Chỉ số octane (octane number) là đại lượng đặc trưng cho yếu tố đo lường khả năng chống kích nổ của một nhiên liệu khi nhiên liệu này bốc cháy với không khí bên trong xi lanh của động cơ đốt trong. Nếu chỉ số octane của một mẫu xăng thấp, xăng sẽ tự cháy mà không do bu-gi bật tia lửa điện đốt. Điều này làm cho hiệu suất động cơ giảm và sẽ hư hao các chi tiết máy.
Người ta quy ước rằng chỉ số octane của 2,2,4-trimethylpentane là 100 và của heptane là 0. Các hydrocarbon mạch vòng và mạch phân nhánh có chỉ sô octane cao hơn hydrocarbon mạch không phân nhánh. Để xác định chỉ số octane của một mẫu xăng, người ta dùng máy đo chỉ số octane.
(a) Chỉ số octane càng cao, chất lượng xăng sẽ như thế nào?
(b) Trong thực tế, xăng không chỉ gồm 2,2,4-trimethylpentane và heptane mà là một hỗn hợp gồm nhiều hydrocarbon khác nhau. Giả thiết một mẫu xăng chỉ gồm 8 phần thể tích 2,2,4-trimethylpentane và 2 phần thể tích heptane thì chỉ số octane của mẫu xăng này là bao nhiêu?
(c) Thế nào là xăng RON 92? RON 95? Xăng nào có chỉ số octane cao hơn?
(d) Ethanol có thể làm tăng chỉ số octane của xăng không? Biết rằng chỉ số octane của ethanol là 109.
(e) Thế nào là xăng E5, E10. Tính chỉ số octane của xăng E5 và xăng E10.
Hướng dẫn giải
(a) Chỉ số octane càng cao, độ chịu nén trước khi phát nổ của xăng càng lớn nên chất lượng xăng càng tốt. Ví dụ xăng có chỉ số octane 92 dễ bị cháy khi nén hơn so với xăng có chỉ số octane 95 nên xăng có chỉ số octane 95 giá trị hơn xăng có chỉ số octane 92 . Tuy nhiên phải tuỳ vào tỉ số nén của động cơ để chọn xăng phù hợp. Động cơ có tỉ số nén thấp thì không cần dùng xăng có chỉ số octane cao.
(b) Vì mẫu xăng trên chứa thể tích là 2,2,4-trimethylpentane nên chỉ số octane của mẫu xăng là 80 .
(c) RON là viết tắt của Research Octane Number, tức chỉ số octane nghiên cứu. Như vậy xăng RON 92 và xăng RON 95 có chỉ số octane lần lượt là 92 và 95. Do đó xăng RON 95 có chỉ số octane cao hơn xăng RON 92.
(d) Ethanol có chỉ số octane cao hơn nhiều (khoảng 109) so với xăng. Các nhà máy lọc dầu thường pha ethanol với xăng để giúp tăng chỉ số octane.
(e)
♦ Xăng E5 chứa 5% ethanol và 95% xăng RON 92 (theo thể tích).
Trong xăng E5 có 95 L xăng RON 92 và 5 L ethanol.
Chỉ số octane của xăng E5 là . (95.92 + 5 .109): 100 = 92,85
♦ Xăng E10 chứa 10% ethanol và 90% xăng RON 92 (theo thể tích).
Trong xăng E10 có ethanol và xăng RON 92.
Chỉ số octane của xăng E10 là .(90.92 + 10 .109): 100 = 93,7
Như vậy hàm lượng ethanol càng cao thì chỉ số octane của xăng sinh học càng lớn.
Mời các thầy cô và các em xem thêm
Câu hỏi trắc nghiệm và phân dạng bài tập theo từng bài hóa 11 cả năm