Tài liệu tổng hợp kiến thức lý thuyết thi TN THPT môn Hóa

VẤN ĐỀ 1 : CÁC CHẤT PHẢN ỨNG VỚI Cu(OH)₂ Ở ĐIỀU KIỆN THƯỜNG

Phản ứng minh họa :

Lưu ý : Đipeptit không có phản ứng màu tím biure : Ala-Ala, Gly-Ala, ….

VẤN ĐỀ 2 : CÁC CHẤT PHẢN ỨNG VỚI AgNO₃/NH₃

Phản ứng minh họa và lưu ý :

VẤN ĐỀ 3 : CÁC CHẤT HỮU CƠ PHẢN ỨNG VỚI DUNG DỊCH (NƯỚC) Br₂, H₂, KMnO₄

Ở ĐIỀU KIỆN THƯỜNG

Chất X	C=C và C≡C (hở)	C=C : Vòng (Benzen)	-CH=O	C₆H₅NH₂ (Anilin) C₆H₅OH (Phenol)
X + Br_{2 (dd)}: Mất màu	Có	Không	Có	Mất màu và tạo ↓ trắng
X + H₂ (Ni, t^o)	Có	Có	Có	Don’t care
X + KMnO_{4 (dd)}: Mất màu và có MnO₂↓ (đen)	Có	Không	Có	Don’t care

Lưu ý về các trường hợp núp lùm :

+ Stiren (C₆H₅-CH=CH₂) : Chứa -CH=CH₂ (hở) + Chất béo không no : Triolein và trilinolein có C=C (hở)

+ Cao su buna (-N và -S), cao su isopren và 1 số cao su khác cũng có liên kết đôi C=C (hở) :

+ Glucozơ chứa : -CH=O nên sẽ làm mất màu dd Br₂ (Glu bị OXH) tạo thành axit gluconic còn Frutoczơ thì không.

+ HCOO… : Cũng làm mất màu dd Br₂ và dd KMnO₄vì chứa nhóm -CH=O.
+ Toluen (C₆H₅-CH₃) : Làm mất màu dung dịch KMnO₄ ở điều kiện đun nóng.

VẤN ĐỀ 4 : CÁC CHẤT HỮU CƠ PHẢN ỨNG VỚI Na, K – NaOH, KOH – NaHCO₃, KHCO₃

Chất X	(X có -OH) với Na	Với NaOH	Với NaHCO₃
Ancol (ROH)	Có	Không	Không
Phenol (C₆H₅OH)	Có	Có	Không
Este (RCOOR’)	Không	Có	Không
Axit (RCOOH)	Có	Có	Có

VẤN ĐỀ 5 : CÁC CHẤT VỪA PHẢN ỨNG VỚI NaOH VỪA PHẢN ỨNG VỚI HCl

Phản ứng	Chất X là
X + NaOH X + HCl	Không lưỡng tính : Al, Zn, Sn, Pb, Be (Anh – Dzũng – Sang – Phòng – Bé)
Lưỡng tính	+ Oxit và hiđroxit của : Al, Zn, Sn, Pb, Cr (III) ( Anh – Dzũng – Sang – Phòng- Crush) : Al₂O₃, ZnO, SnO, PbO, Cr₂O₃và Al(OH)₃, Zn(OH)₂, Sn(OH)₂, Pb(OH)₂, Cr(OH)₃ + Anion : HCO₃^– (NaHCO₃), H₂PO₄^–, HPO₄^2-, HS^–,… + Muối của axit và bazơ yếu : NH₄HCO₃, (NH₄)₂CO₃,… + Amino axit và este của amino axit : H₂N-R-COOH và H₂N-R-COOR’,… + Peptit, protein : lòng trắng trứng, anbumin (Kém bền trong axit và kiềm)

VẤN ĐỀ 6 : CÁC ION TẠO KẾT TỦA VỚI NH₃ VÀ TẠO PHỨC VỚI NH₃

Phản ứng với NH₃	Các ion	Ví dụ
Tạo kết tủa Sau đó tạo phức tan	Ag⁺, Zn²⁺, Sn²⁺, Pb²⁺, Ni⁺, Cu²⁺ (Anh – Dzũng – Sang – Phòng – Người iu – Cũ)	Bđ : AgNO₃ + NH₃ + H₂O ⟶ AgOH↓ + NH₄NO₃ Sau đó : AgOH + 2NH₃ ⟶ [Ag(NH₃)₂]OH (tan)
Chỉ tạo kết tủa	Còn lại

VẤN ĐỀ 7 : POLIME

Phân loại theo	Kiểu
Nguồn gốc	Thiên nhiên – Rất dễ : Xenlulozơ, tinh bột, bông, len, tơ tằm, cao su thiên nhiên, …. Lưu ý : Tơ tằm không được điều chế từ xenlulozơ mà tơ visco và tơ axetat mới từ xenlulozơ.
Hóa học	Bán tổng hợp – Nhân tạo : Tơ visco, tơ axetat (xenlulozơ axetat),…
Tổng hợp : Còn lại.
Cấu trúc mạng	Không gian : Cao su lưu hóa, Nhựa bakelit …	Phân nhánh : Amilopectin, Glicogen, ….	Không phân nhánh : Còn lại

Tổng hợp từ phản ứng	Trùng ngưng (sản phẩm có thêm H₂O, …)	Trùng hợp
Điều kiện cần của phân tử nhỏ (monome)	Có ít nhất hai nhóm chức phản ứng để tạo được liên kết với nhau (như : -COOH với -NH₂ và -OH)	Có liên kết đôi C=C hoặc vòng kém bền
Một số polime thường gặp	1) Tơ lapsan (dacron): Poli(etylen terephtalat) 2) Tất cả nilon : + Nilon-6 (capron) : Policaproamit + Nilon-7 (enang) : Polienantamit + Nilon-6,6 : Poli(hexametylen ađipamit)	Còn lại. Lưu ý : Tơ capron (nilon-6 : Trùng hợp từ vòng kém bền caprolactam)
Lưu ý : Tơ clorin, tơ visco, tơ xenlulozơ axetat (Tơ axetat), tơ tằm được điều chế từ phản ứng thông thường (không trùng hợp cũng không trùng ngưng)

Polipeptit	Tơ tằm	Polipeptit, poliamit & polieste đều kém bền trong môi trường axit và môi trường kiềm : Axetat, thủy tinh hữu cơ (PMM), PVA,…
Poliamit	Tất cả nilon
Polieste	Lapsan,

Một số điều cần đọc qua để nhớ :

⟶ Cao su thiên nhiên chứa thành phần chính là poliisopren nhưng cao su isopren là cao su tổng hợp.

⟶ Độ bền và độ đàn hồi : Cao su buna (làm xăm, ruột lốp xe) < Cao su thiên nhiên < Cao su lưu hóa.

⟶ Nilon-6,6 dùng để dệt vải may mặc, vải lót săm lốp xe, dệt bít tất, bện làm dây cáp, dây dù, đan lưới,…

⟶ Tơ nitron (Tơ olon) dùng để dệt vải may quần áo hoặc bện thành sợi “len” đan áo rét

⟶ PVC dùng làm vật liệu điện, ống dẫn nước, vải che mưa, da giả,..

⟶ PE dùng làm màng mỏng, bình chứa, vật liệu cách điện, …

⟶ PMM có tính truyền quang, chế tạo thủy tinh hữu cơ plexiglas : Sản xuất kính chịu lực, kính xe hơi.

⟶ Polime có phân tử khối lớn ⟶ t^o_nc không xác định, đa số không tan trong nước.

VẤN ĐỀ 8 : ESTE – LIPIT

1) Danh pháp este : RCOOR’ : TÊN ESTE = Tên gốc R’ + Tên RCOO- (ic⟶ at)

Gốc hiđrocacbon –R’ : Tên gọi	Gốc axit RCOO– : Tên gọi	Một số ví dụ
–CH₂CH₂CH(CH₃)₂ : Isoamyl = Isopentyl	HCOO– : fomat	HCOOCH₃ : Metyl fomat
–CH₃ : Metyl	CH₃COO– : axetat	CH₃COOC₂H₅ : Etyl axetat
–C₂H₅ : Etyl	C₂H₅COO– : propionat	C₂H₅COOCH=CH₂ : Vinyl propionat
–CH=CH₂ : Vinyl	CH₂=CHCOO– : acrylat	CH₂=CHCOOCH₃ : Metyl acrylat
–CH₂CH₂CH₃ : Propyl	CH₂=C(CH₃)COO– : metacrylat	CH₂=C(CH₃)COOC₂H₅ : Etyl metacrylat
–CH(CH₃)₂ : Isopropyl	C₆H₅COO– : benzoat	HCOOCH₂CH₂CH₃ : Propyl fomat
–C₆H₅ : Phenyl		CH₃COOCH(CH₃)₂ : Isopropyl axetat
–CH₂C₆H₅ : Benzyl		C₆H₅COOC₆H₅ : Phenyl benzoat

2) Lý tính : Thường là chất lỏng, nhẹ hơn nước, hầu như không tan trong nước (tách thành 2 lớp), mùi thơm.

+ Benzyl axetat : Mùi hoa nhài Etyl butirat và etyl propionat : Mùi dứa chín

+ Isoamyl axetat : Mùi chuối chín) Etyl isovalerat : Mùi táo

3) Đồng phân – Thủy phân (Đặc trưng) – Đốt cháy – Điều chế este

(1) Este thường tạo 1 muối và 1 ancol : RCOOR’ + NaOH RCOONa + R’OH : Phản ứng 1 chiều

(2) Este, chất béo thủy phân trong môi trường axit luôn thuận nghịch : RCOOR’ + H₂O RCOOH + R’OH

(2) Este đơn chức thủy phân tạo 2 muối và nước có dạng : RCOOC₆H₄-R’ (Este phenol : C₈H₈O₂hay gặp nhất)

(3) Este thủy phân tạo andehit có dạng : RCOOCH=CH-R’

(4) Este thủy phân tạo 2 sản phẩm tráng bạc có dạng : HCOOCH=CH-R’

(5) Este no, đơn chức, mạch hở : C_nH_2nO₂+ O₂ nCO₂ + nH₂O : Luôn có

(6) Số đồng phân este no, đơn chức mạch hở : C_nH_2nO₂: 2^n-2 đồng phân (n < 5)
(7) Este không no chứa liên kết bội C=C hở (trùng hợp) và C≡C : Có cộng H₂ và cộng dd Br₂ (mất màu)

(8) Điều chế este của ancol (Este hóa) : RCOOH + R’OH RCOOR’ + H₂O

4) Danh pháp – Lý tính – Hóa tính chất béo (triglixerit)

Axit béo no	C₁₅H₃₁COOH : Axit panmitic (1π)	Muối của axit béo no	C₁₅H₃₁COONa : Natri panmitat (1π)
C₁₇H₃₅COOH : Axit stearic (1π)	C₁₇H₃₅COONa : Natri stearat (1π)
Axit béo không no	C₁₇H₃₃COOH : Axit oleic (2π)	Muối của axit béo không no	C₁₇H₃₃COONa : Natri oleat (2π)
C₁₇H₃₁COOH : Axit linoleic (3π)	C₁₇H₃₁COONa : Natri linoleat (3π)

Chất béo no : Chất rắn Mỡ động vật : Mỡ bò, mỡ cừu, mỡ heo,… (trừ dầu mỡ bôi trơn máy,…)	(C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ : Tripanmitin (3π) : M = 806 đvC
(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ : Tristrearin (3π) : M = 890 đvC
Chất béo không no : Chất lỏng Dầu : Lạc, vừng, dừa, cá,… (Trừ dầu luyn, dầu mazut, dầu nhớt,…)	(C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅ : Triolein (6π) : M = 884 đvC
(C₁₇H₃₁COO)₃C₃H₅ : Trilinolein (9π) : M = 878 đvC

Thủy phân chất béo trong môi trường kiềm– Điều chế xà phòng và glixerol:Xà phòng : Muối Na, K của axit béo

(RCOO)₃C₃H₅ + 3NaOH 3RCOONa + C₃H₅(OH)

CHẤT BÉO KHÔNG NO	1. Chất béo không no + H₂, Br₂(Làm mất màu dd Br₂) : : Hiđro hóa chất béo lỏng.
2. Chất béo không no Peoxit (mùi khó chịu) Liên kết C=C của chất béo không no bị oxi hóa.

VẤN ĐỀ 9 : CACBOHIĐRAT

Cacbohiđrat : tạp chức và thường có CT chung là C_n(H₂O)_m. Và chứa nhóm chức của ancol : hiđroxyl (-OH).

	Monosaccarit	Đisaccarit	Polisaccarit
Thủy phân (Nguyên tắc để phân loại)	Không bị thủy phân	Thủy phân  2 monosaccarit	Thủy phân  nhiều monosaccarit
Công thức chung	C₆H₁₂O₆	C₁₂H₂₂O₁₁	(C₆H₁₀O₅)_n
Đồng phân	Glucozơ và Fructozơ	Saccarozơ	Tinh bột ≠ Xenlulozơ ( Vì khác n )

	Glucozơ C₆H₁₂O₆	Fructozơ C₆H₁₂O₆	Saccarozơ C₁₂H₂₂O₁₁	Tinh bột (C₆H₁₀O₅)_n	Xenlulozơ [C₆H₇O₂(OH)₃]_n
Nhóm chức	5 –OH + 1 –CH=O	5 –OH + 1 -CO-	Nhiều -OH	Nhiều -OH	Nhiều -OH
Trạng thái	Quả (nho) chín 0,1% trong máu 30% trong mật ong	Nhiều nhất trong mật ong (40%)	Cây mía, củ cải đường, hoa thốt nốt,..	Hạt, củ, lát cắt quả chuối xanh,…	Bông, gỗ, đay, gai, tre,…
Dạng mạch Liên kết	Mạch vòng : - glucozơ - glucozơ	Mạch vòng : - fructozơ - fructozơ.	- glucozơ  – fructozơ	n gốc  – glucozơ Amilozơ Amilopectin	n gốc - glucozơ.
Lý tính	Chất rắn, không màu, tan trong nước, vị ngọt.	Rắn, vô định hình, trắng, không tan trong nước lạnh.	Rắn, dạng sợi, trắng, không tan trong nước.
+AgNO₃/NH₃ (tráng bạc)	Có : Glu bị oxi hóa C₆H₁₂O₆⟶ 2Ag	Có C₆H₁₂O₆⟶ 2Ag	Không	Không	Không
+ H₂ (Ni, t^o)	Có	Có	Không	Không	Không
C₆H₁₂O₆ + H₂ C₆H₁₄O₆ Khử C₆H₁₂O₆ thu được Sobitol
+ Cu(OH)₂ t^o thường	Có	Có	Có	Không	Không
Thủy phân +H₂O (H⁺, t^o)	Không	Không	Có tạo : α-glucozơ β – fructozơ	Có tạo : n gốc glucozơ	Có tạo : n gốc glucozơ
Đốt cháy	C_n(H₂O)_m + nO₂ nCO₂ + mH₂O : Luôn có
Riêng	Mất màu dd Br₂ : Phân biệt Glu – Fruc Lên men rượu C₆H₁₂O₆ ⟶ 2C₂H₅OH + 2CO₂	Môi trường kiềm Fruc Glu Ngọt nhất : Glu < Sacca < Fruc	Sản phẩm thủy phân tráng bạc tạo 4Ag	Hồ tinh bột + I₂ tạo dd xanh tím (đun nóng mất màu, để nguội xanh tím trở lại)	+ HNO₃ tạo xenlulozơ trinitrat (Thuốc súng không khói)

+ Khử Glu bằng H₂ thu được sobitol và glu bị oxi hóa bởi nước brom tạo thành axit gluconic.

+ Quang hợp tạo tinh bột : 6nCO₂ + 5nH₂O (C₆H₁₀O₅)_n + 6nO₂

+ Ứng dụng của xenlulozơ : Sản xuất tơ nhân tạo (bán tổng hợp) : Tơ visco; tơ (xenlulozơ) axetat để tráng phim

ảnh và xenlulozơ trinitrat (thuốc súng không khói), …

+ Tinh bột và xenlulozơ là polime thiên nhiên.

+ Glucozơ làm thuốc tăng lực cho trẻ em, người già, tráng gương ruột phích.

Chuỗi phản ứng :

CO₂(C₆H₁₀O₅)_n C₆H₁₂O₆ C₂H₅OH CH₃COOH CH₃COOC₂H₅

VẤN ĐỀ 10 : AMIN

Số đồng phân amin no, đơn chức, mạch hở : C_nH_2n+3N = 2^n-1 (n < 5)

	Amin thường	Anilin
Tên gọi	CH₃NH₂: Metylamin CH₃-NH-CH₃: Đimetylamin	C₂H₅NH₂ : Etylamin (CH₃)₃N : Trimetylamin	C₆H₅NH₂ : Phenylamin
Lý tính (Đều độc)	Chỉ có 4 amin trên ở thể khí, tan nhiều nước và tan	Chất lỏng ít tan trong nước (lắng xuống dưới đáy ống nghiệm – Tách lớp)
Tính bazơ	Amin thơm < NH₃ < Amin no : C₆H₅NH₂ < NH₃ < CH₃NH₂
Quỳ tím	Hóa xanh.	Không hóa xanh
Với HCl	CH₃NH₂ + HCl ⟶ CH₃NH₃Cl và luôn có (Metylamoni clorua)	C₆H₅NH₂ + HCl ⟶ C₆H₅NH₃Cl (phenylamoni clorua)
⦁ Tái tạo amin : RNH₃Cl + NaOH ⟶ RNH₂ + NaCl + H₂O
Phản ứng		Làm mất màu dd Br₂ và tạo kết tủa trắng (dễ thế hơn benzen)
Rửa	⦁ Xử lý mùi tanh của cá (chứa amin) bằng nước quả chanh, giấm ăn (Vì chứa axit phản ứng bazơ) ⦁ Rửa ống nghiệm chứa anilin bằng HCl sau đó rửa lại bằng nước (Vì anilin tan trong HCl)

VẤN ĐỀ 11 : AMINO AXIT

5 𝛼-amino axit cần nhớ
Công thức cấu tạo	CTPT	Tên thường	Kí hiệu	M (đvC)	Đổi màu quỳ tím
CH₂-COOH NH₂	C₂H₅NO₂	Glyxin	Gly	75	Không
CH₃-CH -COOH NH₂	C₃H₇NO₂	Alanin	Ala	89	Không
CH₃-CH – CH -COOH CH₃NH₂	C₅H₁₁NO₂	Valin	Val	117	Không
H₂N-(CH₂)₄-CH-COOH NH₂	C₆H₁₄N₂O₂	Lysin	Lys	146	Xanh
HOOC(CH₂)₂CH-COOH NH₂	C₅H₉NO₄	Axit glutamic	Glu	147	Đỏ

⦁ Amino axit no, mạch hở, 1 nhóm -NH₂ và 1 nhóm -COOH :C_nH_2n+1NO₂và C₃H₇NO₂ có 2 đồng phân (1 𝛼 và 1 𝛽)

⦁ Lý tính : Amino axit là chất rắn, có t^o_nc cao, vị ngọt, tan tốt trong nước, tồn tại ở dạng ion lưỡng cực :

⦁ Amino axit luôn có tính lưỡng tính :

⦁ Bột ngọt là : Muối mononatri glutamat (mononatri của axit glutamic)

⦁ Thuốc hỗ trợ thần kinh là : Axit glutamic.

⦁ Thuốc bổ gan là : Methinon chứ không phải là thằng Lysin. Bỏ tư tưởng ~~Lysin~~ là thuốc bổ gan đi mà làm người

VẤN ĐỀ 12 : PEPTIT – PROTEIN

1) Bản chất : Là các 𝛼-amino axit liên kết với nhau tạo nên

Liên kết peptit : -CO-NH giữa 2 đơn vị 𝛼-amino axit:

Lưu ý : Gly-Ala ≠ Ala-Gly vì đầu -NH₂ và đuôi -COOH khác nhau.

Số đipeptit tạo bởi Gly và Glu là 4 :

Đipeptit Gly-Ala : có 1 liên kết peptit Tripeptit Gly-Ala-Ala : Có 2 liên kết peptit

Tính M của Gly-Ala-Val-Lys-Glu = 75 + 89 + 117 + 146 + 147 – 4.18 = 502 (Trừ 4 nước vì có 4 liên kết peptit)

Khi đếm số nguyên tử O hay số nguyên tử N trong peptit cần lưu ý các nhóm -NH₂ và -COOH chưa tham gia tạo liên kết peptit (-CO-NH-) ⟶ Ví dụ : Gly-Ala-Val-Lys-Glu (Có 8 nguyên tử Oxi và 6 nguyên tử N).

2) Protein có 2 dạng

⟶ Không phải tất cả protein đều tan trong nước.

3) Đông tụ protein:

4) ≥ Tripeptit (2 liên kết peptit trở lên) và protein có phản ứng màu tím biure với Cu(OH)₂ ở nhiệt độ thường. Lưu ý : Đipeptit không có phản ứng này ⟶ Phân biệt : Gly-Ala với Gly-Ala-Gly bằng Cu(OH)₂

VẤN ĐỀ 13 : TÍNH CHẤT VẬT LÝ KIM LOẠI

1) Lý tính chung :Tính dẻo, tính dẫn điện, dẫn nhiệt, ánh kim do các electron tự do sinh ra

2) Lý tính riêng : Fe có tính nhiễm từ.

Những cái nhất của kim loại	Dẫn điện, dẫn nhiệt tốt nhất	Nhẹ nhất	Nặng nhất	t⁰_nc thấp nhất	t⁰_nc cao nhất	Mềm nhất	Cứng nhất	Dẻo nhất
Kim loại	Ag (Ag > Cu > Au > Al > Fe)	Li	Os	Hg (lỏng)	W	Cs	Cr	Au

VẤN ĐỀ 14 : TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA KIM LOẠI

1) Có 3 cặp kim loại và phi kim tác dụng với nhau ngay điều kiện thường :

2) Kim loại và oxit của nó tác dụng ngay với nước ở điều kiện thường :

2Na + 2H₂O ⟶ 2NaOH + H₂ Na₂O + H₂O ⟶ 2NaOH

Ba + 2H₂O ⟶ Ba(OH)₂ + H₂ BaO + H₂O ⟶ Ba(OH)₂

3) Kim loại (trước H) +

Mở rộng vấn đề :

4) Hầu hết kim loại (Trừ Au, Pt)

Các vấn đề mở rộng :

+ Al – Fe – Cr (Anh – Phê – Chưa) thụ động (không phản ứng) trong dung dịch đặc nguội của HNO₃ và H₂SO₄.
+ Nếu là hợp chất của Fe trong đó Fe có số oxi hóa chưa cao nhất (+2, +8/3) như : FeO, Fe₃O₄, Fe(OH)₂, FeSO₄, Fe(NO₃)₂, FeS, FeS₂, FeCO₃, …. thì 2 axit trên sẽ thể hiện tính oxi hóa tạo sản phẩm khử và đưa Fe lên số oxi hóa cao nhất (+3). Còn nếu hợp chất của Fe trong đó Fe có số oxi hóa cao nhất (+3) thì 2 axit trên chỉ đóng vai trò là axit như bình thường : Fe₂O₃, Fe(OH)₃,… hoặc không phản ứng với : Fe(NO₃)₃, Fe₂(SO₄)₃,….

Ví dụ :

+ Riêng trong trường hợp phản ứng với HNO₃ có thể thấy ở đâu ?

Ví dụ :

VẤN ĐỀ 15 : ĐIỀU CHẾ KIM LOẠI – PHẢN ỨNG NHIỆT PHÂN – DÃY ĐIỆN HÓA

Trước Al : Điện phân nc Sau Al : Nhiệt luyện (Lấy oxi trong oxit) – Thủy luyện (Đẩy muối) – Điện phân dd

K Na Ca Mg Al Zn Cr Fe Ni Sn Pb (H) Cu Hg Ag Pt Au

NaCl CaCl₂ Al₂O₃

Nhiệt luyện :

Thủy luyện – Đẩy muối (Sau Al) : KL _{khử mạnh} + Muối ® Muối_mới + KL _{khử yếu hơn}

Fe + CuSO₄ ® FeSO₄ + Cu

Điện phân nóng chảy : Điện phân dung dịch (Sau Al) :

Al₂O₃⟶ 2Al + 3O₂ 2CuSO₄ + 2H₂O ® 2Cu_(catot) + 2H₂SO₄ + O_{2 (anot)}

Muối sunfua (S^2-)

– Khi kim loại tác dụng với S ở nhiệt độ cao ta thu được muối sunfua : Na₂S, FeS, ZnS, CuS,… ⟶ Chia làm 3 nhóm :

NHÓM 1 NHÓM 2 NHÓM 3

Tan trong nước : Có Không Không

Phản ứng với axit : Có Có Không

Nói chung là : Muối sunfua (S^2-) của kim loại trước Pb mới phản ứng với dung dịch axit

FeS + 2HCl ⟶ FeCl₂ + H₂S : Xảy ra vì FeS (muối sunfua trước Pb) tan trong axit (HCl)

CuS + HCl ⟶ Không xảy ra vì CuS (muối sunfua sau Pb) không tan trong axit (HCl)

FeCl₂ + H₂S ⟶ FeS + 2HCl : Phản ứng này không xảy ra vì phản ứng giữa FeS + HCl xảy ra ngược lại

CuCl₂ + H₂S ⟶ CuS + HCl : Phản ứng này xảy ra vì CuS không phản ứng với HCl ngược lại.

Nhiệt phân muối nitrat :NH₄NO₃ N₂O + H₂O

(Trước Mg) (Từ Mg ⟶ Cu) (Sau Cu)

K Na Ca Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb (H) Cu Ag Pt Au

Nitrat Nitrit + O₂Nitrat Oxit kim loại + NO₂ + O₂Nitrat Kim loại + NO₂ + O₂

2KNO₃ 2KNO₂ + O₂ 2Cu(NO₃)₂ 2CuO + 4NO₂ + O₂ 2AgNO₃ 2Ag + 2NO₂ + O₂

Fe(NO₃)₂ FeO + NO₂ + O₂Fe(NO₃)₂ Fe₂O₃ + NO₂ + O₂

Nhiệt phân muối và hiđroxit không tan

NaHCO₃ Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O Ca(HCO₃)₂ CaCO₃ + CO₂ + H₂O : Thạch nhũ trong hoang động

CaCO₃ CaO + CO₂ CaCO₃ + CO₂ + H₂O ⟶ Ca(HCO₃)₂ : Nước chảy đá mòn

2Al(OH)₃ Al₂O₃ + 3H₂O 2Fe(OH)₃ Fe₂O₃ + 3H₂O NH₄Cl NH₃ + HCl

Fe(OH)₂ FeO + H₂O Fe(OH)₂ Fe₂O₃ + H₂O axit tương ứng

Dãy điện hóa của kim loại

Chiều giảm dần tính khử của kim loại và tăng dần tính oxi hóa của ion kim loại

Các phản ứng cần lưu ý :

Fe + dung dịch AgNO₃ :

FeCl₂ + dung dịch AgNO₃dư :

Mg + dung dịch Fe³⁺:

Mg + dung dịch chứaCuSO₄ và AgNO₃:

VẤN ĐỀ ĐỀ 16 : ĂN MÒN KIM LOẠI

1) Ăn mòn hóa học : Kim loại bị phá hủy nhưng không tạo kim loại mới.

2) Ăn mòn điện hóa :

⦁ Gang và thép là hợp kim của sắt và cacbon : Fe–C ⦁ Lưu ý : Ăn mòn điện hóa là 1 dạng của ăn mòn hóa học :

*Cơ chế ăn mòn :

– Ở cực âm anot (-) : KL khử mạnh hơn (KL đứng trước) bị ăn mòn (Quá trình oxi hóa)

– Ở cực dương catot (+) : KL khử yếu hơn hay PK như C không bị ăn mòn. (Quá trình khử)

– Ví dụ : Một sợi bằng Cu nối với một sợi dây bằng Al để lâu trong không khí (O₂ +H₂O) thì điểm nối 2 sợi dây bị đứt ra do :

Ở cực âm (-) : Vì Al có tính khử mạnh hơn Cu nên Al bị ăn mòn : Al ® Al³⁺ + 3e

Ở cực dương (+) : Cu không bị ăn mòn : O₂ + 2H₂O + 4e ® 4OH

3) Chống ăn mòn kim loại :

VẤN ĐỀ 17 : CÁC VẤN ĐỀ VỀ NƯỚC CỨNG

1) Khái niệm – Phân loại : Chứa 2 ion : Ca²⁺ và Mg²⁺và

2) Làm mềm nước cứng :

Phương pháp làm mềm Nước cứng : Ca²⁺& Mg²⁺	Đun nóng	Dùng OH^– : NaOH hoặc Ca(OH)_{2 (vừa đủ)}	Dùng PO₄^3-hoặc CO₃^2- (Na₃PO₄ hoặc Na₂CO₃)
Tạm thời	Có	Có	Có
Vĩnh cửu và toàn phần	Không	Không	Có

⟶ Nước cứng làm giảm khả năng giặt rửa của xà phòng, khiến vải nhanh mục nát và tắc nghẽn ống dẫn nước nóng.

PHẦN 18 : LÝ THUYẾT ĐIỆN PHÂN

Ví dụ 1 : Điện phân dung dịch CuSO₄

Ví dụ 2 : Điện phân dung dịch NaCl :

Ví dụ 3 : Điện phân dung dịch NaOH ⟶ Ta thấy cation KL trước Al và anion có oxi nên cả 2 điện cực điện phân H₂O :

Nước bị điện phân ở 2 cực như 2 ví dụ trên và phương trình chung :

⦁ Lưu ý : Khi làm bài tập sau khi cation và anion bị điện phân hết ở 2 điện cực thì tiếp tục điện phân H₂O

VẤN ĐỀ 19 : PHẢN ỨNG KHÁC CẦN LƯU Ý

⦁ CrO (đen) và Cr(OH)₂(màu) : oxit bazơ và bazơ có tính khử.

⦁ Cr₂O₃(lục thẫm) và Cr(OH)₃(lục xám) : Lưỡng tính có tính oxi hóa và khửu nhưng riêng Cr₂O₃phải tan trong NaOH đặc

⦁ CrO₃ (đỏ thẫm) : oxit axit có tính oxi hóa mạnh bốc cháy khi tiếp xúc với S, P, C, NH₃, C₂H₅OH,…

CrO₃ tác dụng nước tạo 2 axit : 3CrO₃ + 2H₂O ® H₂CrO_{4 (Axit cromic – vàng)}+ H₂Cr₂O_{7 (Axit đicromic – da cam)}

⦁ ⟶ Lưu ý H⁺ ở đây bắt buộc phải là H₂SO₄, không thể là HCl.

⦁ 3Fe + 2O₂(kk) Fe₃O₄⦁ Fe + S FeS ⦁ Fe + I₂ FeI₂

⦁ 2Fe + 3Cl₂ 2FeCl₃ ⦁ Fe + 2HCl FeCl₂ +H₂ ⦁ Fe + 2FeCl₃ 3FeCl₂ ⦁ 2FeCl₂ + Cl₂ ⟶ 2FeCl₃

⦁ Fe₃O₄ + 8HCl ® FeCl₂ + 2FeCl₃+ 4H₂O ⦁ Fe₃O₄ + 8HI ® 3FeI₂ + 4I₂ + 4H₂O

⦁ 2FeCl₃ + H₂S ® 2FeCl₂ + S↓ + 2HCl ⦁ FeCl₂ + H₂S ® Không xảy ra (Xem lại phần 15)

⦁ Lưu ý : Fe²⁺ làm mất màu KMnO₄trong môi trường axit: 10FeSO₄ + 2KMnO₄ + 8H₂SO₄ ® 5Fe₂(SO₄)₃ + K₂SO₄ + 2MnSO₄ + 8H₂O

⦁ CO₂ + AlO₂^–:

⦁ H⁺ + AlO₂^–:

⦁ CO₂+ Ca(OH)₂ :

⦁ Na + dd CuSO₄ :

⦁ Al³⁺+ OH^– :

⦁ NH₃ dư + AgNO₃ : Tạo kết tủa màu xám sau đó tan trong NH₃ dư tạo phức – Mời xem lại phần 6.

⦁ Ca(HCO₃) + NaOH :

⦁ NaHCO₃ + Ca(OH)₂ :

⦁ Từ từ H⁺vào : Thứ tự :

⦁ Từ từ vào H⁺ : Đồng thời :

⦁ 2KHSO₄ + Ba(HCO₃)₂⟶ BaSO₄ ↓ + K₂SO₄ + CO₂ + H₂O (Vì phải nhớ chỉ có HSO₄^– luôn có H⁺)

⦁ Cho từ từ dung dịch chứa 1,1a mol KHSO₄ vào dung dịch chứa a mol Na₂CO₃: Tương tự từ từ H⁺ vào CO₃^2-

⦁ Các phản ứng cơ bản của Al, Al₂O₃, Al(OH)₃ với NaOH :

Al₂O₃ + 2NaOH ⟶ 2NaAlO₂ + H₂O Al(OH)₃ + NaOH ⟶ NaAlO₂ + 2H₂O
2Al + 2NaOH + 2H₂O ⟶ 2NaAlO₂ + 3H₂ : Lưu ý phản ứng bên Al là chất khử còn H₂O là chất oxi hóa.

⦁ Phản ứng điều chế CH₄ và C₂H₂ :

Al₄C₃ + 6H₂O ⟶ 4Al(OH)₃ + 3CH₄↑ CaC₂ + 2H₂O ⟶ Ca(OH)₂ + C₂H₂↑

CH₃COONa + NaOH CH₄ + Na₂CO₃CH₂(COONa) + 2NaOH CH₄ + Na₂CO₃

VẤN ĐỀ 20 : MÀU SẮC 1 SỐ CHẤT – HÓA HỌC ĐỜI SỐNG – CÁC VẤN ĐỀ RÂU RIA

Màu của 1 số kết tủa và khí – Xem phần hiện tượng thôi nha =))

Ion	Thuốc thử	Hiện tượng	Giải thích
^OH^– (dd kiềm) ^{NH3 (dd)}	⦁ Quì tím ⦁ Phenolphtalein	⦁ Hóa xanh ⦁ Không màu ⟶ Hồng	^{Chẳng lẽ lại giải thích quỳ tím có hóa trị mấy bla…bla…. Công nhận đi}⁼⁾⁾
H⁺ ( dd axit)	Quì tím	Hóa đỏ	^{Giống câu trên !}
Ba²⁺	SO₄^2-	Tạo BaSO₄↓ màu trắng	^{Ba2+ + SO42-}⟶ BaSO₄↓_(trắng)
Ag⁺	⦁ Cl^– ⦁ Br^– ⦁ I- ⦁ PO₄^3-	⦁ Tạo AgCl↓ màu trắng ⦁ Tạo AgBr↓ màu vàng nhạt ⦁ Tạo AgI↓ màu vàng đậm ⦁ Tạo Ag₃PO₄ ↓ màu vàng.	^{Ag+ + Cl-}⟶ AgCl↓_(trắng) ^{Ag+ + Br-}⟶ AgBr↓_{(vàng nhạt)} ^{Ag+ + I-}⟶ AgI↓_{(vàng đậm)} ^{3Ag+ + PO43-}⟶ Ag₃PO₄↓_(vàng)
_Fe3+	OH^– (dd kiềm)	Tạo Fe(OH)₃↓ màu nâu đỏ.	Fe³⁺ + 3OH^– ⟶ Fe(OH)₃↓_{(nâu đỏ)}
_Fe2+	OH^– (dd kiềm)	Tạo Fe(OH)₂↓ màu trắng xanh.	Fe²⁺ + 2OH^– ⟶ Fe(OH)₂↓_{(trắng xanh)}
_Cu2+	OH^– (dd kiềm)	Tạo Cu(OH)₂↓ màu xanh lam.	Cu²⁺ + 2OH^– ⟶ Cu(OH)₂↓_{(xanh lam)}
_Mg2+	OH^– (dd kiềm)	Tạo Mg(OH)₂↓ màu trắng.	Mg²⁺ + 2OH^– ⟶ Mg(OH)₂↓_(trắng)
_Al3+	OH^– (dd kiềm)	Tạo Al(OH)₃↓ màu trắng keo sau đó kết tủa tan trong kiềm dư.	Al³⁺+ 3OH^–⟶ Al(OH)₃ ↓_{(trắng keo)} ^Al(OH)³ ^{+ OH}^–⟶ ^{AlO2- + 2H2O}
_Zn2+	OH^– (dd kiềm)	Tạo Zn(OH)₂↓ màu trắng sau đó kết tủa tan trong kiềm dư.	Zn²⁺ + 2OH^–⟶ Zn(OH)₂↓_(trắng) Zn(OH)₂⁺²^OH^–⟶ ^{ZnO22- + 2H2O}
^NH4+	OH^– (dd kiềm)	Tạo khí ^NH3^↑ mùi khai thoát ra làm xanh quì tím ẩm.	^NH⁴⁺ ^{+ OH}^–⟶ ^NH3^↑ ^{+ H}^2O^. Khí NH₃ làm xanh quỳ tím ẩm.
^CO32-	⦁ H⁺và Ca(OH)₂ ⦁ Ca²⁺, Ba²⁺	⦁ Tạo khí CO₂^↑ làm đục dung dịch nước vôi trong Ca(OH)₂. ⦁ Tạo kết tủa trắng.	^{CO32- + 2H+}⟶ CO₂^↑ + H₂O ^{CO2 + Ca(OH)2}⟶ CaCO₃↓_(trắng) + H₂O ^{Ba2+ + CO32-}⟶ BaCO₃↓_(trắng)
^HCO3-	H⁺hoặc đun nóng	Tạo khí CO₂^↑ làm đục dung dịch nước vôi trong Ca(OH)₂.	^{HCO3- + H+}⟶ CO₂^↑ + H₂O ^2HCO3- CO₃^2- + CO₂^↑ + H₂O
^SO32-	⦁ H⁺ và dd Br₂ ⦁ Ca²⁺, Ba²⁺	⦁ Tạo khí SO₂^↑mùi hắc và làm mất màu dd Br₂. ⦁ Tạo kết tủa trắng CaSO₃↓_(trắng).	^{SO32- + 2H+}⟶ SO₂^↑ + H₂O ^{SO2 + Br2 (dd) + 2H2O}⟶ H₂SO₄ + 2HBr ^{Ca2+ + SO32-}⟶ CaSO₃↓_(trắng)
^HCO3-	H⁺hoặc đun nóng	Tạo khí SO₂^↑ mùi hắc và làm mất màu dd Br₂.	^{HSO3- + H+}⟶ SO₂^↑ + H₂O ^2HSO3- SO₃^2- + SO₂^↑ + H₂O
^{S2-, HS-}	⦁ H⁺ ⦁ Pb²⁺ : Pb(NO₃)₂	⦁ Tạo khí H₂S^↑mùi trứng thối. ⦁ Tạo PbS↓ màu đen.	^{S2- + 2H+}⟶ H₂S^{↑ ; H}^{S- + H+}⟶ H₂S^↑ ^{Pb2+ + S2-}⟶ PbS↓_(đen)
^NO3-	⦁ Cu + H⁺	⦁ Tạo khí NO không màu hóa nâu ngoài không khí	^{3Cu + 8H+ + NO3-}⟶ 3Cu²⁺ + 2NO + 4H₂O ^NO_{(không màu)} + O₂ ⟶ NO_{2 (nâu đỏ)}

Màu của 1 số chất khác

Sắt – Fe : Là kim loại màu trắng, hơi xám, dẫn điện dẫn nhiệt tốt, có tính nhiễm từ.

Sắt (II) oxit – FeO : Là chất rắn màu đen, không có trong tự nhiên.

Sắt (III) oxit – Fe₂O₃: Là chất rắn màu đỏ, không tan trong nước.

Kim loại màu trắng bạc (làm giấy bạc) được sử dụng rộng rãi trong đời sống là Al chứ không phải Ag nha quý dzị !

Ba(H₂PO₄)₂ tan nhưng 2 thằng khứa này kết tủa nha quý dzị : BaHPO₄↓ và Ba₃(PO₄)₂↓ (Ca tương tự)

So sánh nhiệt độ sôi

Cùng nhóm chức : Số C càng tăng thì t^o_s càng tăng Khác nhóm chức và cùng số C thì t^o_s :

Công thức – Tên gọi của 1 số Ancol – Andehit – Axit thường gặp

Ancol	Andehit	Axit
CH₃OH : Ancol metylic C₂H₅OH : Ancol etylic CH₃-CH₂-CH₂-OH : Ancol propylic CH₂=CH-CH₂-OH : Ancol anlylic C₂H₄(OH)₂ : Etylen glicol C₃H₅(OH)₂ : Glixerol	HCHO : Andehit fomic (Fomallin) (dd HCHO 37-40% : Fomon) CH₃CHO : Andehit axetic	HCOOH : Axit fomic (kiến lửa) CH₃COOH : Axit axetic (giấm ăn) C₂H₅COOH : Axit propionic CH₂=CH-COOH : Axit acrylic CH₂=CH(CH₃)-COOH : Axit metacrylic C₆H₅COOH : Axit benzoic (COOH)₂ : Axit oxalic

Đồng đẳng : Hơn kém 1 hoặc nhiều nhóm -CH₂ và có hóa tính tương tự nhau : CH₄, C₂H₆,…; C₂H₄, C₃H₆,…;

Hóa học đời sống

Na và K : Chất trao đổi nhiệt trong lò phản ứng hạt nhân Cs : Tế bào quang điện Li-Al : Kĩ thuật hàng không

NaOH (Xút ăn da) Na₂CO₃ (Soda) : Công nghiệp thủy tinh, bột giặt, phẩm nhuộm… có tính bazơ

NaHCO₃ (baking soda, thuốc đau dạ dày, bột nở,…) có tính lưỡng tính NaCl (muối ăn)

Hỗn hợp Na₂SiO₃, K₂SiO₃: Thủy tinh lỏng, dùng dán thủy tinh, sứ, vải hoặc gỗ tẩm thủy tinh lỏng sẽ khó cháy.

Mg chế tạo nhiều hợp kim cứng, nhẹ, bền, hợp chất hữu cơ, chất chiếu sáng. Ca tách Oxi, lưu huỳnh r khỏi thép.

Be là phụ gia chế tạo hkim đàn hồi cao, bền, không bị ăn mòn. CaCO₃.MgCO₃ : Quặng Đolomit

CaO (Vôi sống) : Khử đất chua CaCO₃: Đá vôi (Chất độn cao su) Lọc khí, hấp phụ khí độc : Than hoạt tính

Ca(OH)₂: Vôi tôi (Bôi vôi tôi vào vết đốt khi bị kiến cắn) hòa vào nước tạo dung dịch nước vôi trong (ít tan)

CaSO₄.2H₂O : Thạch cao sống CaSO₄ : Thạch cao khan 3Ca₃(PO₄)₂.CaF₂ : Quặng Apatit

CaSO₄.H₂O hay CaSO₄.0,5H₂O : Thạch cao nung (Bó bột khi gãy xương, đúc tượng,…)

Hỗn hợp tecmit (hỗn hợp bột Al và Fe₂O₃), được dùng để hàn gắn đường ray,… Bột Al₂O₃ có độ cứng cao được dùng làm vật liệu mài. Boxit Al₂O₃.2H₂O là nguyên liệu sản xuất nhôm kim loại.

K₂SO₄.Al₂(SO₄)₃.24H₂O hay KAl(SO₄)₂.12H₂O : Phèn chua (Làm trong nước đục)

Cr : Sản xuất thép không gỉ (thép inox) – Mạ kim loại để chống ăn mòn kim loại

Fe : Nhiễm từ, có nhiều trong hồng cầu của máu.

Fe₂O₃ : Quặng hematit đỏ Fe₂O₃.nH₂O : Quặng hematit nâu Fe₃O₄ : Quặng manhetit (giàu sắt nhất)

FeCO₃ : Quặng xiđerit FeS₂: Quặng pirit Fe₂O₃ được dùng để pha chế sơn chống gỉ.

Gang và thép : Là hợp kim của Fe – C và 1 số nguyên tố khác :

Khí CO₂ : Không (màu, mùi, vị), làm đục nước vôi trong, gây hiệu ứng nhà kính (chính). Nước đá khô là CO₂ rắn.

Khí SO₂ : Không màu, mùi hắc, làm đục nước vôi trong, gây mưa axit, làm mất màu dd (nước) Br₂, dd KMnO₄

Khí H₂S : Không màu, mùi trứng thối, dung dịch H₂S phản ứng được với muối của Pb trở về sau ⟶ kết tủa đen

Khí NH₃ (amoniac) : Không màu, mùi xốc, dd có tính bazơ. O₂ : Duy trì sự sống, sự cháy.

Khí CO : Không màu, độc, gây tắc nghẽn hemoglobin trong máu, sinh ra từ quá trình đốt than trong phòng kín.

Khí CH₄(metan) gây hiệu ứng nhà kính (phụ), trong bình biogas. N₂ : Chiếm nhiều nhất trong không khí

Khí C₂H₄ (etilen) làm mất màu dd Br₂, KMnO₄, trùng hợp. H₂ : Cháy với ngọn lửa xanh nhạt.

Khí C₂H₂(axetilen) làm mất màu dd Br₂, KMnO₄, tạo kết tủa vàng nhạt với dung dịch AgNO₃/NH₃ (Không tráng bạc).

Chất gây nghiện	Ô nhiễm nguồn nước, đất	Ô nhiễm không khí
– Heroin, cocain, hassish (cần sa). – Amphetamin, cafein, thuốc phiện. – Nicotin (Thuốc lá)	Các ion kim loại nặng : Pb²⁺, Hg²⁺, Cr³⁺, Cd²⁺.Thuốc bảo vệ thực vật : Cl^–, SO₄^2-, NO₃^–	– Mưa axit : SO₂, NO_2. – Hiệu ứng nhà kính : CO₂ (chính), CH₄. – Suy giảm ozon : CFC, freon (hợp chất Clo).
– Moocphin, seduxen : Thuốc an thần. – Penixilin, ampixilin, erthyromixin : thuốc kháng sinh.