăn,dochưacótàiliệuhướngdẫnchínhthống.
8
Giải pháp khắc phục: Cần xây dựng những hoạt động khởi động và trải
nghiệmkíchthíchsựtòmòcủahọcsinh,địnhhướngHStớinộidungbàihọcmột
cáchtựnhiên.
Nhiệmvụ 3: Sửdụngcáctìnhhuốngthựctiễn
Cơ sở áp dụng: Các vấn đề thực tiễn diễn ra trong cuộc sống hàng ngày,
nhữngvấnđềthờisự.
Tồntại,hạnchế,nguyênnhân: Cácvấnđềthựctiễnđượcđưavàobàihọc
chưathườngxuyênvàchưagắnvớiviệchìnhthànhvàpháttriểnphẩmchất,năng
lựccủaHS,dothờilượngcáctiếthọcngắn.
Giảiphápkhắcphục: Cầnsửsụngthườngxuyênvàkhaitháctriệtđểcác tình
huốngthựctiễnđểpháthuykhảnăngvậndụngkiếnthứccủaHSvàogiảiquyếtcác
vấnđềthựctiễnđangdiễnratrongcuộcsốnghàngngày,giúphìnhthànhvàpháttriển
cáckỹnăngsốngchohọcsinh. Cáctìnhhuốngđượclựachọnphảithiếtthực,mang
tínhthờisựvàgâyđượchứngthúhọctập.
2. Môtảgiảiphápsaukhicósángkiến
Giảipháp1:Xâydựngmụctiêuchitiếtcủabàihọc
a)Mụcđích
Xâydựngmụctiêu,màtrongmụctiêuđókếtquảhọc tậpcầnđạtđượcmôtả
chitiếtvàcóthểquansát,đánhgiáđược;thểhiệnđượcmứcđộtiếnbộcủaHSmột
cáchliêntục.Mụctiêuhìnhthànhnănglựcsẽđịnhhướngchoviệclựachọn,đánh
giámứcđộquantrọngcủa cácnộidungvàhoạtđộng, hànhđộngdạy họcvềmặt
phươngpháp.
b)Cáchthựchiện
– Bước1:Xácđịnhcácđơnvịkiếnthức,kỹnăngcầnrènluyện,tháiđộcầngiáodục
củatừngmục,bài.
– Bước2:Xácđịnhcácphẩmchất,nănglựccầnhìnhthànhtrênquanđiểm:Đếnmột
thờiđiểmnhấtđịnhnàođó, HScóthể/phảiđạtđượcnhữnggì?
9
– Bước3:CăncứvàotìnhhìnhthựctếcủaHSđểxâydựngmụctiêuhìnhthànhvà
pháttriểnnănglựcchotừngđơnvịkiếnthức.
c)Nộidunggiảipháp
SauđâylàmụctiêuchitiếtcủamộtsốbàithuộcphầnHidrocacbon– Hóahọc
11.
Mụctiêubài:ANKAN
1.Mụctiêuchungcủabàihọc
– GópphầnpháttriểnchoHSnănglựcgiaotiếpvàhợptác,nănglựctựchủvàtự
học,nănglựcthựcnghiệm,nănglựcvậndụngkiếnthứcthôngquaviệctổchức
dạyhọchợptáctheonhóm,làmthí nghiệm.
2.Mụctiêucụthể
Pháttriểnnănglựchóahọcchohọcsinh,baogồmcácthànhphầnnănglựcsau:
a.Nhậnthứchóahọc:Họcsinhđạtđượccácyêucầusau:
(1)Nêuđượcđịnhnghĩahiđrocacbon,hiđrocacbonnovàđặcđiểmcấutạophântử
củachúng.
(2)Nêuđượccôngthứcchung,đồngphânmạchcacbon,đặcđiểmcấutạophântử
và danh pháp.
(3)Nêuđược tínhchấtvậtlíchung(quyluậtbiếnđổivềtrạngthái,nhiệtđộnóng
chảy,nhiệtđộsôi,khốilượngriêng,tínhtan).
(4)Trìnhbàyđược tínhchấthoáhọc(phảnứngthế,phảnứngcháy,phảnứng tách
hiđro,phảnứngcracking).
(5)Môtảđược phươngphápđiềuchếmetantrongphòngthínghiệmvàkhaithác
cácankantrongcôngnghiệp.ứngdụngcủaankan.
b.Tìmhiểuthếgiớitựnhiêndướigócđộhóahọc:
Quan sát vànhậnxétđượchiệntượngxảyracủathínghiệm,lắprápđượcmô hình
phântửrútrađượcnhậnxétvềcấutrúcphântử,tínhchấtcủaankan.
c.Vậndụngkiếnthức,kĩnăng:
10
(1) Viếtđượccôngthứccấutạo,gọitênmộtsốankanđồngphânmạchthẳng,mạch
nhánh.
(2) Viếtđượccácphươngtrìnhhoáhọcbiểudiễntínhchấthoáhọccủaankan.
(3) Xácđịnh được công thức phân tử, viết công thức cấu tạo và gọi tên.
(4) Tính đượcthànhphầnphầntrămvềthểtíchvàkhốilượngankantronghỗnhợp
khí, tínhnhiệtlượngcủaphảnứngcháy.
(5) Giảithíchmộtsốhiệntượngthựctếliênquanđếntínhchấtcủaankan,ứng
dụngcủaankan.
Mụctiêubài:ANKEN
1.Mụctiêuchungcủabàihọc
– GópphầnpháttriểnchoHSnănglựcgiaotiếpvàhợptác,nănglựctựchủvàtự
học,nănglựcthựcnghiệm,nănglựcvậndụngkiếnthứcthôngquaviệctổchức
dạyhọchợptáctheonhóm,làmthínghiệm.
2.Mụctiêucụthể
Pháttriểnnănglựchóahọcchohọcsinh,baogồmcácthànhphầnnănglựcsau:
a.Nhậnthứchóahọc:Họcsinhđạtđượccácyêucầusau:
(1)Nêuđượcđịnhnghĩa,viếtđượcCTCT,gọitên(tênthường,tênthaythế)của
ankentừC1 đếnC5
(2)Nêuđượctínhchấtvậtlí(trạngthái,nhiệtđộsôi,độtantrongnước)
(3)Trìnhbàyđượctínhchấthóahọccơbảncủaanken
+ Viếtđượcphảnứngcộng(phảnứngđặctrưng):cộngH2, Br2 ;cộngHX(anken
bấtđốixứngcộngHXthìsảnphẩmtuântheoquytắcMăc– côp – nhi – côp).
+ Viếtđượcphảnứngtrùnghợp
+ Viếtđượcphảnứngoxihóa(phảnứngoxihóahoàntoànvàkhônghoàn toàn)
(4)Thựchiệnđược(hoặcquansátvideo,hoặcmôtả)thínghiệmcủaankenvơi
dungdịchnướcBr2 hoặcKMnO4
(5)Trìnhbàyđượcứngdụng,cáchđiềuchếcủaanken.
b.Tìmhiểuthếgiớitựnhiêndướigócđộhóahọc:
Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY
Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education
Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: