Author: Polime

Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về năng lượng hoá học thông qua các bài tập gắn liền với thực tiễn

ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN.
Hóa học là môn học thực nghiệm, kiến thức Hóa học được vận dụng rất
nhiều trong thực tế cuộc sống, do đó thông qua bài tập thực tiễn học sinh được
mở rộng tri thức, rèn luyện khả năng tư duy, tính kiên nhẫn… và vận dụng
những kiến thức được học vào giải quyết những vấn đề do thực tiễn đặt ra.
Tuy nhiên, chương trình dạy và học Hóa học phổ thông hiện nay còn nặng
về lí thuyết đã làm hạn chế khả năng tư duy và vận dụng sáng tạo của học sinh
Việt Nam so với bạn bè quốc tế. Do vậy, việc xây dựng và sử dụng hệ thống bài
tập thực tiễn để phát triển năng lực giải quyết vấn đề của học sinh là cần thiết.
Nhiệt động hóa học là một lĩnh vực của hoá học – môn nghiên cứu năng
lượng và chuyển hóa năng lượng mà trước hết là nhiệt và mối quan hệ chuyển
hóa giữa nhiệt với công và các dạng năng lượng khác.
Nhiệt động hóa học ứng dụng các định luật của nhiệt động học để khảo
sát các quá trình hóa lý khác nhau như: Tính toán nhiệt cho các quá trình, xác
định khả năng, hướng và mức độ xảy ra của các phản ứng hóa học…Nắm vững
các kiến thức về nhiệt động hóa học là rất cần thiết và quan trọng.
Một trong những nội dung quan trọng về nhiệt động hoá học được đưa
vào sách giáo khoa lớp 10 theo chương trình GDPT mới là chủ đề về NLHH. Đa
số các phản ứng hoá học xảy ra đều kèm theo sự biến đổi về năng lượng (chủ
yếu dưới dạng nhiệt) cho nên việc nghiên cứu về nhiệt của phản ứng hóa học sẽ
có một ý nghĩa nhất định đối với hóa học. Khi nắm vững lí thuyết về NLHH thì
các em sẽ dễ dàng giải thích được phản ứng nào dễ xảy ra hơn, tại sao có phản
ứng lại tỏa nhiệt nhưng có những phản ứng lại thu nhiệt…. Từ đó học sinh rèn
luyện được tính tích cực, trí thông minh, tự lập, sáng tạo và học sinh biết sử
dụng kiến thức được học để giải quyết những bài tập về năng lượng hoá học liên
2
quan đến thực tiễn. Qua đó học sinh sẽ yêu thích môn học và thấy rằng hoá học
không phải là môn học khô khan, ứng nhắc mà rất hấp dẫn và thú vị.
Với mong muốn học sinh có niềm đam mê, hứng thú với môn hoá học,
không gặp nhiều khó khăn trong quá trình học tập chương “Năng lượng hoá
học” và giúp học sinh giải thích, tính toán năng lượng hoá học liên quan đến các
phản ứng trong thực tiễn nên chúng tôi chọn đề tài cho sáng kiến kinh nghiệm
của mình là: “Hướng dẫn học sinh tìm hiểu về năng lượng hoá học thông qua
các bài tập gắn liền với thực tiễn”
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP.
1. Mô tả giải pháp trước khi có sáng kiến.
Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 được áp dụng vào năm học
2022 – 2023 đối với lớp 10 và chương năng lượng hoá học là nội dung kiến thức
hoàn toàn mới so với chương trình SGK cũ.
Qua một năm giảng dạy môn hoá học 10 theo chương trình GDPT mới,
trong đó có chủ đề năng lượng hoá học chúng tôi thấy rằng khi học đến chủ đề
này học sinh rất bỡ ngỡ và gặp nhiều khó khăn khi làm bài tập, đặc biệt là những
bài tập liên quan đến thực tiễn, những bài tập ở mức vận dụng. Số học sinh năm
chắc kiến thức phần này không nhiều, có rất nhiều em chưa định hình được lời giải
do chưa có được kiến thức và kĩ năng cần thiết.
Thực hiện sáng kiến này chúng tôi đã hệ thống lại những kiến thức trọng
tâm trong chủ đề năng lượng, giúp các em nắm rõ từ cách viết các kí hiệu, các
khái niệm: phản ứng thu nhiệt, toả nhiệt, enthalpy tạo thành, biến thiên enthalpy
của phản ứng hoá học, các tính hiệu ứng nhiệt của những phản ứng xảy ra trong
thực tiễn. Từ đó giúp các em có kiến thức cơ bản để làm các bài tập tương tự.
2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến.
Sáng kiến của chúng tôi sẽ làm rõ vấn đề mà học sinh còn gặp khó khăn,
lúng túng, những điều chưa rõ về ý nghĩa của các kí hiệu xuất hiện trong bài học
(nhiệt tạo thành, nhiệt phản ứng, điều kiện chuẩn, phương trình nhiệt hoá học),
những điểm cốt lõi, mấu chốt trong từng dạng bài tập tính toán liên quan đến
hiệu ứng nhiệt của phản ứng.
3
Sáng kiến góp phần gây hứng thú học tập cho học sinh về sự chuyển hoá
năng lượng trong các phương trình phản ứng quen thuộc xảy ra trong thực tiễn,
một trong các phần được coi là tương đối khó hiểu, đòi hỏi khả năng tư duy
logic, giúp cho giáo viên lên lớp tự tin; học sinh lĩnh hội được tri thức một cách
đầy đủ và khắc sâu các kiến thức mới.
Sáng kiến sẽ làm cho học sinh thấy được tầm quan trọng của chủ đề năng
lượng, là kiến thức quan trọng cho việc tiếp nhận và làm các bài tập liên quan ở
các chủ đề tiếp theo.
2.1. Cơ sở lí thuyết của phương pháp.
2.1.1. Phản ứng toả nhiệt, phản ứng thu nhiệt.
– Phản ứng tỏa nhiệt là phản ứng giải phóng năng lượng dưới dạng nhiệt.
Ví dụ: Than củi, xăng dầu cháy tỏa nhiệt,
– Phản ứng thu nhiệt là phản ứng hấp thụ năng lượng dưới dạng nhiệt.
Ví dụ: Khi nung vôi, người ta sử dụng phản ứng đốt cháy than để cung
cấp nhiệt cho phản ứng phân hủy đá vôi (CaCO3) → Phản ứng đốt cháy than là
phản ứng tỏa nhiệt, phản ứng phân hủy đá vôi là phản ứng thu nhiệt.
2.1.2. Enthalpy tạo thành chuẩn (nhiệt tạo thành chuẩn) của một chất hoá
học.
a. Enthalpy tạo thành chuẩn (hay nhiệt tạo thành chuẩn) của một chất là
lượng nhiệt tỏa ra hay hấp thụ khi tạo thành 1 mol chất đó từ các đơn chất ở
dạng bền nhất trong điều kiện chuẩn.
+ Kí hiệu là: Δ H f 298 o , đơn vị: kJ/mol.
(GV giải thích rõ để HS ghi nhớ: f viết tắt của fomation, số 0 chỉ điều kiện
chuẩn, 298 chỉ nhiệt độ là 298K hay 250C)
+ Điều kiện chuẩn là điều kiện ứng với áp suất 1 bar (đối với chất khí, nồng
độ 1 mol/L (đối với chất tan trong dụng dịch) và nhiệt độ thường được chọn là
298K (250C)
+ Lưu ý: Nhiệt tạo thành chuẩn của đơn chất bền nhất bằng 0
b. Phương trình nhiệt động học biểu diễn nhiệt tạo thành chuẩn của một
hợp chất có đặc điểm:
+ Chất phản ứng là đơn chất dạng bền nhất có kèm theo trạng thái tồn tại,
sản phẩm là hợp chất.
4
+ Hệ số cân bằng của hợp chất (sản phẩm) luôn là 1. Khi đó nhiệt phản ứng
chính là nhiệt tạo thành chuẩn của hợp chất đó.
Ví dụ: Cho phương trình:
H2 (g) + 1
2
O2 (g) → H2O (l)
Phản ứng này tỏa ra lượng nhiệt là 285,83 kJ. Vậy enthalpy tạo thành chuẩn
của H2O (l) là: Δ H f 298 o = –285,83 kJ mol-1.
c. Ý nghĩa của Δ H f 298 o
+
 f H298 o < 0 → Chất (sp) bền hơn về mặt năng lượng so với các đơn chất
bền tạo nên nó.
+
 f H298 o > 0 → Chất (sp) kém bền hơn về mặt năng lượng so với các
đơn chất bền tạo nên nó.
2.1.3. Biến thiên enthalpy chuẩn (hiệu ứng nhiệt hay nhiệt phản ứng) của
phản ứng hoá học.
– Biến thiên entalpy chuẩn của một phản ứng hoá học chính là lượng nhiệt toả ra
hay thu vào của phản ứng đó ở điều kiện chuẩn.
+ Kí hiệu: Δ H r 298 o (r là reaction: phản ứng), đơn vị: J hoặc kJ.
+ Chú ý: Cùng 1 phản ứng nếu hệ số cân bằng khác nhau thì Δ H r 298 o là khác
nhau
+ Ý nghĩa:
Phản ứng thu nhiệt: Δ H r 298 o > 0, Δ H r 298 o càng dương, thu vào càng nhiều
nhiệt.
Phản ứng tỏa nhiệt: Δ H r 298 o < 0, Δ H r 298 o càng âm, tỏa ra càng nhiều nhiệt và
phản ứng càng diễn ra thuận lợi.
+ Phương trình nhiệt hoá học là phương trình phản ứng hoá học bình thường
có ghi kèm hiệu ứng nhiệt và trạng thái tập hợp của các chất tham gia và thu
được sau phản ứng.

→ Δ H r 298 o o
Δ H r 298 Cách 1: Tính biến thiên enthalpy chuẩn của phản ứng dựa vào nhiệt tạo
thành chuẩn.
Cho phản ứng:
5
aA + bB ⎯⎯→ mM + nN
( )
. )
o o o
r 298 f 298 f 298
o o o o
f 298 f 298 f 298 f 298
H H sp H ( )
m H (M) + n. H (N) a. H (A) b. H (B
 =  – 
=   –  – 
cđ
Sơ đồ biến thiến enthalpy của phản ứng:
Chú ý: Trạng thái có năng lượng thấp hơn thì sẽ bền hơn trạng thái có mức năng
lượng cao, nên:
+ Phản ứng toả nhiệt: sản phẩm sẽ bền hơn chất tham gia
+ Phản ứng thu nhiệt: chất tham gia bền hơn chất ban đầu.
Cách 2: Tính biến thiên enthalpy chuẩn của phản ứng dựa vào năng lượng
liên kết.
– Phản ứng hóa học là quá trình phá vỡ các liên kết trong chất đầu và hình thành
các liên kết mới để tạo thành sản phẩm.
+ Sự phá vỡ liên kết cần cung cấp năng lượng.
+ Sự hình thành liên kết giải phóng năng lượng.
– Biến thiên enthalpy của phản ứng (khi các chất đều ở thể khí) bằng hiệu số
giữa tổng năng lượng liên kết của các chất đầu và tổng năng lượng liên kết của
các sản phẩm (ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất).
Cho phản ứng tổng quát:
aA (g) + bB (g) ⎯⎯→ mM (g) + nN (g)
Biến thiên enthalpy chuẩn của phản ứng:
o
 =  –  = – – r 298 b b b b b b H E (cd) E (sp) a.E (A)+b.E (B) m.E (M) n.E (N)
Trong đó: Eb (A), Eb (B), Eb (M), Eb (N) lần lượt là tổng năng lượng liên kết của
tất cả các liên kết trong phân tử A, B, M, N.
Chú ý: Biến thiên enthalpy chuẩn của cùng một phản ứng khi tính theo 2 cách
trên có thể cho kết quả khác nhau do sai số từ số liệu cho sẵn.
6
2.2. Một số bài tập về năng lượng hoá học gắn liền với thực tiễn
2.2.1. Tính biến thiên enthalpy của phản ứng dựa vào nhiệt tạo thành chuẩn
Đây là một nội dung hoàn toàn mới với học sinh lớp 10 và với cả giáo
viên các trường phổ thông. Để học sinh làm quen, hiểu rõ khái niệm nhiệt tạo
thành chuẩn của một chất và sau đó tính được biến thiên enthalpy của phản ứng
chúng tôi đã lựa chọn những bài tập từ đơn giản đến nâng cao hơn. Để tiết học
sinh động hấp dẫn giáo viên có thể dùng giáo cụ trực quan hoặc các hình ảnh
minh hoạ. Do các quá trình đều gắn liền với thực tiễn nên sẽ không dễ đối với số
đông học sinh. Tuy nhiên khi đã kích thích được sự tò mò ham học hỏi của học
trò thì những nội dung khó sẽ trở thành động lực để các em cố gắng hơn.
Các bài tập được lựa chọn thường yêu cầu học sinh thực hiện các bước sau:
Bước 1: Tính biến thiên enthalpy chuẩn của phản ứng
Bước 2: Tính lượng nhiệt toả ra hay thu vào của một lượng chất.
Bước 3: Giải thích hiện tượng hoặc đưa ra những đề xuất liên quan đến
phản ứng đó trong thực tiễn cuộc sống (một số câu)
Sau đây là một số các ví dụ:
Câu 1: Bề mặt vỏ hộp diêm có chứa
phosphorus đỏ. Khi quẹt diêm, nhiệt phát ra do
ma sát chuyển phosphorus đỏ thành
phosphorus trắng, không bền, dễ bốc cháy
trong không khí:
P (đỏ) ⎯⎯→ P (trắng) (1)
4P (trắng) + 5O2 (g) ⎯⎯→ 2P2O5 (s) (2)
Tia lửa sinh ra đốt cháy que diêm. Đầu que
diêm có chứa potassium chlorate bị nhiệt phân, cung cấp oxygen cho quá trình
đốt cháy:
2KClO3 (s) ⎯⎯→ 2KCl (s) + 3O2 (g) (3)
a. Cho biết trên bề mặt vỏ hộp diêm và đầu que diêm có chất gì?
b. Tính biến thiên enthalpy chuẩn của các phản ứng xảy ra khi đốt cháy que
diêm.
Cho bảng thông số nhiệt tạo thành chuẩn của các chất sau:

o
Δ H f 298 Hướng dẫn giải
7
a. Trên bề mặt trên bề mặt vỏ hộp diêm có P đỏ và đầu que diêm có KClO3.
b. Phản ứng (1):
o
Δ H r 298(1) = fHo 298 P traéng – f 298 P ñoû Ho = 0– (–17,40) = 17,4 KJ
Phản ứng (2):
o
Δ H r 298(2) = 2. Δ H f 298 P O ( ) o 2 5 s – 4. fHo 298 P traéng – 5. Δ H f 298 O ( ) o 2 g = –1505,5 KJ
Phản ứng (3):
o
Δ H r 298(3) = 2. Δ H f 298 ( ) o KCl s + 3. Δ H f 298 O ( ) o 2 g – 2.Δ H f 298 KClO ( ) o 3 s = –90,56 KJ
Câu 2: Muối ammonium bicarbonate (NH4HCO3) được sử dụng làm bột nở,
giúp cho bánh nở to, xốp và mềm.
Dựa vào phản ứng sau và giá trị enthalpy tạo thành chuẩn, hãy giải thích vì sao
cần bảo quản bột nở ở nơi thoáng mát, tránh ánh sáng mặt trời và nhiệt độ cao:
NH4HCO3 (s) → NH3 (g) + CO2 (g) + H2O (g)

o
Δ H f 298Hướng dẫn giải
3 2 2 4 3
o o o o o
Δ H (Δ H Δ H Δ H ) Δ H r 298 f 298(NH (g)) f 298(CO (g)) f 298(H O(g)) f 29 = + + – 8(NH NO (s))
= –46,11– 393,51– 241,82 – (–849,40) = 167,96 kJ < 0.
8
Phản ứng trên là phản ứng thu nhiệt, do vậy khi bảo quản ở nơi có nhiệt độ cao
(hay tiếp xúc trực tiếp ánh sáng mặt trời) bột nở sẽ có thể bị phân hủy tạo thành
các khí.
Câu 3: Muối ammonium chloride rắn khi hòa vào nước cất sẽ xảy ra phản ứng:
NH4Cl (s) → NH4Cl (aq)
a. Nhiệt phản ứng được ứng dụng rộng rãi trong việc sản xuất các túi chườm,
giúp giảm đau, giảm viêm do các chấn thương. Theo em, phản ứng hòa tan trên
được ứng dụng làm túi chườm nóng hay túi chườm lạnh?
Biết o
Δ H f 298NH4Cl (s) và NH4Cl (aq) lần lượt là –314,43 kJ mol-1 và –299,67 kJ
mol-1.
b. Túi chườm sẽ hoạt động khi phá vỡ lớp ngăn cách giữa muối ammonium
chloride và nước cất. Tính nhiệt độ của túi chườm khi hoạt động ở điều kiện
chuẩn. Biết túi chứa 20 gam muối, 100ml nước cất và để 1mol nước cất tăng lên
10C thì cần 75,4 J.
Hướng dẫn giải
a. o
Δ H r 298 = Δ H f o298 NH l 4C (aq)– Δ H f 29 o 8 NH C 4 l (s)
= –299,67 + 314,43 = 14,76 kJ > 0
 Phản ứng thu nhiệt, muối hấp thu nhiệt từ nước, làm nước giảm nhiệt độ.
 Ứng dụng làm túi chườm lạnh.
b. Nhiệt lượng cần thu vào để hoà tan 20 gam muối NH4Cl là
20
53,5
14,76 = 5,52 kJ = 5520 J.
Lượng nhiệt này được lấy từ H2O, mỗi 1 mol nước khi giảm 10C sẽ toả ra lượng
nhiệt là 75,4 J
9
Lượng nhiệt toả ra khi 100ml nước (tương đương 100 gam) giảm 10C là
100
.75,4 418,9
18
= J
Vậy để cung cấp 5520 J cho muối hoà tan thì nước cần giảm 5520 13,20
418,9
 C
Nhiệt độ của túi chườm khi hoạt động là 250C – 13,20C = 11,8°C.
Câu 4: Khí gas chứa chủ yếu các thành phần chính: Propane (C3H8), butane
(C4H10) và một số thành phần khác. Để tạo mùi cho gas nhà sản xuất đã pha trộn
thêm chất tạo mùi đặc trưng như methanthiol (CH3SH), có mùi giống tỏi, hành
tây. Trong thành phần khí gas, tỉ lệ hòa trộn phổ biến của propane: butane theo
thứ tự là 30: 70 đến 50: 50.
a. Mục đích việc pha trộn thêm chất tạo mùi đặc trưng vào khí gas là gì?
b. Khi khí gas cháy xảy ra các phương trình phản ứng sau:
C3H8(s) + 5O2(g) ⎯⎯→ 3CO2(g) + 4H2O(l) rH298 0 = –2220 kJ
C4H10(s) + 13/2O2(g) ⎯⎯→ 4CO2(g) + 5H2O(l) rH298 0 = –2874 kJ
Tính nhiệt lượng tỏa ra khi đốt cháy hoàn toàn 1 bình gas 12 kg với tỉ lệ thể tích
propane: butane là 30: 70 (thành phần khác không đáng kể) ở điều kiện chuẩn.
c. Giả sử một hộ gia đình cần 6000 kJ nhiệt mỗi ngày, sau bao nhiêu ngày sẽ sử
dụng hết 1 bình gas (với hiệu suất hấp thụ nhiệt khoảng 60%).
Hướng dẫn giải
a. Mục đích pha trộn thêm chất tạo mùi đặc trưng vào khí gas để giúp phát hiện
khí gas khi xảy ra sự cố rò rỉ gas.
b.
3 8
3 8
3
C H
o
r 298 C H
30%.12.10
n = = 81,8181 mol
44
⎯⎯→ Δ H = (-2220.n ) = -181636,36 kJ
10
4 10
4 10
3
C H
o
r 298 C H
70%.12.10
n = = 144,8275 mol
58
⎯⎯→ Δ H = (- 2874.n ) = – 416234,48 kJ
Tổng nhiệt lượng tỏa ra là: 597870,595 kJ.
c. Số ngày sử dụng hết bình gas 12 kg: (597870,595.60%)/6000 ≈ 60 ngày.
Câu 5: Trên 1 ha cây trồng, trung bình 1 giờ tổng hợp được 10 kg đường
glucose (C6H12O6). Quá trình quang hợp xảy ra theo phản ứng hóa học sau:
6CO2 (g) + 6H2O (l) ⎯⎯⎯→ asmt C6H12O6 (s) + 6O2 (g)

o
Δ H f 298Biết rằng trung bình 1 m2 mặt đất nhận 1kW năng lượng từ Mặt Trời. Tính hiệu
suất sử dụng năng lượng Mặt Trời cho quá trình quang hợp của cây.
Hướng dẫn giải
1 ha = 104 m2
1 kW = 1 kJ/s
Ta có: o
Δ H r 298 = Δ H f 298( (s)) o C H O 6 12 6 – 6( Δ H f 2 ) o98 (g ( O C 2 )+ Δ H f o298(H2O (l)) )
= –1274 – 6(–393,51–285,83)
= 2802,04 kJ.
Để tổng hợp được 10 kg glucose, cây trồng cần lượng nhiệt là:
nglucose Δ H r 298 o =
104
180
2802,04 = 155668,89 kJ
Năng lượng Mặt Trời cung cấp cho 1 ha cây trồng trong 1 giờ là:
3600104 = 36106 kJ
Vậy hiệu suất sử dụng năng lượng mặt trời cho quá trình quang hợp trên là:
H =
6
155668,89
36 10 
100% = 0,43%.
Câu 6: Ngày 10/09/2017, một chiếc xe tải chở số lượng lớn đất đèn (thành phần
chính là CaC2 có lẫn CaO) từ Hải Dương về Hưng Yên. Khi tới thị trấn Vương,
trời nổi gió to và đổ mưa, chiếc xe tải đột nhiên bốc cháy.
11
Nhiều thông tin trên mạng xã hội cho rằng xe bị sét đánh trúng dẫn tới cháy.
Tuy nhiên, công an huyện đã bác bỏ thông tin sai lệch trên. Với bảng thông số
nhiệt tạo thành tiêu chuẩn của các chất dưới đây, em hãy dự đoán và giải thích
nguyên nhân của sự cố trên. Biết rằng acetylene sinh ra trong quá trình là chất
khí dễ cháy.

o
Δ H f 298 Hướng dẫn giải
Khi trời đổ mưa, đất đèn phản ứng với nước:
(1) CaC2 (s) + 2H2O (l) → Ca(OH)2 (aq) + C2H2 (g)
(2) CaO (s) + H2O (l) → Ca(OH)2 (aq)
o
Δ H r 298 (1) = –1002,82 + 226,8 – 2(–285,83) + 59,8 = –144,56 kJ < 0 (tỏa
nhiệt)
o
Δ H r 298 (2) = –1002,82 – (–635,09 –285,83) = –81,9 kJ < 0 (tỏa nhiệt)
Lượng lớn đất đèn khi phản ứng với nước mưa sẽ tỏa ra một lượng nhiệt rất lớn,
kích thích cho quá trình tự bốc cháy của khí acetylene (C2H2) trong không khí:
C2H2 (g) + O2 (g) → 2CO2 (g) + H2O (l)

Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY

Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education

Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: 

Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education

Tổng hợp SKKN môn hóa học cấp THPT

Kiến thức thực tiễn trong bài giảng hoá học

Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến
– Nêu lên tầm quan trọng của giáo dục cho thế hệ trẻ nhân ngày khai trường đầu
tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói:
“Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước
tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu hay không, chính là nhờ
một phần công lớn công học tập của các em”.
Trước khi người ra đi, trong di chúc Hồ Chí Minh có dặn: “Phải giáo dục thế hệ
trẻ để họ trở thành người vừa hồng vừa chuyên”.
– Trong điều kiện hiện nay, khi khoa học của nhân loại phát triển như vũ bão,
nền kinh tế trí thức có tính toàn cầu thì nhiệm vụ của ngành giáo dục vô cùng to lớn:
Giáo dục không chỉ truyền đạt kiến thức cho học sinh mà còn phải giúp học sinh vận
dụng kiến thức khoa học vào cuộc sống, vừa mang tính giáo dục, vừa mang tính giáo
dưỡng nhưng cao hơn là giáo dưỡng hướng thiện khoa học.
Phân môn hoá học trong trường phổ thông giữ một vai trò quan trọng trong việc
hình thành và phát triển trí dục của học sinh. Mục đích của môn học là giúp cho học
sinh hiểu đúng đắn và hoàn chỉnh, nâng cao cho học sinh những tri thức, hiểu biết về
thế giới , con người thông qua các bài học, giờ thực hành…của hoá học. Học hoá để
hiểu, giải thích được các vấn đề thực tiễn thông qua cơ sở cấu tạo nguyên tử, phân tử,
sự chuyển hoá của các chất bằng các phương trình phản ứng hoá học… đồng thời khởi
nguồn, là cơ sở phát huy tính sáng tạo đưa những ứng dụng phục vụ trong đời sống
của con người. Hóa học góp phần giải toả , xoá bỏ hiểu biết sai lệch làm hại đến đời
sống, tinh thần con người… Để đạt được mục đích của hoá học trong trường phổ thông
thì giáo viên dạy hoá học là nhân tố tham gia quyết định chất lượng. do vậy, ngoài
những hiểu biết về hoá học, người giáo viên dạy hoá học còn phải có phương pháp
truyền đạt thu hút gây hứng thú khi lĩnh hội kiến thức hóa học của học sinh. Đó là vấn
đề cần quan tâm và nghiên cứu nghiêm túc. Trong sáng kiến kinh nghiệm (SKKN)
này, tôi có đề cập đến một khía cạnh “Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hóa học “
với mục đích góp phần cho học sinh học hóa dễ hiểu, thiết thực, gần gũi với đời sống
2
và lôi cuốn học sinh khi học… Để hoá học không còn mang tính đặc thù khó hiểu như
một “thuật ngữ khoa học”.
II. Mô tả giải pháp
1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
Trước tình hình học hoá học phải đổi mới phương pháp dạy đã và đang thực sự là yếu
tố quyết định hiệu quả giờ dạy. Một trong những yếu tố để đạt giờ dạy có hiệu quả và
tiến bộ là phải phát huy tính thực tế, giáo dục về môi trường, về tư tưởng vừa mang
bản sắc dân tộc mà không mất đi tính cộng đồng trên toàn thế giới, những vấn đề cũ
nhưng không cũ mà vẫn có tính chất cập nhật và mới mẻ, đảm bảo: Tính khoa học –
hiện đại, cơ bản, tính thực tiễn và giáo dục kỹ thuật tổng hợp, tính hệ thống sư phạm.
Tuy nhiên mỗi tiết học không nhất thiết phải hội tụ nhất thiết những quan điểm
nêu trên, cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng , đừng quá lạm dụng khi lượng kiến thức
không thống nhất.Mặt khác tuỳ vào nội dung và đơn vị kiến thức trong tiết dạy mà ta
lồng vào các vấn đề nêu trên sao cho hợp lí.
2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
Môn hoá học trong trường phổ thông là một môn học khó, nếu không có những bài
giảng và phương pháp hợp lý phù hợp với thế hệ học trò dễ làm cho học sinh thụ động
trong việc tiếp thu, cảm nhận. Đã có hiện tượng một số bộ phận học sinh không muốn
học hoá học, ngày càng lạnh nhạt với giá trị thực tiễn của hoá học.
Nhiều giáo viên chưa quan tâm đúng mức với đối tượng giáo dục: Chưa đặt ra
cho mình nhiệm vụ và trách nhiệm nghiên cứu, hiện tượng dùng đồng loạt cùng một
cách dạy, một bài giảng cho nhiều lớp, nhiều thế hệ học trò là không ít. Do phương
pháp có tiến bộ mà người giáo viên đã trở thành người cảm nhận, truyền thụ tri thức
một chiều. Giáo viên nên là người hướng dẫn học sinh chủ động trong quá trình lĩnh
hội tri thức hoá học. Hãy “thắp sáng ngọn lửa ” chủ động lĩnh hội tri thức trong từng
học sinh, đừng biến học sinh thành “cái bình đựng kiến thức” vô thức, xa rời thực tiễn.
Kết quả, hiệu quả của thực trạng trên để việc giảng dạy môn hóa học đạt hiệu quả cao
hơn tôi đã mạnh dạn cải tiến nội dung, phương pháp trong các bài giảng hóa học
THPT.
Một trong những điểm tôi đã làm là “Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hoá học ” .
Có những vấn đề hóa học có thể giúp học sinh giải thích các hiện tượng trong tự nhiên,
tránh việc mê tín dị đoan, thậm chí hiểu được những dụng ý khoa học hóa học trong
3
những câu ca dao – tục ngữ, mà thế hệ đi trước để lại và có thể ứng dụng trong thực
tiễn đời sống thường ngày chỉ bằng những kiến thức rất phổ thông mà không gây
nhàm chán, xa lạ, lại có tác dụng kích thích tính chủ động, sáng tạo, hứng thú trong
môn học bên cạnh đó có một số kiến thức mà học sinh học không thể thuộc , dễ nhầm
lẫn thì tôi bày cho học sinh cách nhớ bằng những câu đọc vui làm cho hóa học không
khô khan, bớt đi tính đặc thù và phức tạp.
– Trong phạm vi đề tài tôi không có tham vọng giải quyết mọi vấn đề trong thực tiễn
để có thể để nâng cao hiệu quả dạy – học môn hóa học ở trường THPT bằng việc giải
thích các hiện tượng thực tiễn có liên quan đến bài học mà chỉ nêu lên một vài suy
nghĩ, đề suất của cá nhân coi đó là kinh nghiệm qua một số ví dụ minh họa, với mong
muốn góp phần tạo ra và phát triển phương pháp dạy hóa học hiệu quả qua các bài
giảng hóa học.
2.1 Các giải pháp
Cơ sở lý luận và thực tiễn dạy học tôi đã thấy rằng : “Kiến thức thực tiễn trong bài
giảng Hoá học ” nhằm nâng cao hiệu quả dạy – học môn hóa học ở trường THPT bằng
việc giải thích các hiện tượng thực tiễn có liên quan đến bài học, sẽ tạo hứng thú, khơi
dậy niềm đam mê, học sinh hiểu được vai trò và ý nghĩa thực tiễn trong hóa học. Để
thực hiện được, người giáo viên cần nghiên cứu kỹ bài giảng, xác định được kiến thức
trọng tâm, tìm hiểu, tham khảo các vấn đề thực tế liên quan phù hợp với từng đối
tượng học sinh: ở thành thị, nông thôn, kinh ,dân tộc thiểu số… Đôi lúc quan tâm đến
tính cách, sở thích của đối tượng tiếp thu.
Hình thành giáo án theo hướng phát huy tích cực chủ động của học sinh, phải mang
tính hợp lý và hài hòa, nhẹ nhàng, đôi lúc có khôi hài nhưng sâu sắc, vẫn đảm nhiệm
được mục đích học môn hóa học. Tuy nhiên, thời gian dành cho vấn đề này là không
nhiều, “nó như ngủ gia vị trong đời sống không thể thay thức ăn nhưng thiếu nó thì
kém đi hiệu quả ăn uống”.
2.2. Các giải pháp thực hiện:
1.”Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hoá học ” nhằm nâng cao hiệu quả dạy – học
môn hóa học ở trường THPT bằng việc giải thích các hiện tượng thực tiễn có liên quan
đến bài học, bằng cách nêu hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống ngày thường sau
khi đã kết thúc bài học. Cách nêu vấn đề này có thể tạo cho học sinh căn cứ vào những
kiến thức đã học tìm cách giải thích hiện tượng ở nhà hay những lúc bắt gặp hiện
4
tượng đó, học sinh sẽ suy nghĩ, ấp ủ câu hỏi vì sao lại có hiện tượng đó? hay những lúc
đọc một số câu thơ vui trong hoá, học sinh sẽ suy nghỉ vì sao lại như vậy , điều đó có ý
nghĩa như thế nào … Tạo tiền đề thuận lợi khi học bài học mới tiếp theo.
2. “Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hoá học ” . Bằng cách nêu hiện tượng thực
tiễn xung quanh đời sống ngày thường qua các phương trình phản ứng hóa học cụ thể
trong bài học. Cách nêu vấn đề này có thể sẽ mang tính cập nhập, làm cho học sinh
hiểu và thấy được ý nghĩa thực tiễn bài học. Giáo viên có thể giải thích để giải tỏa tính
tò mò của học sinh. Mặc dù vấn đề được giải thích có tính chất rất phổ thông.
3. “Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hoá học ” bằng cách nêu hiện tượng thực
tiễn xung quanh đời sống ngày thường thay cho lời giới thiệu bài giảng mới. Cách nêu
vấn đề này có thể tạo cho học sinh bất ngờ, có thể là một câu hỏi rất khôi hài hay một
vấn đề rất bình thường mà hàng ngày học sinh vẫn gặp nhưng lại tạo sự chú ý quan
tâm của học sinh trong quá trình học tập.
4.”Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hoá học ” bằng cách nêu hiện tượng thực
tiễn xung quanh đời sống ngày thường thông qua các bài tập tính toán. Cách nêu vấn
đề này có thể giúp cho học sinh trong khi làm bài tập lại lĩnh hội được vấn đề cần
truyền đạt, giải thích. Vì muốn giải được bài toán hóa đó học sinh phải hiểu được nội
dung kiến thức cần huy động, hiểu được bài toán yêu cầu gì? Và giải quyết như thế
nào?
5.”Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hoá học ” bằng cách nêu hiện tượng thực
tiễn xung quanh đời sống ngày thường thông qua những câu chuyện ngắn có tính chất
khôi hài, gây cười có thể xen vào bất cứ lúc nào trong suốt tiết học, hướng này có thể
góp phần tạo không khí học tập thoải mái. Đó cũng là cách kích thích niềm đam mê
học hóa.
6. “Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hoá học ” bằng cách tiến hành tự làm thí
nghiệm qua các hiện tượng thực tiễn xung quanh đời sống hàng ngày ở địa phương,
gia đình,… sau khi đã học bài giảng. Cách nêu vấn đề này có thể làm cho học sinh căn
cứ vào những kiến thức đã học tìm cách giải thích hay tự tạo lại kiến thức qua các thí
nghiệm ở nhà hay những lúc bắt gặp hiện tượng , tình huống đó. Giúp học sinh phát
huy khả năng ứng dụng hóa học vào đời sống thực tiễn.
7. “Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hoá học ” bằng cách nêu hiện tượng thực
tiễn xung quanh đời thường từ đó liên hệ với nội dung bài giảng để rút ra những kết
5
luận mang tính quy luật. Làm cho học sinh không có cảm giác khó hiểu vì có nhiều
vấn đề lý thuyết nếu đề cập theo tính đặc thù của bộ môn thì khó tiếp thu được nhanh
so với gắn nó với thực tiễn hằng ngày.
2.3. Các biện pháp tổ chức thực hiện:
Để tổ chức thực hiện được giáo viên có thể dùng nhiều phương tiện, nhiều cách như:
Bằng lời giải thích, bằng hình ảnh, đoạn phim, bài hát,… có thể tiến hành dạy trong
hoàn cảnh dùng máy chiếu hay không dùng máy chiếu… điều này cần phụ thuộc vào
giáo viên ở mỗi trường THPT, căn cứ vào hoàn cảnh cụ thể và phong cách dạy khác
nhau để huy động tối đa vì hiệu quả giáo dục với nội dung đề tài này, có những kinh
nghiệm có thể áp dụng cho nhiều người, nhưng có những phong cách không thể áp
dụng cho giáo viên khác. Vì phong cách dạy “nó như tính cách của mỗi con người
không thể ai cũng giống ai” nhưng đảm bảo được nội dung dạy học theo yêu cầu của
chương trình. Tôi nói như vậy không có nghĩa người giáo viên không đổi mới phương
pháp giảng dạy mà mỗi giáo viên luôn phải tìm cách đổi mới trong phong cách dạy của
mình theo yêu cầu của thực tiễn hiện hành. Có thể nói “người giáo viên như một đạo
diễn cho tiết dạy của mình”.
2.4. PHẦN VÍ DỤ MINH HOẠ
Phần ví dụ minh họa thông qua một số hiện tượng, … thực tiễn trong số hàng nghìn,
hàng vạn hiện tượng, tình huống thực tiễn có thể áp dụng và quan điểm của tôi trong
từng vấn đề cụ thể với đề tài “Kiến thức thực tiễn trong bài giảng Hoá học “
Vấn đề số 01: Ca dao Việt Nam có câu: “Lúa chiêm lấp ló đầu bờ, hễ nghe tiếng
sấm phất cờ mà lên” mang hàm ý của khoa học hóa học như thế nào?
– Câu ca dao nhắc nhở người làm lúa: Vụ chiêm khi lúa đang trổ đòng đòng mà có
những trận mưa rào, kèm theo sấm chớp thì sẽ rất tốt và cho năng suất cao sau này. Do
trong không khí có ~ 80% khí N2 và ~ 20% khí O2 khi chớp ( tia lửa điện ) tạo điều
kiện cho N2 hoạt động:

    Nhờ hiện tượng này hàng năm làm tăng 6-7 kg nitơ cho mỗi mẫu đất. Ngày nay
người ta đã điều chế Urê (NH2)2CO từ không khí để chủ động bón cho cây trồng và
6
trong nền nông nghiệp hiện đại cần phải dùng nhiều phân bón và nhiệm vụ của ngành
công nghiệp hóa chất “hướng về không khí đòi lương thực” là càng lớn.
* Lĩnh vực áp dụng: Đây là một câu ca dao mang một ý nghĩa thực tiễn, thấy rõ
trong đời sống. Vấn đề này có thể xen vào trong tiết dạy phân bón hoá học lớp 11. Tạo
cho học sinh khu vực làm nông nghiệp có thể tiện kiểm nghiệm trong đời sống, tự
quan sát.
Vấn đề số 02: Tục ngữ Việt Nam có câu: “Nước chảy đá mòn” mang hàm ý
của khoa học hóa học như thế nào?
– Trong đá thông thường chủ yếu là CaCO3 trong nước tồn tại phương trình điện ly:
CaCO3  Ca2+ + CO32- (*)
Khi nước chảy cuốn theo các ion Ca2+ ; CO32- theo nguyên lý chuyển dịch cân bằng
hóa học thì cân bằng (*) chuyển dịch theo phía chống lại sự giảm nồng độ Ca2+ ; CO32-
, nên theo thời gian nước chảy qua thì đá sẽ mòn dần.
*Lĩnh vực áp dụng: Hiện tượng này thường thấy ở những phiến đá chỗ có những
dòng chảy đi qua nếu không để ý trong xây dựng sẽ có ảnh hưởng không ít, góp phần
hiểu được dụng ý của khoa học qua những câu tục ngữ, làm cho hóa học trở nên gần
gũi, văn minh hơn. Giáo viên có thể xen vấn đề này trong khi dạy bài một số hợp chất
quan trọng của kim loại kiềm thổ đến phần về muối CaCO3( lớp 12 ).
Vấn đề số 03:Hiện tượng tạo hang động ( cactơ ) và thạch nhũ với nhũng hình
dạnh phong phú, đa dạng như thế nào?
Trong đá thông thường chủ yếu là CaCO3, khi trời mưa trong không khí có CO2 tạo
môi trường axit làm tan được đá vôi, những giọt nước mưa rơi xuống như vô vàn mũi
dao nhọn, sắc khắc vào đá những đường nét khác nhau:
CaCO3 + CO2 + H2O  Ca(HCO3)2 (*)
Và xuất hiện quá trình điện ly: Ca(HCO3)2  Ca2+ + 2HCO3-

   Như vậy lớp CaCO3 lưu lại ngày càng nhiều, dày gọi đó là nhũ có màu, hình thù đa
dạng.Hiện tượng này để học sinh dễ nhận thấy hơn giáo viên có thể giới thiệu cho học
sinh các công trình xây dựng nơi thường xuyên tiếp xúc với nước.
7
*Lĩnh vực áp dụng: Hiện tượng này thường thấy trong các hang động, núi đá. Giáo
viên có thể xen vấn đề này trong khi dạy đến phần về các muối cacbonat ở lớp 12.
Vấn đề số 04: Tại sao khi nấu nước giếng tại một số vùng sau một thời gian
ở dưới đáy nồi lại tạo một lớp cặn ? và cách tẩy lớp cặn này như thế nào?
Trong tự nhiên nước tại một số vùng là nước cứng tạm thời nên khi nấu nước xảy ra
phương trình:

 to   to  MgCO3 và CaCO3 tạo nên lớp cặn
Cách tẩy cặn ấm: Dùng một ít giấm và rượu cho vào ấm và để qua đêm thì sẽ tạo
thành một lớp cháo đặc hớt ra lau mạnh là sạch.
*Lĩnh vực áp dụng: Bài nước cứng và bài axitaxetic.
Mục đích cung cấp mẹo vặt trong cuộc sống giúp học sinh hiểu rỏ về vấn đề có
trong đời sống hàng ngày học sinh có thể làm những việc này giúp gia đình và từ đó
học sinh đam mê môn hóa học hơn.
Vấn đề số 05: Giấm ăn là gì ? Giấm ăn có tác dụng gì?
Trong giấm ăn có vị chua vì trong giấm có 3-5% axitaxetic CH3COOH. Giấm ăn
có tác dụng tạo vị chua và có tác dụng làm cho cơ thể có cảm giác muốn ăn và tiêu
hóa tốt ,có khả năng tiêu độc , sát khuẩn…
*Lĩnh vực áp dụng: Giấm là một gia vị rất gần gũi trong đời sống,giáo viên có thể
xen vào bài giảng axitaxetic để học sinh liên hệ thực tế , hiểu biết về vai trò của giấm
ăn đối với đời sống con người.(Áp dụng trong bài axitaxetic)
Vấn đề số 06. Tại sao khi ăn cơm nhai kĩ sẽ có vị ngọt ?
Trong gạo có khoãng 65% tinh bột khi ăn cơm thì trong tuyến nước bọt có men
enzim,khi nhai kĩ trộn đều tuyền nước bọt làm tăng sự chuyển hóa tinh bột thành
Glucôzơ,mantôzơ gây nên vị ngọt theo sơ đồ sau:
Tinh bột  amilaza H O , 2 dextrin  amilaza H O , 2 mantôzơ  mantaza glucôzơ.
*Lĩnh vực áp dụng: Giảng dạy bài tinh bột và glucôzơ.cung cấp cho học sinh về sự
chuyển hóa tinh bột trong khi ăn , đó cũng là một hiện tượng tự nhiên mà ta gặp trong
từng bữa ăn.
(Áp dụng trong bài tinh bột và xenlulôzơ)
8
Vấn đề số 07: Ma chơi là gì? Ma chơi thường gặp ở đâu?
“Ma chơi” chỉ là cái tên gọi mê tín mà thực chất chỉ trong cơ thể ( xương động
vật có chứa một lượng P khi chết phân hủy tạo một phần thành PH3 ( phốt phin ) khi
có một phần điphốtphin P2H4 khí PH3 tự bốc cháy ngay trong điều kiện thường tạo
thành khối cầu khí bay trong không khí .
PH3 + O2 → P2O5 + O2 (cháy sáng)
Điều trùng lặp ngẫu nhiên là người ta thường gặp “ma chơi” ở trong nghĩa địa tăng
thêm tính chất kịch tính.
* Lĩnh vực áp dụng: Vấn đề này phải áp dụng trong bài giảng về P để giải thích các
hiện tượng ma chơi tránh tình trạng mê tín dị đoan , làm cho cuộc sông lành mạnh. (
trong tiết dạy bài Phốt pho)
Vấn đề số 08:Tại sao phải ăn muối iốt.
Ăn muối iốt để tăng lượng iốt cho cơ thể,trong cơ thể một người trưởng thành
ó 20-50 mg iốt chủ yếu tập trung ở tuyến giáp trạng.Thiếu iốt trong tuyến này sẻ gây
nên một số bệnh : bướu cổ đần độn phụ nữ thiếu iốt có thể gây vô sinh và các biến
chứng sau khi sinh, mỗi ngày phải cần một lượng < 150microg iốt.
* Lĩnh vực áp dụng: Đề cập trong bài giảng về iốt giúp học sinh hiểu hơn về vai trò
của iốt trong đời sống và vì sao toàn dân phải dùng muối iốt.
Vấn đề số 09:Tại sao khi nấu , xào thịt , đậu phụ không nên cho muối ăn vào
trước.
Vì trong thịt có protein ( prôtit ) vốn có tính keo khi gặp chất điện li mạnh thành
những ốc đậu khi nấu , xào cho muối ăn vào sớm gây khó khăn cho việc thẩm thấu
vào đậu , thịt và và bị đong tụ cứng lại gây khó khăn cho tiêu hóa.
* Lĩnh vực áp dụng: Giáo viên áp dụng cho bài Protein lớp 12.
Đây cũng là vấn đề thiết thực trong cộc sống hàng ngày và phục vụ thiết yếu cho việt
chế biến thực phẩm.
Vấn đề số 10: Vì sao nước biển lại mặn ?
Các co sông , suối , …. các dòng nước trên lục địa đều chảy về biển, đại dương và
hòa tan mọi vật thể có thể hòa tan. Do quá trình bay hơi các nguyên tố, hợp chất tụ tập
trong nước biển ngày càng nhiều theo thời gian..Vị mặn của nước biển chủ yếu là
NaCl gây nên .Trong nước biển có hơn 80 nguyên tố trong tổng số 109 nguyên tố.Các
9
nguyên tố Halogen có nhiều trong nước biển, Brom có trong nước biển chiếm 99%
lượng tồn tại và 0.0065% trong nước biển.
* Lĩnh vục áp dụng: Điều này là hiển nhiên trong cuộc sống và bất cứ ngưòi nao cũng
biết điều này và vấn đề này được đưa vào bài giảng Halogen (lớp 10) để giải thích vì
sao nước biển lại mặn.
Vấn đề số 11:Vì sao khi luộc rau muống nên tra vào trước một ít muối NaCl
(muối ăn)?
Do nhiệt độ sôi của nước ở áp suất 1atm là 100oC, nếu tra thêm NaCl thì lúc đó làm
cho nhiệt độ nước khi sôi (dung dịch NaCl loãng) là > 100oC, vì vậy khi đó rau muống
sẽ mềm và xanh hơn là do nhiệt đội sôi cao hơn của nước nên rau chín nhanh hơn, thời
gian luộc rau không lâu làm rau ít mất vitamin nên xanh.
*Lĩnh vực áp dụng: Vấn đề này có thể có học sinh biết nhưng có học sinh không để ý
nhưng nếu được biết đến thì các em có thể tiến hành thí nghiệm ngay trong mỗi buổi
nấu ăn, góp phần tạo thêm kinh nghiệm cho học sinh, rất thiết thực. Có thể chèn vào
trong bài giảng: (tiết 3,4,5; 10 lớp 11 và tiết 46 lớp 12), thời gian đề cập vấn đề này
khoảng 02 phút.
Vấn đề 12: Vì sao cồn có thể sát khuẩn?
Cồn là dung dịch rượu etylic (C2H5OH) có khả năng thẩm thấu rất cao, có thể xuyên
qua màng tế bào tiến sâu vào trong gây đông tụ protein làm cho tế bào bị chết (Do
protein là cơ sở sự sống của tế bào). Thực tế thấy rằng chỉ có cồn 75% là có khả năng
sát trùng tốt nhất vì nếu > 75% thì nồng độ cồn quá cao làm cho protein đông tụ cao,
làm cho protein trên bề mặt vi khuẩn đông cứng hình thành một lớp vỏ cứng ngăn
không cho cồn thấm vào nên vi khuẩn không bị chết. Nếu quá loãng < 75% thì hiệu
quả sát trùng kém

Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY

Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education

Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: 

Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education

Tổng hợp SKKN môn hóa học cấp THPT

Bài toán thực tiễn môn Hoá trong đề thi TN THPTQG

Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến
Trong Chương trình môn Hóa Trung học phổ thông, bài toán về các kiến
thức tực tiễn chiếm một vị trí hết sức quan trọng trong Hóa Học, ứng dụng rộng
rãi trong thực tế như tính lượng phân bón cần bón cho ruộng , tính lượng gas cần
cho quá trình đun nấu , lượng xăng cần dùng cho động cơ đốt trong….
Kiến thức tực tiễn được bắt đầu giới thiệu cho các em học sinh lớp 12 và nó
có mặt hầu hết trong các kỳ thi như thi tốt nghiệp THPT, thi học sinh giỏi các cấp.
Hiện nay với xu hướng thi trắc nghiệm, bài tập kiến thức tực tiễn còn được yêu cầu
rộng hơn và đòi hỏi học sinh phải tư duy linh hoạt hơn , mặc dù đã được học kỹ
các kiến thức về lý thuyết Hóa Học rồi , nhưng đứng trước yêu cầu về tính toán
lượng chất cần dùng cụ thể trong đời sống thì đa số các em còn gặp nhiều khó
khăn, lúng túng và thậm chí là không định hình được lời giải khi đứng trước các
bài toán dạng này.
Muốn học sinh học tốt được phần này thì mỗi người Giáo viên không phải
chỉ truyền đạt, giảng giải theo các tài liệu đã có sẵn trong Sách giáo khoa, trong các
sách hướng dẫn và thiết kế bài giảng một cách dập khuôn, máy móc, làm cho học
sinh học tập một cách thụ động. Nếu chỉ dạy học như vậy thì việc học tập của học
sinh sẽ diễn ra thật đơn điệu, tẻ nhạt và kết quả học tập sẽ không cao. Nó là một
trong những nguyên nhân gây ra cản trở việc đào tạo các em thành những con
người năng động, tự tin, sáng tạo sẵn sàng thích ứng với những đổi mới diễn ra
hàng ngày.
Yêu cầu của giáo dục hiện nay đòi hỏi phải đổi mới phương pháp dạy học
môn toán theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Vì
vậy người giáo viên phải gây được hứng thú học tập cho các em bằng cách thiết kế
bài giảng lại khoa học, hợp lý, phải gắn liền với ứng dụng, liên hệ thực tế.
Vì những lí do đó, để giúp học sinh có cơ sở khoa học, có có hệ thống kiến
thức về tực tiễn môn Hóa trong đời sống và tháo gỡ những vướng mắc trên, nhằm
nâng cao chất lượng dạy và học, đáp ứng nhu cầu đổi mới giáo dục, tôi đã chọn
2
sáng kiến sáng kiến kinh nghiệm “Bài toán thực tiễn môn Hóa trong đề thi
TNTHPT Quốc Gia”.
Với Sáng kiến này tôi hi vọng sẽ giúp cho học sinh dễ dàng nắm bắt và
thành thạo trong việc tính các bài toán thực tiễn trong đề thi TNTHPT Quốc Gia
nói riêng cũng như các bài toán thực tiễn Hóa Học trong đời sống hàng ngày nói
chung.
II. Mô tả giải pháp
1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
Từ kì bộ Giáo dục và Đào tạo chuyển đổi kỳ thi TNTHPT QG thành hình thức
thi tự luận sang hình thức thi trắc nghiệm đòi hỏi phương pháp dạy và học cũng phải
thay đổi cho phù hợp.
Trong các đề minh họa của bộ Giáo dục và Đào tạo, đề thi TN THPT, học sinh
thường gặp một số câu về Bài toán thực tiễn môn Hóa , đây là các bài toán phân hóa
đối tượng ở mức độ vận dụng để lấy điểm cao. Hướng dẫn các em vận dụng tốt phần
này sẽ tạo được cho các em có thêm phương pháp, có kinh nghiệm trong việc tính tích
phân và nâng cao tư duy trong giải toán nhằm lấy được điểm cao hơn trong bài thi, giúp
giáo viên tự tin hơn trong lên lớp.
Trước khi áp dụng sáng kiến này vào dạy học, tôi đã khảo sát chất lượng học tập
của học sinh trong 2 lớp 12A2, 12A5 Trường THPT Xuân Trường về Bài toán thực
tiễn môn Hóa , đã thu được kết quả như sau:

Qua bài khảo sát tôi thấy về cơ bản trình độ nhận thức của học sinh 2 lớp trên
chênh lệch không đáng kể. Số lượng học sinh nắm được kiến thức dạng này không
nhiều, có rất nhiều em chưa định hình được lời giải do chưa có được kiến thức và kĩ
năng cần thiết.
Thực hiện sáng kiến này tôi đã hệ thống lại các kiến thức lý thuyết vật lý, hóa
học , các công thức cần tính toán …. để áp dụng tính cho Bài toán thực tiễn môn Hóa
thông qua các phương pháp cụ thể và các ví dụ tương ứng cho mỗi phương pháp đó.
3
Cuối cùng là bài tập tương tự để học sinh vận dụng các phương pháp đã được học vào
giải quyết vấn đề.
2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
-Sáng kiến sẽ làm rõ vấn đề mà học sinh còn gặp khó khăn, lúng túng, sai lầm
thường gặp và thậm chí là không có định hình về lời giải trong việc làm các Bài
toán thực tiễn môn Hóa
-Sáng kiến góp phần gây hứng thú học tập và là nguồn cảm hứng, thúc đẩy quá
trình hình thành tri thức chủ động trong quá trình lĩnh hội tri thức hoá học. Qua đó
“thắp sáng ngọn lửa ” chủ động lĩnh hội tri thức trong từng học sinh, đừng biến học
sinh thành “cái bình đựng kiến thức” vô thức, xa rời thực tiễn.
– Trong phạm vi đề tài tôi không có tham vọng giải quyết mọi vấn đề trong thực
tiễn để có thể để nâng cao hiệu quả dạy – học môn hóa học ở trường THPT bằng
việc giải thích các hiện tượng thực tiễn có liên quan đến bài học mà chỉ nêu lên
một vài suy nghĩ, đề suất của cá nhân coi đó là kinh nghiệm qua một số ví dụ minh
họa, với mong muốn góp phần tạo ra và phát triển phương pháp dạy hóa học hiệu
quả qua các bài giảng hóa học.
– Trong phạm vi đề tài tôi không có tham vọng giải quyết mọi vấn đề trong thực
tiễn để có thể để nâng cao hiệu quả dạy – học môn hóa học ở trường THPT bằng
việc giải thích , tính toán các bài toán thực tiễn có liên quan đến bài học mà chỉ nêu
lên một vài suy nghĩ, đề suất của cá nhân coi đó là kinh nghiệm qua một số ví dụ
minh họa, với mong muốn góp phần tạo ra và phát triển phương pháp dạy hóa học
hiệu quả qua các bài giảng hóa học.
-Cơ sở lý luận và thực tiễn dạy học tôi đã thấy rằng : Bài toán thực tiễn môn Hóa
trong đề thi TNTHPT Quốc Gia nhằm nâng cao hiệu quả dạy – học môn hóa học ở
trường THPT bằng việc giải thích các hiện tượng thực tiễn có liên quan đến bài
học, sẽ tạo hứng thú, khơi dậy niềm đam mê, học sinh hiểu được vai trò và ý nghĩa
thực tiễn trong hóa học. Để thực hiện được, người giáo viên cần nghiên cứu kỹ bài
giảng, xác định được kiến thức trọng tâm, tìm hiểu, tham khảo các vấn đề thực tế
liên quan phù hợp với từng đối tượng học sinh: ở thành thị, nông thôn, kinh ,dân
tộc thiểu số… Đôi lúc quan tâm đến tính cách, sở thích của đối tượng tiếp thu.
4
-Hình thành giáo án theo hướng phát huy tích cực chủ động của học sinh, phải
mang tính hợp lý và hài hòa, nhẹ nhàng, đôi lúc có khôi hài nhưng sâu sắc, vẫn
đảm nhiệm được mục đích học môn hóa học. Tuy nhiên, thời gian dành cho vấn đề
này là không nhiều, “nó như ngủ gia vị trong đời sống không thể thay thức ăn
nhưng thiếu nó thì kém đi hiệu quả ăn uống”.
2.1. Giải pháp 1: Xác định cơ sở lý luận thực tiễn và các phương pháp sử dụng
trong sáng kiến.
Phương thức 1: Xác định rõ các kiến thức lý thuyết cơ bản về phân bón hóa học
I. Phân Đạm
– Là loại phân của các muối có chứa nguyên tố nitơ.
– Độ dinh dưỡng của phân đạm được đánh giá theo tỉ lệ phần trăm về khối lượng
của nguyên tố nitơ.
1. Phân đạm amoni: là các muối amoni như: NH4Cl, (NH4)2SO4, NH4NO3, .v.v…
– Điều chế: Cho NH3 tác dụng với các axit tương ứng như HCl, H2SO4, HNO3
,.v.v…
Ví dụ: NH3 + HCl → NH4Cl
2. Phân đạm nitrat: là các muối nitrat như: NaNO3, Ca(NO3)2 , .v.v…
– Điều chế: bằng phản ứng giữa axit nitric và muối cacbonat
Ví dụ: Na2CO3 + 2HNO3 → 2NaNO3 + H2O + CO2
3. Phân Urê: có công thức hóa học là: (NH2)2CO
– Điều chế bằng phản ứng hóa học: NH3 + CO2  t p 0 , (NH2)2CO
II. Phân Lân
– Là loại phân của các muối có chứa nguyên tố P.
– Độ dinh dưỡng của phân lân được đánh giá theo tỉ lệ phần trăm về khối lượng của
P2O5.
+ Supephotphat đơn gồm 2 muối: Ca(H2PO4)2 và CaSO4

(quặng Photphotrit)
III. Phân Kali:
– Là loại phân của các muối có chứa nguyên tố K.
– Độ dinh dưỡng của phân kali được đánh giá theo tỉ lệ phần trăm về khối lượng
của K2O.
VI. Các Loại Phân Bón Khác
Ngoài ra còn có các loại phân khác như: phân hỗn hợp, phân phức hợp, phân vi
lượng, . . .
5
– Phân vi lượng là hỗn hợp các chất hóa học nhằm cung cấp các loại nguyên tố vi
lượng cho cây như kẽm, đồng, Clo, sắt, Mangan,…
– Phân hỗn hợp là những loại phân có chứa ít nhất là 2 dưỡng chất (hay còn được
gọi là phân NPK). Chúng bao gồm phân trộn và phân phức hợp. Hàm lượng dinh
dưỡng trong phân theo thứ tự là N, P, K được tính theo nồng độ phần trăm.
Ví dụ: Phân NPK 16-16-8 tức là trong 100kg phân trên có 16kg đạm nguyên chất,
16kg P2O5 và 8kg K2O…
Ví dụ: Phân nitrophotka là hỗn hợp của KNO3 và (NH4)2HPO4.
– Phân phức hợp là loại phân có chứa hỗn hợp các chất được tạo ra đồng thời
bằng tương tác hóa học của các chất.
Ví dụ: cho amoniac tác dụng với axit photphoric, ta thu được phân phức hợp
amophot có chứa hỗn hợp của muối NH4H2PO4 và (NH4)2HPO4.
TÓM TẮT

%mP O 2 5 %mK O 2
Phương thức 2: Xác định rõ các kiến thức lý thuyết cơ bản về nhiệt động học
I. PHẢN ỨNG TỎA NHIỆT, PHẢN ỨNG THU NHIỆT
– Phản ứng tỏa nhiệt là phản ứng giải phóng năng lượng dưới dạng nhiệt.
Ví dụ: Than củi cháy tỏa nhiệt.
– Phản ứng thu nhiệt là phản ứng hấp thụ năng lượng dưới dạng nhiệt.
Ví dụ: Khi nung vôi, người ta sử dụng phản ứng đốt cháy than để cung cấp nhiệt
cho phản ứng phân hủy đá vôi (CaCO3).
→ Phản ứng đốt cháy than là phản ứng tỏa nhiệt, phản ứng phân hủy đá vôi là
phản ứng thu nhiệt.
II. BIẾN THIÊN ENTHALPY CỦA PHẢN ỨNG
1) Biến thiên enthalpy
– Biến thiên enthalpy của phản ứng (nhiệt phản ứng) là nhiệt lượng tỏa ra hay thu
vào ở áp suất không đổi.
– Kí hiệu là rH
– Phương trình nhiệt hóa học: là phương trình hóa học kèm theo trạng thái của các
chất và giá trị rH .
Ví dụ: 2H2 (g) + O2 (g)  2H2O (l) r 298 H0 = – 571,6 kJ
6
2) Biến thiên enthalpy chuẩn
– Biến thiên enthalpy chuẩn là nhiệt tỏa ra hay thu vào của phản ứng được xác định
ở điều kiện chuẩn.
– Kí hiệu là r 298 H0 .
– Điều kiện chuẩn: Với chất khí (áp suất 1 bar, nhiệt độ 25oC hay 298K); với chất
tan trong dung dịch (nồng độ 1 mol/L; nhiệt độ 25oC).
3) Ý nghĩa của biến thiên enthalpy
    r r H 0: Ph¶n øng táa nhiÖt; H 0: Ph¶n øng thu nhiÖt
Giá trị tuyệt đối của biến thiên enthalpy càng lớn thì nhiệt lượng tỏa ra hay thu vào
của phản ứng càng nhiều.
III. TÍNH BIẾN THIÊN ENTHALPY CỦA PHẢN ỨNG THEO NHIỆT TẠO
THÀNH
– Nhiệt tạo thành (enthalpy tạo thành) của phản ứng là nhiệt kèm theo phản ứng tạo
thành 1 mol chất đó từ các đơn chất ở dạng bền nhất.
– Nhiệt tạo thành, kí hiệu là fH; Nhiệt tạo thành chuẩn, kí hiệu là f 298 Ho
+ o
f 298 H của đơn chất ở dạng bền vững nhất = 0, ví dụ:   f 298 2 H (O ) 0 kJ/mol o .
+ o
f 298 H < 0 → Chất (sp) bền hơn về mặt năng lượng so với các đơn chất bền tạo
nên nó.
+ o
f 298 H > 0 → Chất (sp) kém bền hơn về mặt năng lượng so với các đơn chất bền
tạo nên nó.
– Cho phản ứng: aA + bB  mM + nN r 298 Ho
→
             r 298 f 298 f 298 f 298 f 298 f 298 f 298 H H (sp) H (c®) m. H (M) n. H (N) a. H (A) b. H (B) o o o o o o o
– Nhiệt lượng (Q) tỏa ra khi đất cháy một chất bằng số mol chất đó nhân với lượng
nhiệt tỏa ra khi đốt cháy 1 mol chất.
o
f 298 H = n. r 298 H0
– Nhiên liệu thường là hỗn hợp các chất:
Ví dụ:
+ Khí gas là hỗn hợp của propan và butan theo những tỷ lệ khác nhau.
+ Xăng là hỗn hợp các hidrocacbon từ 7 đến 11 C.
Vì vậy, lượng nhiệt tỏa ra khi đết cháy một nhiên liệu sẽ bằng tổng lượng nhiệt đốt
cháy các chất thành phần:
Qnhiên liệu = Qnhiêu liệu 1 + Qnhiêu liệu 2 + ……
7
– Nhiệt lượng vật tỏa ra hay thu vào được tính bằng công thức:
Q = m.c. rH
Trong đó:
+m: Khối lượng chất
+ c: Nhiệt dung (năng lượng cần đề đưa 1 gam chất tăng lên 1°C)
+
rH : độ biến thiên nhiệt độ (t2 — t1)
Lưu ý: Các quá trình sử dụng nhiệt sẽ khiến nhiệt lượng bị thất thoát ra môi
trường nên hiệu suất sử dụng nhiệt trong thực tế luôn bé hơn 100%. Vì vậy trong
các bài toán đốt cháy nhiên liệu, đề bài thường cho kèm hiệu suất sử dụng nhiệt.
Đối với một số bài toán, người ra đề nếu không cho hiệu suất thì có thể “giả sử”
toàn bộ lượng nhiệt đều được sử dụng hiệu quả.
2.3. Các biện pháp tổ chức thực hiện:
Để tổ chức thực hiện được giáo viên có thể dùng nhiều phương tiện, nhiều cách
như: Bằng lời giải thích, bằng hình ảnh, đoạn phim, bài hát,… có thể tiến hành dạy
trong hoàn cảnh dùng máy chiếu hay không dùng máy chiếu… điều này cần phụ
thuộc vào giáo viên ở mỗi trường THPT, căn cứ vào hoàn cảnh cụ thể và phong
cách dạy khác nhau để huy động tối đa vì hiệu quả giáo dục với nội dung đề tài
này, có những kinh nghiệm có thể áp dụng cho nhiều người, nhưng có những
phong cách không thể áp dụng cho giáo viên khác. Vì phong cách dạy “nó như tính
cách của mỗi con người không thể ai cũng giống ai” nhưng đảm bảo được nội dung
dạy học theo yêu cầu của chương trình. Tôi nói như vậy không có nghĩa người giáo
viên không đổi mới phương pháp giảng dạy mà mỗi giáo viên luôn phải tìm cách
đổi mới trong phong cách dạy của mình theo yêu cầu của thực tiễn hiện hành. Có
thể nói “người giáo viên như một đạo diễn cho tiết dạy của mình”.
– Khi thực hiện kiến thức về phân bón hóa học học sinh cần xác định được các bước sau
+ Dựa vào độ dinh dưỡng của phân đạm xác định qua %N  mN  mol N  mol N
trong
các loại phân đạm như : NH4Cl, (NH4)2SO4 , NH4NO3 , (NH2)2CO. ……
+ Dựa vào độ dinh dưỡng của phân Kali xác định qua %K2O  khối lượng K2O 
mol
8
K2O  mol K  Xác định mol K trong các loại phân Kali như : KCl, K2SO4 ,
KNO3 , ……

Supephotpht đơn : Ca(H2PO4)2, CaSO4
Supephotphat kép: Ca(H2PO4)2
Amophot: (NH4)2HPO4, NH4H2PO4
– Khi thực hiện kiến thức về phần nhiệt học học sinh cần xác định được các bước sau
+ Khối lượng của khí gas , xăng…. căn cứ vào tỉ lệ khối lượng của từng chất trong
khí gas , xăng …. ta xác định khối lượng mỗi chất  mol mỗi chất
+ Dựa vào nhiệt tỏa ra của 1 mol chất  f 298 Ho = n.r 298 H0
0
r 298 H là nhiệt lượng tỏa ra của 1 mol
o
f 298 H là nhiệt lượng tỏa ra của n mol
+ Sau đó xác định lượng nhiệt tỏa ra khi đết cháy một nhiên liệu sẽ bằng tổng
lượng nhiệt đốt cháy các chất thành phần:
Qnhiên liệu = Qnhiêu liệu 1 + Qnhiêu liệu 2 + ……
2.4. PHẦN VÍ DỤ MINH HOẠ
Phần ví dụ minh họa thông qua một bài tập thực tiễn trong số hàng nghìn, hàng vạn
hiện tượng, tình huống thực tiễn có thể áp dụng và quan điểm của tôi trong từng
vấn đề cụ thể với đề tài Bài toán thực tiễn môn Hóa trong đề thi TNTHPTQG
VÍ DỤ VỀ PHẦN : PHÂN BÓN HÓA HỌC
Ví Dụ : Xác định lượng phân bón căn cứ vào độ dinh dưỡng N-P-K
Câu 1: Ngô là loại cây trồng “phàm ăn”, để đảm bảo độ dinh dưỡng trong đất, với
mỗi hecta đất trồng ngô, người nông dân cần cung cấp 150 kg nitơ; 26 kg
photpho và 91 kg kali. Loại phân mà người nông dân sử dụng để bón cho đất trồng
là phân hỗn hợp NPK (20–20–15) trộn với phân kali (độ dinh dưỡng 60%) và urê
(độ dinh dưỡng 46%). Tổng khối lượng phân bón đã sử dụng cho 10 hecta đất
trồng gần nhất với giá trị nào sau đây?
A. 6030 kg. B. 7777 kg. C. 8060 kg. D. 2950 kg.
9
HƯỚNG DẪN GIẢI
Đặt a, b, c lần lượt là khối lượng của ba loại phân bón trên
+) Phân NPK có:
2 5
2
N N
P O P
K O K
m 20%a 0,2a n 0,2a /14
m 20%a 0,2a n 0,2a.2 /142
m 15%a 0,15a n 0,15a.2 / 94
 
   
  
 




 
 
+) Phân kali có: m 60%b 0,6b n 0,6b.2 / 94 K O K 2    
+ Phân urê có:
m 46%c 0,46c N  

N P K
m 150 0,2a 0,46c
a 297,74
31
m 26 a b 108,34 a b c 602,71
355
c 196,63
117a 117b
m 91
940 235

  
  
 
         
 
  
    
Vậy 10 hecta đất cần 6027,1 kg.
Câu 2: Một loại phân bón hỗn hợp trên bao bì ghi tỉ lệ 10 – 20 – 15. Các con số
này chính là độ dinh dưỡng của phân đạm, lân, kaili tương ứng. Để sản xuất loại
phân bón này, nhà máy Z trộn ba loại hoá chất Ca(NO3)2, KH2PO4, KNO3 với
nhau. Trong phân bón đó tỉ lệ khối lượng của Ca(NO3)2 là a%; của KH2PO4 là b%.
Giả sử các tạp chất không chứa N, P, K. Giá trị của (a + b) gần nhất với
A. 93,8. B. 59,3. C. 42,1. D. 55,5.

Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY

Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education

Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: 

Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education

Tổng hợp SKKN môn hóa học cấp THPT

Một số giải pháp hướng dẫn học sinh ôn tập lí thuyết Hoá học

ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN
Thực tế hiện nay cho thấy, để đáp ứng mục tiêu phát triển toàn diện học sinh phải song song
học tập và thu nhận kiến thức của nhiều môn học. Ngoài ra học sinh còn phải tham gia các hoạt
động ngoại khoá, hoạt động đoàn thể. Với học sinh nông thôn các em còn phải lao động phụ giúp
gia đình. Do đó, thời gian của các em dành cho một môn học là hạn chế. Vậy làm thế nào để các
em có thể nắm bắt kiến thức một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất trong thời gian ngắn nhất. Một
trong những giải pháp quan trọng và mang tính quyết định đó là các em cần phải có một phương
pháp học hợp lí. Đặc biệt với học sinh trường THPT Nguyễn Trường Thúy nói chung có điểm
đầu vào thấp, không đồng đều lại phải học 6 môn thì càng cần phải có một phương pháp học hợp
lí, hiệu quả. Riêng bộ môn Hóa học trường có 2 lớp(12A1, 12A2) chọn là môn tự chọn nhưng vẫn
có những em chỉ có điểm TBM môn Hóa xếp loại trung bình, yếu. Cơ số buổi ôn tập ít, phạm vi
kiến thức lại dàn trải ở cả 2 khối lớp nên việc tổ chức ôn tập có hiệu quả thực sự khó khăn. Số
buổi ít, kiến thức nhiều cộng với tâm lí HS ngại viết nhiều(vì thi trắc nghiệm) với lẽ đó, trong
suốt thời gian giảng dạy tôi đã lựa chọn đây là một trong những phương pháp chính để giảng dạy,
ôn tâp, hệ thống lại lí thuyết cho học sinh.
Với những lý do như trên, tôi đã tìm tòi nghiên cứu, tham khảo tư liệu và áp dụng đề tài:
“Một số giải pháp hướng dẫn học sinh ôn tập lí thuyết Hoá học” nhằm giúp cho các em HS có
thể ôn tập lí thuyết hiệu quả từ đó các em tự tin để ôn tập các dạng bài tập định tính, định lượng,
bài tập tổng hợp theo các cấp độ nhận thức. Xa hơn, các em có thể làm tốt các đề thi thử và đạt
kết quả cao nhất trong kì thi THPT quốc gia.
B. MÔ TẢ GIẢI PHÁP
I.Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến :
Khảo sát ở các lớp 12A1 , 12A2(năm 2021-2022)
* Về ôn tập cho HS:
Tổng hợp điểm TBM ở cả 3 năm học của HS 2 lớp 12A1 , 12A2 từ đó đánh giá và phân
loại các em một cách chính xác nhất.
Khi khảo sát HS 2 lớp 12A1 , 12A2, tôi nhận thấy một số đặc điểm chung như sau:
Nhiều em không hiểu bài, không nhớ các kiến thức đã học ở lớp dưới thậm chí cả kiến
thức ở lớp 12.
– Phần lớn các em ngại làm những câu lí thuyết, đặc biệt những câu dạng tổng hợp.
– Tâm lí HS thích làm những câu định lượng, không thích những câu định tính. Thậm chí có
những em sợ những câu lí thuyết kể cả những em đã đạt giải HSG cấp tỉnh.
Nguyên nhân chính là do
+ Học sinh chưa nắm chắc kiến thức cơ bản.
+ Lúng túng khi gặp bài tập có nhiều lựa chọn đúng, sai.
+ Nắm tính chất của các chất còn lơ mơ
+ Một bộ phận HS còn lười học, thậm chí là không học mặc dù tự các em chọn.
*/ Về kiểm tra đánh giá HS: GV ôn tập cho HS theo các các chủ đề và đề luyện
bằng cách in đề cho các em nghiên cứu, làm bài kiểm tra trên giấy.
– Ưu điểm, nhược điểm và những tồn tại cần khắc phục:
+/ Ưu điểm:
Không đòi hỏi phải có các phương tiện kĩ thuật như điện thoại thông minh
hoặc máy tính kết nối mạng internet;
Thời gian hoàn thành đề ôn của học sinh linh hoạt, các em không nhất thiết
phải hoàn thành trong một khoảng thời gian giới hạn.
+/ Nhược điểm:
Không rèn được cho học sinh về tốc độ làm bài khẩn trương;
Học sinh không biết được kết quả làm bài của mình một cách nhanh
chóng;
II.Mô tả giải pháp sau khi tạo ra sáng kiến :
1. Việc làm của thầy
– Yêu cầu HS có đủ SGK Hóa học 12 ban cơ bản. (Kiểm tra thường xuyên)
– Xây dựng đề cương dạng điền khuyết cho HS theo từng khối lớp.
– Hướng dẫn HS hoàn thành đề cương ở nhà.
– Thu và chấm đề cương.
– Xây dựng đề cương dạng đầy đủ và sử dụng máy chiếu để chữa cho HS.
– Tạo kênh ôn tập lí thuyết môn Hóa Học cho học sinh thông qua trang web SHub classroom
– Từ kết quả làm bài của HS có những nhận xét, điều chỉnh, nhắc nhở kịp thời, rút kinh
nghiệm để HS ôn tập và làm bài hiệu quả hơn.
2. Việc làm của trò
– Phải nắm vững kiến thức đã học, ôn tập bổ xung kiến thức còn thiếu
– HS có đủ SGK Hóa học 12 ban cơ bản và vở ghi.
– Hoàn thành đề cương ở nhà và nộp đúng tiến độ.
– Đọc thêm tài liệu, sách tham khảo, mạng internet để làm tốt những câu hỏi vận dụng thực
tiễn và các dạng bài tập nói chung.
– Kiểm tra chéo đè cương và chữa, hoàn chỉnh đề cương.
– Chuẩn bị điện thoại thông minh hoặc máy tính có kết nối internet, tham gia lớp học theo
hướng dẫn của thầy cô.
– Làm bài theo link thầy gửi theo đúng thười gian quy định.
– Xem kết quả bài làm, làm lại những câu sai, tiếp thu phần nhận xét rút kinh nghiệm của
thầy để ôn tập hiệu quả.
II.1. Xây dựng đề cương dạng điền khuyết
II.1.1. ĐỀ CƯƠNG ÔN THI THPT QUỐC GIA – Môn Hóa học 12
CHƯƠNG 1: ESTE – LIPIT
* ESTE
– Đặc điểm cấu tạo phân tử: RCOOR’
– Viết công thức cấu tạo các đồng phân este:
Este no, đơn chức (CnH2nO2): số đồng phân: 2n-2 (1<n<5)
– Danh pháp (gốc – chức): tên gốc R’ + tên gốc axit RCOO + “at”
– Là chất lỏng hoặc rắn, nhẹ hơn nước, có mùi …………. , rất ít tan trong nước và có nhiệt
độ sôi …….. ( do không tạo liên kết hiđro).
– Phản ứng thủy phân este:
trong axit:
C2H5OH + CH3COOH  
o
t , H SO ®Æc 2 4
…………………………………………………..
Tên sp…………………………………….

 to – Điều chế: Đun …………hỗn hợp gồm ancol và axit cacboxylic, có axit H2SO4 đặc làm
xúc tác (phản ứng este hoá).

  t , H SO 0 2 4 …………………………………………………..
* LIPIT
– Công thức cấu tạo chung của chất béo :
Thí dụ : (C17H35COO)3C3H5 : tristearoylglixerol (………………….) ;
(C17H33COO)3C3H5 : trioleoylglixerol (………………….;
(C15H31COO)3C3H5 : tripanmitoylglixerol (………………….).
– Axit béo là axit đơn chức có mạch cacbon dài, không phân nhánh, có tổng só nguyên tử
cacbon là số chẵn ( thường từ 12C .đến 24C).
– Thuỷ phân:
 

   
t , H o
CH [CH ] COO C H 3H O 3CH [CH ] COOH C H (OH) 3 2 16 3 5 2 3 2 16 3 5 3 3

 
0
t
CH [CH ] CO CH [CH ] CO 3 2 16 3 2 16 O C H 3NaOH 3 ONa C H (OH) 3 3 5    3 5 3
CHƯƠNG 2: CACBOHIĐRAT
* GLUCOZƠ
– Cấu tạo phân tử của Glucozơ:
6 5 4 3 2 1
CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CHOH-CH=O
– Tính chất hh:
+ Tác dụng với Cu(OH)2 cho dung dịch màu ………………,
+ Phản ứng tráng bạc ở nhiệt độ cao, H2
to
HOCH [CHOH] + 2AgNO + 3NH + H 2 4 3 3 2 CHO O 
    
Ni, to
CH OH CHOH + H CH OH CHOH 2 4 CHO CH O 2 2  4 2 H
sobitol
1
2
|
2
|
3
2
R COO CH
R COO CH
R COO CH
  
(trong đó R , 1 R , 2 R3 là gốc hiđrocacbon, có thể giống nhau hoặc khác nhau)
– Phản ứng lên men:

 
o
enzim
6 12 6 2 5 2
30 35 C
C H O 2C H OH + 2CO
– Cấu tạo phân tử của Frutozơ: Tính chất tương tự như glucozơ
6 5 4 3 2 1
CH2OH-CHOH-CHOH-CHOH-CO-CH2OH
Lưu ý: Fructoz¬   OH Glucoz¬
* SACCAROZƠ- TINH BỘT VÀ XEN LULOZƠ
+ SACCAROZƠ:
– Tính chất của ancol đa chức  Cu OH ( )2 hợp chất màu ……………………………………………
– Thuỷ phân:
C12H22O11 + H2O  H ……………………………………………………………………….
+ TINH BỘT:
– Thuỷ phân:
H , t + o
(C H O ) + nH O nC H O 6 10 5 n 2 6 12 6 
– Tinh bột  I2 màu ………………………………
+ XENLULOZƠ:
– Tính chất của ancol đa chức  Cu OH ( )2 hợp chất màu ………………………….
– Thuỷ phân:
H , t + o
(C H O ) + nH O nC H O 6 10 5 n 2 6 12 6 
– Tác dụng với HNO3:
o
H SO ®, t 2 4
[C H O (O C H O (O 6 7 2 6 7 2 H) ] + 3nHNO [ NO ) ] + 3nH O 3 n 3 2 3  n 2
CHƯƠNG 3: AMIN, AMINOAXIT VÀ PROTEIN
* AMIN
– Bậc của amin: amin bậc một, bậc hai, bậc ba. Thí dụ :

– Danh pháp: tên gốc hiđrocacbon + ”amin”
Bảng 3.1. Tên gọi của một số amin

– Tính chất hoá học:

Phản ứng với a xit nitrơ C2H5NH2 + HONO  ……………………….
Thế ở nhân thơm:
* AMINOAXIT
– CTPT: (H2N)xR(COOH)y ; ( x, y 1 )
– Tên thay thế: axit + vị trí nhóm NH2 + ” amino” + tên axit tương ứng.
– Tên hệ thống: axit + chữ cái (  , ,… ) chỉ vị trí nhóm NH2 + ” amino” + tên axit tương
ứng.

CH COOH2 

3
2
CH CH COOH
NH
 
 3
3 2
CH CH CH COOH
CH NH
  
   22
2
HOOC CH CH COOH
NH
  

2 2  4
2
H N CH CH COOH
|
NH
     ,- Tính chất hóa học:
Tính lưỡng tính: H2N – CH2 – COOH + HCl  …………………………………………………..
H2N – CH2 – COOH + NaOH  …………………………………………………..
Este hoá: H2NCH2COOH + C2H5OH   khÝHCl …………………………………………………..

 t0
Tính axit-bazơ: (H2N)xR(COOH)y; x > y : quì tím ………………………….
x = y : quì tím ……………………………
x < y : quì tím ……………………………
* PEPTIT VÀ PROTEIN
– Liên kết peptit: -CO-NH-
– Loại peptit = số   amino axit tạo nên nó.
– Số liên kết peptit = n-1 (n là số lượng  amino axit tạo nên pep tit).
VD: tripeptit tạo nên từ 3   amino axit
Số lk peptit = 3 – 1 = 2
– Cách gọi tên:
2 2
3
3 2
H NCH CO NH CHCO NH CH COOH
| |
CH CH(CH )
   
(Gly-Ala-Val)
– Tính chất:
Bị đông tụ ( t0, bazơ, axit, muối)
Thuỷ phân  H pepit ngắn hơn  H ………………………………….
Phản ứng màu biure  Cu OH OH ( ) , 2  ……………………………………………..
CHƯƠNG 4: POLIME VÀ VẬT LIỆU POLIME
* POLIME:
– Polime là những hợp chất có phân tử khối rất lớn do nhiều đơn vị nhỏ (gọi là mắt xích)
liên kết với nhau tạo nên.
– Gọi tên: poli+ tên monome
VD: ( CH CH ) 2 2  n poli etilen
-CH2-CH2- : mắt xích
n: hệ số polime hoá
.
polime trùng ngưng
– Phân loại: polime tổng hợp polime trùng hợp
polime bán tổng hợp: VD…………………………………………………..
polime thiên nhiên: VD…………………………………………………..
– Cấu trúc: Mạch có nhánh: VD…………………………………………………..
Mạch không nhánh: VD…………………………………………………..
Mạch không gian: VD…………………………………………………..
Phương pháp điều chế:

to
nH N[CH ] COOH ( 2 2 5  NH[CH ] CO ) 2 5 n  nH O 2
2 xt, t , p o
|
nCH CH (
Cl
  2
|
CH CH )
Cl

n
* VẬT LIỆU POLIME:
+ Chất dẻo:
– Chất dẻo là những vật liệu polime có tính dẻo.
– Một số polime dùng làm chất dẻo:
* Polietilen (PE)
o t , p
nCH CH ( 2 2   xt CH CH ) 2 2  n
PE dùng làm màng mỏng, bình chứa, túi đựng,…
* Poli(vinyl clorua), (PVC)
o t ,xt, p
2 2
| | n
nCH CH CH CH
Cl Cl
    
PVC là chất vô định hình, cách điện tốt, bền với axit, được dùng làm vật liệu điện, ống dẫn
nước, vải che mưa, da giả,..
* Poli(metyl metacrylat)
– Từ bằng phản ứng trùng hợp :
xt,to
2 3
3
nCH C COOCH (
|
CH
   CH C ) 2 
3
n
3
CH
| |
COOCH
Tên:………………………………………………….. …………………………………………………..
– Dùng để chế tạo thuỷ tinh hữu cơ plexiglas (xem tư liệu).
* Poli(phenol-fomanđehit) (PPF)
PPF có 3 dạng : nhựa novolac, nhựa rezol, nhựa rezit.

CHƯƠNG 5 ĐẠI CƯƠNG VỀ KIM LOẠI
* VỊ TRÍ CỦA KIM LOẠI TRONG HTTH. CẤU TẠO CỦA KIM LOẠI
+ Vị trí của kim loại:
– Nhóm IA (trừ H); nhóm IIA; nhóm IIIA (trừ B); 1 phần của nhóm IVA đến VIA.
– Nhóm IB đến VIIIB.
– Họ Lantan và Actini.
+ Cấu tạo của kim loại:
– Cấu tạo nguyên tử:
+ Nguyên tử của hầu hết các nguyên tố kim loại điều có ít electron ở lớp ngoài cùng (1,2
hoặc 3).
Ví dụ: Na[Ne]3s1,Mg[Ne]3s2, Al[Ne] 3s23p1.
+ Trong cùng chu kì, nguyên tử của nguyên tố kim loại có bán kính nguyên tử lớn hơn và
điện tích hạt nhân nhỏ hơn so với nguyên tử của nguyên tố phi kim.

– Cấu tạo tinh thể:
+ Mạng tinh thể lục phương: Nguyên tử và ion kim loại chiếm 74% về thể tích còn lại
26% là không gian trống. Ví dụ: Be, Mg, Zn,…
+ Mạng tinh thể lập phương tâm diện: Nguyên tử và ion kim loại chiếm 74% về thể tích
còn lại 26% là không gian trống. Ví dụ: Cu, Ag, Al,…
+ Mạng tinh thể lập phương tâm khối: Nguyên tử và ion kim loại chiếm 68% về thể tích
còn lại 32% là không gian trống. Ví dụ: Li, Na, K,…
Kiểu mạng lập phương tâm khối kém đặc khít nhất
+ Liên kết kim loại: Là liên kết được hình thành do lực hút tĩnh điện giữa các ……………
và các …………….
* TÍNH CHẤT CỦA KIM LOẠI. DÃY ĐIỆN HOÁ CỦA KIM LOẠI
+ TÍNH CHẤT VẬT LÍ CHUNG: ở điều kiện thường các kim loại ở trạng thái rắn (trừ Hg) có
tính dẻo, dẫn điện, dẫn nhiệt và có ánh kim.
 Tóm lại tính chất vật lí chung của kim loại gây nên bởi sự có mặt của
các…………….trong mạng tinh thể kim loại .
+ TÍNH CHẤT VẬT LÍ RIÊNG:
Kim loại khác nhau có khối lượng riêng, nhiệt độ nóng chảy và tính cứng khác nhau.
VD: – Kim loại có khối lượng riêng lớn nhất là: ……………
– Kim loại có khối lượng riêng nhỏ nhất là: ……………
– Kim loại có nhiệt độ nóng chảy cao nhất là: ……………
– Kim loại có nhiệt độ nóng chảy thấp nhất là: ……………
– Kim loại có tính cứng lớn nhất là: ……………
– Kim loại có tính cứng nhỏ nhất là: Cs
+ TÍNH CHẤT HOÁ HỌC: Tính chất hoá học chung của kim loại là ………………….:
M → Mn+ + ne
– Tác dụng với phi kim:
VD: Fe + Cl2 t0 ……………………………………… ;
Fe + O2 t0 …………………………………………………..
Al + O2 t0 ………………………………………
Fe + S t0…………………………………………………..
Hg + S → …………………………………………….. ;
Mg + O2 t0 ……………………………………………….
Kim loại là chất khử (bị oxi hóa). Phi kim là chất oxi hóa (bị khử)
– Tác dụng với dung dịch axit:
Với dd HCl, H2SO4 loãng. Trừ các kim loại đứng sau hidro trong dãy điện hóa.
Fe + HCl → …………………………………………………..
Al + H2SO4 (l) → …………………………………………………..
Với dd HNO3, H2SO4 đặc
VD: Cu + HNO3 loãng → …………………………………………………..
Cu + H2SO4 đặc → …………………………………………………..
Kim loại là chất khử (bị oxi hóa). Axit là chất oxi hóa (bị khử)
Chú ý: – Al, Fe, Cr, bị HNO3 đặc nguội và H2SO4 đặc nguội làm …………….
– Kim loại có nhiều số oxi hóa bị dung dịch HNO3, H2SO4 đặc oxi hóa đến số oxi hóa
…………….
– Tác dụng với nước:
Chỉ có các kim loại nhóm IAvà IIA, trừ Be,Mg) khử H2O ở nhiệt độ thường, các kim loại còn lại
khử được H2O ở nhiệt độ cao hoặc không khử được.

Fe chất khử (bị oxi hóa), Cu2+ chất oxh (bị khử)
+ DÃY ĐIỆN HOÁ KIM LOẠI
– Cặp oxi hóa khử của kim loại
VD: Ag+ + 1e   Ag; Cu+ + 2e   Cu; Fe2+ + 2e   Fe
– Nguyên tử kim loại đóng vai trò chất khử, các ion kim loại đóng vai trò chất oxi hóa.
– Dạng oxi hóa và dạng khử của cùng một nguyên tố kim loại tạo nên cặp oxi hóa – khử của kim
loại
VD: Ag+ /Ag , Cu2+/Cu, Fe2+/Fe, . . .
– Dãy điện hóa của kim loại:

Tính oxi hóa của ion kim loại tăng, tính khử của kim loại giảm
– So sánh tính chất cặp oxi hóa khử
So sánh tính chất giữa các cặp oxi hóa khử: Ag+ /Ag và Cu2+/Cu, Zn2+/Zn, nhận thấy:
Tính oxh các ion: Ag+> Cu2+> Zn2+
Tính khử: Zn>Cu>Ag
– Ý nghĩa dãy điện hóa
Cho phép dự đoán chiều phản ứng giữa 2 cặp oxh khử theo qui tắc α
Zn2+
Zn
Cu2+
Cu
 Zn + Cu2+→ Zn2++ Cu
Hg22+
Hg
Ag+
Ag  Hg + 2Ag+→ Hg2++ 2Ag
chất oxh mạnh + chất khử mạnh → chất oxh yếu + chất khử yếu .
VD: phản ứng giữa 2 cặp Cu2+/Cu và Fe2+/Fe là: Fe + Cu2+ → Fe2+ + Cu
* Hợp kim:
– KHÁI NIỆM: Hợp kim là vật liệu gồm một kim loại ……………và một số kim loại hoặc phi kim
khác.
VD: Thép, gang, inox, hợp kim đuyra, . ..
– TÍNH CHẤT: Hợp kim có nhiều tính chất hóa học …………… tính chất của các đơn chất tham
gia tạo thành hợp kim, nhưng tính chất vật lí và tính chất cơ học của hợp kim lại ……………tính
chất các đơn chất.
Hợp kim có nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi thấp hơn.
Hợp kim cứng và giòn hơn.
* SỰ ĂN MÒN KIM LOẠI
+) Sự ăn mòn kim loại
 Khái niệm chung: Ăn mòn kim loại là sự phá hủy kim loại hay hợp kim do tác dụng của các
chất trong môi trường.
 Bản chất của sự ăn mòn kim loại là sự oxi hóa kim loại thành ion kim loại:
M → Mn+ +ne
+) Phân loại: Ăn mòn hóa học và ăn mòn điện hóa.
– Ăn mòn hóa học: Ăn mòn hóa học là quá trình oxi hoá – khử, trong đó các electron của kim
loại được chuyển ……………đến các chất trong môi trường.
 Đặc điểm :
+ Không phát sinh dòng điện.
+ Nhiệt độ càng cao thì tốc độ ăn mòn càng nhanh.
– Ăn mòn điện hóa: Ăn mòn điện hóa là quá trình oxi hóa –khử, trong đó kim loại bị ăn mòn do
tác dụng của dung dịch chất điện li và tạo nên …………….
Cơ chế
Kim loại hoạt động mạnh hơn đóng vai trò là cực ……………Ở đây xảy ra quá trình
……………
M → Mn+ + ne
Kim loại hoạt động yếu hơn hoặc phi kim đóng vai trò là cực ……………Ở đây xảy ra quá
……………
2H+ + 2e → H2 hoặc O2 + 2H2O + 4e → 4OHDòng điện chuyển dời từ cực âm sang dương.
Điều kiện có ăn mòn điện hóa:
Các điện cực phải khác nhau về …………….
Các điện cực phải ……………trực tiếp hoặc gián tiếp với nhau.
Các điện cực phải cùng tiếp xúc với …………….
+) Cách chống ăn mòn kim loại:
 Nguyên tắc chung: Hạn chế hay triệt tiêu ảnh hưởng của môi trường đối với kim loại.
 Phương pháp:
Phương pháp bảo vệ bề mặt: Dùng các chất bền với môi trường phủ lên bề mặt kim loại
Dùng phương pháp điện hoá
Nguyên tắc: Gắn kim loại có tính khử mạnh với kim loại cần được bảo vệ (có tính khử yếu hơn).
*. Điều chế kim loại:
+ NGUYÊN TẮC: Khử ion kim loại thành nguyên tử: Mn+ + ne → M
+ PHƯƠNG PHÁP:
– Phương pháp nhiệt luyện: Dùng các chất khử như CO, H2, C, NH3, Al,… để khử các ion kim
loại trong oxit ở nhiệt độ cao.

Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY

Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education

Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: 

Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education

Tổng hợp SKKN môn hóa học cấp THPT

Dạy học kết hợp chủ đề nguyên tố nhóm VIIA nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh

PHẦN I: ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN
1. Điều kiện hoàn cảnh tạo ra sáng kiến.
Giáo dục và đào tạo luôn đƣợc Đảng và nhà nƣớc ta quan tâm, chú trọng phát triển.
Kế thừa tinh thần các kỳ đại hội trƣớc, văn kiện Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh yêu
cầu xác định rõ mục tiêu của giáo dục và đào tạo trong giai đoạn tới, nhằm xây dựng con
ngƣời Việt Nam phát triển toàn diện, có sức khỏe, năng lực, trình độ, sáng tạo, có ý thức,
trách nhiệm cao đối với bản thân, gia đình, xã hội và Tổ quốc; “Đào tạo con ngƣời theo
hƣớng có đạo đức, kỷ luật, kỷ cƣơng, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội; có kỹ năng
sống, kỹ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số, tƣ duy sáng tạo và
hội nhập quốc tế” [28].
Trƣớc các yêu cầu trên, đặc biệt là trong bối cảnh ngành giáo dục đang tích cực
chuẩn bị cho đổi mới chƣơng trình GDPT 2018, việc đổi mới phƣơng pháp dạy học ứng
dụng công nghệ thông tin là vô cùng cần thiết nhằm phát triển năng lực, phẩm chất của
ngƣời học giúp ngƣời học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và tự học kiến thức
vào thực tế; tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích khả năng tự học, tự nghiên
cứu. Điều này đƣợc thể hiện rõ khi ứng phó với đại dịch Covid-19, ngành giáo dục vừa
tích cực thực hiện các giải pháp phòng, chống dịch Covid-19 bảo đảm an toàn trƣờng
học, vừa ra sức phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ năm học, đáp ứng yêu cầu đổi mới và bảo
đảm chất lƣợng giáo dục, đào tạo. Việc DH trực tuyến đƣợc sử dụng ở các cấp học đáp
ứng việc hoàn thành chƣơng trình học tập, vừa nâng cao khả năng tự học cho HS. Tuy
nhiên, phƣơng pháp DH trực tuyến còn một số các hạn chế đối với HS THPT nhƣ khả
năng tƣơng tác, hỗ trợ chƣa cao, cũng nhƣ chƣa phát huy hết khả năng tự học của HS. Do
đó, cần có sử dụng phƣơng pháp DH kết hợp nhằm phát huy tối đa các các ƣu điểm của
phƣơng pháp DH trực tuyến và phƣơng pháp DH truyền thống.
Với quan điểm xây dựng chƣơng trình môn hóa học là kế thừa và phát huy ƣu điểm
của chƣơng trình hiện hành, đề cao tính thực tiễn; tăng cƣờng rèn luyện kĩ năng thực
hành thí nghiệm, kĩ năng tự học các tri thức hóa học vào việc tìm hiểu và giải quyết ở
mức độ nhất định một số vấn đề của thực tiễn, đáp ứng đƣợc yêu cầu của cuộc sống thì
việc đổi mới phƣơng pháp giảng dạy môn hóa học giúp hình thành, phát triển năng lực và
phẩm chất cho HS là rất cần thiết.
2
Đƣợc sự cho phép của Uỷ ban nhân dân, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Khoa học và
Công nghệ tỉnh Nam Định, trƣờng THPT chuyên Lê Hồng Phong đã nghiên cứu và đề
xuất mô hình dạy học kết hợp tại SKKN khoa học công nghệ ““Nghiên cứu đề xuất mô
hình dạy học kết hợp (trực tuyến và trực tiếp) tại trường THPT chuyên Lê Hồng Phong
và một số trường trong địa bàn tỉnh Nam Định”. Những kết quả đạt đƣợc từ các giờ dạy
thử nghiệm mô hình dạy học kết hợp với các đối tƣợng học sinh khác nhau trên địa bàn
tỉnh Nam Định đã khẳng định tính khả thi của mô hình. Môi trƣờng học tập đƣợc cá nhân
hoá, cho phép học sinh tự tìm hiểu và lĩnh hội kiến thức sẽ là môi trƣờng học tập lí tƣởng
trong tƣơng lai, phù hợp với nhu cầu của ngƣời học.
Tính đa dạng của các mô hình dạy học kết hợp đƣợc vận dụng với các phƣơng pháp
dạy học tích cực nhƣ dạy học dự án, dạy học tự chọn, lớp học đảo ngƣợc,… đã mở ra
triển vọng lớn cho giáo dục. Các nhà trƣờng có thể sử dụng mô hình dạy học kết hợp để
hỗ trợ việc học tập từ xa, liên kết giữa các trƣờng trong thành phố, trong tỉnh, trong cả
nƣớc hoặc các chuyên gia đầu ngành trong nƣớc/nƣớc ngoài để giảng dạy.
Chủ đề Nguyên tố nhóm VIIA là kiến thức hóa học vô cơ mở đầu chƣơng trình hóa
học 10 tìm hiểu về tính chất của nguyên tố nhóm đầu tiên của bảng tuần hoàn. Chủ đề
Nguyên tố nhóm VIIA có các kiến thức gắn liền với đời sống, giúp các HS tìm hiểu về
thế giới tự nhiên và giải thích đƣợc một số hiện tƣợng thực tiễn liên quan đến hóa học. Vì
vậy, tôi lựa chọn và nghiên cứu SKKN: Dạy học kết hợp chủ đề Nguyên tố nhóm VIIA
nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và vận dụng DH kết hợp chủ đề Nguyên tố nhóm VIIA, Hóa học 10 để
phát triển NLTH cho HS
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Tổng quan cơ sở lý luận các vấn đề: DH theo định hƣớng phát triển NLTH của ngƣời
học, quan điểm DH kết hợp trong DH Hóa học ở THPT.
Nghiên cứu khảo sát đánh giá thực trạng PTNLTH và việc áp dụng DH kết hợp của
GV trong DH hóa học để phát triển NL tự học cho HS trƣờng THPT.
Phân tích mục tiêu, nội dung chủ đề Nguyên tố nhóm VIIA, Hóa học 10.
Đề xuất nguyên tắc xây dựng và quy trình DH vận kết hợp chủ đề Nguyên tố nhóm
3
VIIA – Hóa học 10.
Thiết kế kế hoạch DH cho một số nội dung thuộc chủ đề Nguyên tố nhóm VIIA, Hóa
học 10.
Thiết kế bộ công cụ đánh giá phát triển NL tự học cho HS.
Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm (TNSP) để khẳng định sự phù hợp, khả thi của các
đề xuất và tính đúng đắn của các thiết kế DH đã đề xuất.
4. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Dạy học kết hợp trong trƣờng THPT.
Năng lực tự học của HS THPT
4.2. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học chủ đề Nguyên tố nhóm VIIA, Hóa học 10 .
4.3. Phạm vi nghiên cứu
Chủ đề Nguyên tố nhóm VIIA, Hóa học 10 GDPT 2018 ở trƣờng THPT Lê Quý
Đôn thuộc huyện Trực Ninh, Nam Định.
Thời gian thực hiện: Từ tháng 12/2022 đến tháng 6/2023.
5. Câu hỏi nghiên cứu
Làm thế nào để phát triển NLTH cho HS THPT thông qua dạy học chủ đề
Nguyên tố nhóm VIIA theo mô hình dạy học kết hợp?
6. Giả thuyết khoa học
Nếu thiết kế đƣợc KHDH và tổ chức DH kết hợp trong chủ đề Nguyên tố nhóm
VIIA, Hóa học 10 một các hợp lý, phù hợp với đối tƣợng HS, sẽ phát triển NLTH cho
HS, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học ở trƣờng THPT.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận
Thu thập các tài liệu lý luận có liên quan đến SKKN và sử dụng phối hợp các
phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, hệ thống hoá…trong nghiên cứu tài liệu
để tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn của SKKN.
7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
Sử dụng các phƣơng pháp quan sát, điều tra, phỏng vấn để làm rõ các vấn đề thực
4
tiễn có liên quan đến SKKN (phát triển NL, DH hóa học ở trƣờng THPT theo mô hình
DHKH)
Thực nghiệm sƣ phạm để kiểm nghiệm tính khả thi, hiệu quả của các đề xuất và
tính đúng đắn của giả thuyết khoa học đề ra
7.3. Phƣơng pháp xử lý thống kê các số liệu thực nghiệm
Xử lý thống kê toán học các số liệu, rút ra kết luận về sự đúng đắn và cần thiết của
SKKN.
8. Những đóng góp mới của SKKN
8.1. Đóng góp về mặt lý luận
Tổng quan một cách hệ thống cơ sở lý luận về việc phát triển NL, NLTH, DH kết
hợp trong DH hóa học để phát triển NLTH cho HS THPT.
8.2. Đóng góp về mặt thực tiễn
– Góp phần hệ thống hóa và làm sáng tỏ cơ sở lý luận của việc vận dụng mô hình
DHKH để phát triển NLTH cho học sinh THPT.
– Điều tra và đánh giá thực trạng vấn đề tự học, phát triển NLTH của HS THPT và
nhận thức, vận dụng DH kết hợp trong DH hóa học để phát triển NL tự học cho HS ở một
số trƣờng THPT tại huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định.
– Xây dựng khung NLTH của HS THPT trong DH theo mô hình DHKH
– Thiết kế đƣợc kế hoạch bài dạy và đƣa ra quy trình tổ chức DH kết hợp nhằm
phát triển NL tự học cho HS THPT.
– Xác định đƣợc các tiêu chí và bộ công cụ đánh giá sự phát triển NL tự học cho
HS THPT.
– Thiết kế các công cụ đánh giá NLTH của HS THPT trong DH theo mô hình
DHKH gồm: phiếu đánh giá theo tiêu chí của GV, phiếu tự đánh giá của HS.
PHẦN II: MÔ TẢ GIẢI PHÁP
A. Mô tả giải pháp trƣớc khi tạo ra sáng kiến
Chƣơng trình GDPT 2018 đƣợc xây dựng theo hƣớng tiếp cận năng lực và phẩm
chất, giúp học sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ
năng đã học vào đời sống và tự học suốt đời, có định hƣớng lựa chọn nghề nghiệp phù
hợp, biết xây dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhân cách và
5
đời sống tâm hồn phong phú, nhờ đó có đƣợc cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực
vào sự phát triển của đất nƣớc và nhân loại.
Trƣớc các yêu cầu trên, vai trò trò của giáo viên trong giáo dục cũng thay đổi
mạnh mẽ, chuyển từ vị trí là “ngƣời dạy” sang vị trí là ngƣời “tổ chức, kiểm tra, định
hƣớng” hoạt động học của học sinh. Thực hiện hiệu quả hơn, triệt để hơn yêu cầu về
PPDH “học qua làm”. Các PPDH tích cực cần khai thác triệt để nhằm tích cực hóa hoạt
động học tập; chú trọng tổ chức hoạt động học nhằm hình thành và phát triển năng lực tự
học cho học sinh; thực hiện phƣơng châm “Học qua làm”.
Với thời lƣợng môn hóa học 2 tiết/tuần, để đáp ứng mục tiêu yêu cầu cần đạt đối
với bộ môn hóa học 10 của chƣơng trình GDPT 2018 cũng là sự thách thức, trở ngại với
giáo viên và học sinh. Các tiết dạy trên lớp chỉ đáp ứng đƣợc ở mức độ nhận biết thông
hiểu,và một phần vận dụng, tìm tòi. Còn các vấn đề nghiên cứu sâu hơn, đặc biệt là sử
dụng các kiến thức đã học để xử lý các vấn đề thực tiễn còn nhiều hạn chế. Do đó, đòi hỏi
các em cần có năng lực tự chủ, tự học nhiều hơn, các GV cần linh hoạt trong đổi mới
PPDH, áp dụng CNTT nhằm năng cao chất lƣợng dạy và học.
B. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN
I. Lịch sử nghiên cứu về dạy học kết hợp và phát triển năng lực tự học cho học sinh
phổ thông
1.1. Lịchsửnghiêncứuvềnănglựctựhọc
Trên thế giới, việc bồi dƣỡng và phát triển NLTH cho ngƣời học luôn đƣợc quan
tâm và chú trọng trong quá trình dạy và học. Trải qua các thời kì lịch sử càng khẳng định
vai trò của việc cá nhân trong quá trình tự học, tự nghiên cứu, tự lĩnh hội kiến thức cho
bản thân, ngƣời dạy chỉ đóng vai trò tổ chức các hoạt động học nhằm khơi gợi, phát huy
những năng lực tiềm ẩn bên trong ngƣời học.
Trong nền giáo dục phƣơng Đông cổ đại, Khổng Tử (551-479 TCN) luôn coi
trọng việc tự tìm hiểu, tự phát hiện của học trò để phát triển tƣ duy và trí tuệ của họ. Thầy
là ngƣời nâng đỡ giúp trò cái thiết yếu nhất, còn trò phải từ đó mà tự tìm ra mọi vấn đề
khác, ngƣời thầy không đƣợc làm thay học trò [10]. Mạnh Tử (372-289 TCN) cũng đƣa
ra quan điểm đòi hỏi ngƣời học phải tự suy nghĩ, tự cố gắng tìm hiểu, chứ không nên cứ
6
nhắm mắt theo sách: “cả tin ở sách thì chi bằng không có sách”. Ông ví ngƣời dạy học
nhƣ ngƣời dạy bắn cung, chỉ kéo thẳng dây cung mà không bắn tên đi hộ, tự ngƣời bắn
phải bắn lấy [3].
Trong nền giáo dục phƣơng Tây cổ đại, ý tƣởng dạy học coi trọng ngƣời học và
trao quyền tự chủ cho ngƣời học đã đƣợc chú ý đến. Phƣơng pháp giảng dạy của
Heraclitus (530-475), Socrate (469-390), Aristote (384-322) nhằm mục đích phát hiện
chân lý bằng cách đặt câu hỏi để ngƣời học tự tìm ra kết luận. Sau đó cùng sự phát triển
của lịch sử và nhận thức xã hội mà ý tƣởng này tiếp tục phát triển. Jonh Locke (1632),
ngƣời Anh yêu cầu ngƣời thầy giáo phải gợi ý tò mò của HS. Đây đƣợc coi là một trong
những phẩm chất quan trọng nhất của TH. Ông nói: “Tò mò là cái lợi khí lớn nhất của tự
nhiên dùng để sửa cái dốt nát của chúng ta” [4]. Makiguchi T. (1871-1944) cho rằng
giáo dục có thể coi là quá trình hƣớng dtn TH, mà động lực của nó là kích thích ngƣời
học sáng tạo ra giá trị để đạt tới hạnh phúc của bản thân và cộng đồng [14].
Đến đầu thể kỷ XXI, TH và bồi dƣỡng NLTH đã đƣợc nhiều nhà giáo dục quan
tâm và đƣa ra các biện pháp giúp HS hình thành và phát triển năng lực tự học. Trong
cuốn sách “Học tập một cách thông minh” của Michael Shayer và Philip Adey, các tác
giả đã chỉ ra cần phải chú trọng vào tìm hiểu nhu cầu, mong muốn của HS từ đó đƣa ra
các những biện pháp phù hợp giúp đỡ các em trong quá trình TH [40]. Jaime León, Elena
Medina-Garrido và Miriam Ortega đã chứng minh việc quản lý học tập và tƣơng tác của
GV với HS sẽ ảnh hƣởng đến động lực và sự tích cực của HS [37].
Nhƣ vậy, qua các nghiên cứu tiêu biểu của các nhà giáo dục thế giới về năng lực
tự học và phát triển năng lực tự học, tôi nhận thấy: tự học đóng vai trò quan trọng trong
việc phát triển kỹ năng học tập và nâng cao trình độ kiến thức của mỗi cá nhân, là yếu tố
quyết định cho xu hƣớng học tập suốt đời của mỗi cá nhân trong xã hội hiện đại. Việc
phát triển NLTH là vô cùng cần thiết, giúp họ trở thành những ngƣời học tập hiệu quả và
tự chủ.
– Ở Việt Nam:
Trải qua các thời kì phong kiến và Pháp thuộc, nền giáo dục còn lạc hậu. Việc học
đƣợc thực hiện chủ yếu dƣới hình thức ghi nhớ, học thuộc máy móc, phụ thuộc vào ngƣời
thầy. Trong giai đoạn này, TH trong giáo dục và phát triển NLTH cho ngƣời học vtn chƣa
7
đƣợc quan tâm nghiên cứu [22] . Từ những năm 90 của thế kỉ XX, các tài liệu về lý luận dạy
học, nhiều ấn phẩm đã viết về TH nhƣ là một hình thức tổ chức dạy học, nhằm vạch ra lý
lu
ận cơ bản về TH cho ngƣời học, giúp ngƣời học ý thức hơn vào các hoạt động học tập. Các
tác giả Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Thị Tính [17], Trịnh Quang Từ [27], Nguyễn Đình
Xuân [29] nghiên cứu về TH, biện pháp tổ chức HĐTH.
Trong các tác phẩm“Quá trình dạy tự học”,“Học và dạy cách học”, Nguyễn Cảnh
Toàn và cộng sự đã vạch ra cơ sở lý luận về dạy học TH và TH. Theo tác giả, quy trình
dạy TH đƣợc diễn ra qua ba giai đoạn: (1) Nghiên cứu tác nhân; (2) Hợp tác; (3) Tự kiểm
tra, tự điều chỉnh [24],[18]. “Nếu phát huy được tính tích cực, chủ động, trên cơ sở xác
định động cơ đúng đắn thì người học hoàn toàn có thể tự mình hoàn thành nhiệm vụ học
tập” và trong tự học “người học nên học cách học với thầy trước sau đó hãy tự học hoàn
toàn”[21], [25].
Nhóm tác giả Hồ Thị Loan, Nguyễn Thị Hồng Phƣợng [13] đề xuất một số biện
pháp phát triển năng lực tự học cho học sinh ở trƣờng phổ thông (1) Tổ chức cho học
sinh làm việc theo nhóm kết hợp với thảo luận trong giờ học; (2) Tích cực hóa hoạt động
học tập của học sinh; (3) Hƣớng dtn học sinh cách xây dựng kế hoạch học tập; (4)
Hƣớng dtn học sinh cách tự đọc sách giáo khoa.
Các nghiên cứu đều làm rõ tính cấp thiết, các cơ sở khoa học của TH và tính khả
thi của dạy cách TH. Và gần đây, chƣơng trình GDPT tổng thể [1] cũng đã xác định
NLTH (trong NL tự chủ và TH) là một trong những năng lực chung quan trọng nhất cần
phát triển cho HS.
1.2. Lịchsửnghiêncứuvềdạyhọckếthợp
– Trên thế giới:
Công nghệ thông tin phát triển nhanh chóng của đã tác động mạnh mẽ đến giáo dục,
mở ra một kho tàng kiến thức đa dạng và phong phú cho ngƣời học và ngƣời dạy, giúp
cho việc tìm hiểu kiến thức trở nên thuận tiện, đơn giản, cải thiện chất lƣợng học và dạy.
Hình thức học tập trực tuyến giúp ngƣời học chủ động học tập và tiếp cận với kiến thức
mà không bị giới hạn bởi không gian, thời gian. Tuy nhiên việc học tập trực tuyến vtn có
hạn chế nhất định. Sikora [42] chỉ ra rằng ngƣời học ít hài lòng với các khóa học trực
tuyến khác với các khóa học truyền thống và cần kết hợp thống nhất chúng để khai thác
8
lợi thế của cả hai.
Từ những năm 2000, mô hình dạy học kết hợp (Blended learning) đã đƣợc vận dụng ở
nhiều nƣớc Bắc Mỹ, Tây 2u, Châu Á và Châu Đại Dƣơng [3], đã có nhiều nghiên cứu
vận dụng DHKH trong thực tiễn giáo dục ở các cấp học của nhà trƣờng và đào tạo nhân
lực của các công ty. Theo Cơ quan Đào tạo quốc gia Ic (ANTA, 2003): “Dạy học kết
hợp (DHKH) là sự kết hợp của phƣơng pháp tiếp cận dạy học truyền thống với dạy học
trực tuyến dựa trên Web” [46]. Theo Dziban và Moskal (Đức, 2004): “DHKH nên đƣợc
xem nhƣ là một phƣơng pháp sƣ phạm kết hợp hiệu quả và xã hội hóa các cơ hội của các
lớp học với các khả năng học tập tích cực về công nghệ nâng cao của trực tuyến chứ
không phải là một tỉ lệ các phƣơng thức giao bài” [47].
Ngoài ra, các nghiên cứu về DHKH của Yapici I. U., Akbayin H. (2012) [45]; Utami
I. S. (2018) [44]; Fazal M., Bryant M. (2019) [33]; Rafiola R., Setyosari P., Hadisaputra
S., Ihsan M. S., Ramdani A. (2020) [35] chỉ ra đƣợc hiệu quả của việc DHKH đến thành
tích học tập và giúp học sinh cải thiện tƣ duy phản biện, có thái độ tích cực, tự tin hơn
trong quá trình học.
Ngày nay, ở nhiều nƣớc trên thế giới, dạy học kết hợp là mô hình đƣợc áp dụng từ
bậc tiểu học. Hầu hết các quốc gia đều nhận ra lợi ích của học tập kết hợp. Đặc biệt đối
với học sinh phổ thông, học tập kết hợp giúp việc học trở nên thú vị hơn, mang đến cho
học sinh môi trƣờng học tập cá nhân hóa, cho phép học sinh tự tìm kiếm và lĩnh hội
kiến thức, sử dụng tài liệu học tập phù hợp để thu hút sự chú ý và hứng thú của học
sinh…
– Ở Việt Nam:
Trong bối cảnh công nghiệp 4.0, việc xây dựng và phát triển phƣơng thức đào tạo
trực tuyến nhằm nâng cao năng lực chất lƣợng giảng dạy trực tuyến tại Việt Nam đang
thể hiện là một hƣớng đi phù hợp và nhận đƣợc sự quan tâm của các trƣờng đại học trong
việc phát triển khung chƣơng trình đào tạo. Các trƣờng đại học tại Việt Nam bƣớc đầu
nghiên cứu và triển khai dạy trực tuyến từ năm 2002 trở lại đây, thông qua bƣớc đầu tiên
là tổ chức các hội thảo về phƣơng thức đào tạo trực tuyến. Hiện nay, một số cơ sở đào tạo
đã khai thác các phần mềm trong đào tạo và thu đƣợc hiệu quả nhất định, điển hình nhƣ:
Trƣờng đại học Kinh tế quốc dân, Trƣờng đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội),
9
Trƣờng Đại học Bách khoa – Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, . .. Gần đây,
Trung tâm Tin học Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phát triển cổng E-learning nhằm cung cấp
một cách có hệ thống thông tin E-learning trên toàn cầu. Ngoài ra, Việt Nam đã gia nhập
mạng E-learning châu Á (Asia E-Learning Network – AEN) với sự hỗ trợ của Bộ Giáo
dục và Đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Thông tin và Truyền thông, . .. Điều này
cho thấy đào tạo trực tuyến đang rất đƣợc quan tâm ở Việt Nam.
Theo thông tƣ số 12/2016/TT-BGDĐT ngày 22/4/2016, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã
đƣa ra quy định về việc “Ứng dụng công nghệ thông tin trong đào tạo qua mạng là việc
sử dụng các trang thiết bị điện tử, phần mềm, học liệu điện tử và mạng viễn thông (chủ
yếu là mạng internet) hỗ trợ các hoạt động dạy – học, nhằm đổi mới phƣơng pháp dạy –
học, nâng cao hiệu quả công tác đào tạo, một số mô hình ứng dụng công nghệ thông tin
trong đào tạo qua mạng phổ biến là: Đào tạo kết hợp – Blended learning, học tập điện tử
E-Learning”.
DHKH đã đƣợc một số các tác giả trong nƣớc nghiên cứu. Tác giả Nguyễn Văn Hiền
đƣa ra một khái niệm tƣơng tự là “Học tập hỗn hợp” để chỉ hình thức kết hợp giữa cách
học truyền thống với học tập có sự hỗ trợ của công nghệ, học tập qua mạng [6] .Tác giả
Tô Nguyên Cƣơng đã khẳng định hình thức tổ chức dạy học kết hợp không chỉ phát huy
ƣu điểm của hai hình thức tổ chức dạy học truyền thống và trực tuyến, mà sự kết hợp
hữu cơ đó còn làm xuất hiện thêm những ƣu điểm nổi trội mà hai hình thức tổ chức dạy
học trên không có đƣợc [2]. Các tác giả Lê Thanh Huy [11], Nguyễn Hoàng Trang
[26]…nghiên cứu vận dụng dạy học kết hợp trong tổ chức dạy học ở trƣờng phổ thông.
II. Năng lực tự học
2.1.Kháiniệmnănglựctựhọc
TH có vai trò và ý nghĩa quan trọng trong giáo dục nhà trƣờng và cả trong cuộc
sống. Hiện nay, có nhiều các định nghĩa khác nhau về TH.

Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY

Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education

Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: 

Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education

Tổng hợp SKKN môn hóa học cấp THPT

Phát triển năng lực tự học của học sinh thông qua hệ thống bài tập chương năng lượng hóa học và tốc độ phản ứng hóa học 10 theo chương trình GDPT 2018

đểxéttuyểnvàocáctrườngđạihọc,tôi chủđộnggửitàiliệubảncứngchohọcsinh
nghiêncứu vàcónhữngtrợgiúpkịpthờikhicácemgặpkhókhăn,từđó pháttriển
nănglựctựhọc,tựbồidưỡng củacácem.
II. Môtảgiảipháp
1.Môtảgiảipháp trướckhitạorasángkiến
ỞchươngtrìnhGDPT2006,vấnđềvềnănglượngcủaphảnứnghóahọckhông
đượcđềcậpđến,vìvậyhọcsinhkhôngthểhiểuđượcvấnđềtạisaolạilạicóphản
ứngtỏanhiệt,phảnứngthunhiệt;họcsinhcũngkhônghiểutạisaocóphảnứngtỏa
nhiềunhiệthaytỏaítnhiệt;cũngvìvậy,khinghiêncứucácyếutốảnhhưởngđến
sựchuyểndịchcânbằnghóahọcthìnộidungảnhhưởngcủanhiệtđộđếnsự
chuyểndịchcânbằnggiáoviênrấtkhóđểtruyềnđạtbảnchấtcủaquátrìnhcho học
sinhhiểu.
Cũngởchươngtrìnhcũ,nộidungvềtốcđộphảnứngđượcđặtởcuốichương
trìnhlớp10.Dođượcsắpxếpvàothờiđiểmcuốinămhọc,khimàcáckìthivà
kiểmtracủacáctrườnghầunhưđãtiếnhànhxongnêntâmthếcủacảgiáoviênvà
họcsinhkhinghiêncứu kiếnthứcvềtốcđộphảnứngthườngchỉmangtínhchấtthủ
tục,hoànthànhchươngtrình,khôngđượccoitrọng.
Vìvậy,khitiếnhànhgiảngdạyhainộidungnàytrongchươngtrìnhmới,tôiđã
cóýthứcsưutầm,tìmhiểuchắtlọcvàsắpxếpcácnộidungkiếnthứcvàbàitập
liên quan mộtcáchhợplí,vớimụcđíchphụcvụchocôngviệcgiảngdạycủabản
thân, sao cho việctruyềnđạtnộidungkiếnthứcchohọcsinhđượcngắngọn,logic
vàdễhiểunhất.Đồngthờivớiviệcbámsátcácyêucầucầnđạtvềkiếnthứckĩnăng
củachươngtrình,tôicũngsưutầmcácbàitoánnângcaoởcácdạngbàiđểphụcvụ
chocôngtácbồidưỡnghọcsinhgiỏi.Nhậnthấy,khigiảngdạytheotàiliệubiên
soạnnày,họcsinhcủatôitiếpthubàirấttốtvàhiểubài,vìvậytôiđãtậphợpnhững
vấnđềtôiđãbiênsoạnđểdùngtrongquátrìnhgiảngdạythànhtàiliệuPHÁT
TRIỂNNĂNGLỰCTỰHỌCCỦAHỌCSINHTHÔNGQUAHỆTHỐNG
BÀITẬPCHƢƠNGNĂNGLƢỢNGHÓAHỌCVÀTỐCĐỘPHẢNỨNG
HÓAHỌCLỚP10 CHƢƠNGTRÌNHGDPT2018, rấtmongnhậnđượcsựquan
tâmgópýcủacácthầycôđểtàiliệuđượchoànchỉnhhơn.
3
2.Môtảgiảiphápsaukhitạorasángkiến
Tàiliệuđượcviếtgồmhaiphầnchính:NănglượnghóahọcvàTốcđộphảnứng.
Trongmỗiphần,tôichiathànhcácnộidung
– Kiếnthứclíthuyếttrọngtâm
– Bàitập
+Bàitậpcủngcốlíthuyết
+Cácdạngbàitậpliênquanđượcsắpxếptừdễđếnkhó
+Bàitậptrắcnghiệm
– Bàikiểmtracuốichương
– CáccâuhỏiliênquanđếnnộidungchuyênđềđượcsoạnbằngtiếngAnh
Đặcbiêt,trongmỗiphầnbàitậpđềucóphầnbàitậptươngtựvới hướngdẫn
giảiđượctrìnhbàychitiết,giảithíchcặnkẽgiúphọcsinhcóthểtự họchoặctự
đánhgiákiếnthứccủamình.
Bàikiểmtracuối chươnggiúphọcsinhđánhgiáđượcmứcđộnắmbắtkiến
thứccủabảnthân,từđóđiềuchỉnhcáchhọchoặctăngthờilượnghọcchophù
hợpvớimụctiêucủacácem.
Phầncâuhỏitrắcnghiệmliênquanđếnnộidungchuyênđềgiúpcácemtiếp
cậnkiếnthức mộtcáchcởimởhơn,cácemnhậnthứcđượcrằngnhữngnộidung
màmìnhđượchọccũngđanglàđốitượngnghiêncứucủanhiềuhọcsinhởcác
nướckhác,từđótạohữngthúhọctập,khátkhaochinhphụctrithức,tựtinvào
bảnthânvàtintưởngvàochươngtrình,phùhợpvớixuhướnghộinhập,cởimở
củathờiđại,thúcđẩycácemhọctiếngAnhchuyênngành,giúpcácemphát
triểntoàndiện.
4
3.Nộidungsángkiến
Phần1.NĂNGLƢỢNGHÓAHỌC
A.Kiếnthứclí thuyếttrọngtâm.
I.Phảnứngtỏanhiệt,phảnứngthunhiệt

II.Biếnthiênenthalpycủaphảnứngvàýnghĩa
♦ Mộtsốtừviếttắtvàkíhiệu
– chấtđầu(cđ);sảnphẩm(sp);phảnứng(reaction:r);tạothành(fomation:f);chất
rắn(solid:s);chấtlỏng(liquid:l);chấtkhí(gas:g);chấttantrongnước(aqueous:
aq)liênkết(bond:b).
♦ Biếnthiênenthalpy(haynhiệtphảnứng)lànhiệtlượngtỏarahoặcthuvàocủa
phảnứngtrongđiềukiệnápsuấtkhôngđổi.
– Kíhiệu:ΔrH(reaction:r);đơnvị:kJhoặckcal(1J=0,239cal)
♦ Biếnthiênenthalpychuẩn
– Biếnthiênenthalpychuẩn( )lànhiệtlượngtỏarahoặcthuvào củaphảnứng
ởđiềukiệnchuẩn(nhiệtđộ:25oC(hay298K),ápsuất1bar(đốivớichấtkhí),nồng
độ1mol/L(đốivớichấttantrongdungdịch)).
♦ Phƣơngtrìnhnhiệthóahọc
– Phươngtrìnhnhiệthóahọclàphươngtrìnhhóahọc có kèmtheotrạngtháicác
chấtvànhiệtphảnứng.
– VD: CH4(g) + H2O(l)

t0C CO(g) + H2O(l) = 250,0 kJ
C2H5OH(l) + 3O2

t0C 2CO2 (g) + 3H2O(l) = -1366,89 kJ
– Phươngtrìnhnhiệthóahọcchobiết:chấtphảnứng,sảnphẩm,tỉlệphảnứng,điều
kiệnphảnứng,trạngtháicácchấtvànhiệtphảnứng.
– Chú ý:Giátrị trongphươngtrìnhnhiệthóahọclàgiátrịnhiệtkèmtheo
phảnứngtươngứngvớisốmolchấtlàhệsốcủacácchấttrongphươngtrình.
5
III.Enthalpytạothành(nhiệttạothành)
– Enthalpytạothànhhaynhiệttạothành(ΔfH)củamộtchấtlàbiếnthiênenthalpy
củaphảnứngtạothành1 mol chấtđótừcácđơnchấtởtrạngtháibềnvững nhất,ở
mộtđiềukiệnxácđịnh.
– Nếuphảnứngthựchiệnởđiềukiệnchuẩnđượcgọilàenthalpytạothànhchuẩn
( ).
– VD: C(graphite) + O2(g) 2CO2 (g) (CO2, g) = -393,50 kJ

– Giátrịtuyệtđốicủa cànglớnthìnhiệtlượngtỏarahoặcthuvàocàngnhiều.
– Cácphảnứngtỏanhiệtthườngdiễnrathuậnlợihơnphảnứngthunhiệt.
Sơđồbiểudiễnbiếnthiênenthalpycủaphảnứng
6
V.Tínhbiếnthiênenthalpycủaphảnứnghóahọc
♦ Tính biến thiên enthalpy theo enthalpy tạo thành (nhiệt tạo thành)
– Xétphảnứng:
aA+bB→cC+dD

o o o o o
D = D + D – D + D r 298 f 298 f 298 f 298 f 298 H [c. H (C) d. H (D)] [a. H (A) b. H (B)]
Tổngquát:
=   Δ Δ f 298(sp) f 298(c ) H – H o o
♦ Xácđịnh biến thiên enthalpy của phản ứng dựavàonănglƣợng liên kết
– Nănglượngliênkết(Eb)lànănglượngcầnthiếtđểphávỡmộtliênkếthóahọc
trongphântửthànhnguyêntửởtrạngtháikhí.
– Xétphảnứng:
aA+bB→cC+dD
Ta có:
o
D = + – + r 298 b b b b H [a.E (A) b.E (B)] [c.E (C) d.E (D)]
Tổngquát:
=   E – E b(c ) b(sp)
– Chúý:Phươngphápnàychỉápdụngchophảnứngmàtấtcảcácchấtđềuchỉchứa
liênkếtcộnghóatrịởtrạngtháikhí.
B. Hệthốngbàitập
I.Bàitậpcủngcốkiếnthứclýthuyết
Câu 1. Điềncáctừhoặccụmtừthíchhợpvàochỗtrống:

(a)Phảnứngtỏanhiệtlàphảnứng…..(1)……nănglượngdướidạngnhiệt.
Phảnứngthunhiệtlàphảnứng…..(2)……nănglượngdướidạngnhiệt.
(b)Biếnthiênenthalpy (haynhiệtphảnứng)là…..(3)……tỏarahoặcthuvàocủa
phảnứngtrongđiềukiệnápsuấtkhôngđổi.
– Điềukiệnchuẩn(đkc)ởnhiệtđộ:…..(4)……,ápsuất…..(5)……(đốivớichất
khí),nồngđộ…..(6)……(đốivớichấttantrongdungdịch).
– Phươngtrìnhnhiệthóahọclàphươngtrìnhhóahọckèmtheo…..(7)……cácchất
và…..(8)……
– >0:Phảnứng…..(9)……; <0:Phảnứng…..(10)…….
7
(c)Enthalpytạothànhhaynhiệttạothành(ΔfH)củamộtchấtlàbiếnthiênenthalpy
của phản ứng tạo thành …..(11)…….chất đó từ các đơn chất ở trạng thái
…..(12)…….,ởmộtđiềukiệnxácđịnh.
Hƣớngdẫngiải
(1)giảiphòng;(2)hấpthu;(3)nhiệtlượng;(4)25oC (hay 298K); (5) 1 bar; (6) 1
mol/L;(7)trạngthái; (8)nhiệtphảnứng;(9)thunhiệt;(10)tỏanhiệt;(11)1mol;
(12)bềnvững.
Câu 2. Chocácphươngtrìnhnhiệthoáhọc:
(1) 2NaHCO3(s)

to Na2CO3(s) + CO2(g) + H2O(g)
(2) 4NH3(g) + 3O2(g)

to 2N2(g) + 6H2O(l)
Cácphươngtrìnhnhiệthóahọctrênchobiếtnhữnggì?
Hƣớngdẫngiải
– Phảnứng(1)chobiết:Cứ2molNaHCO3 ởthểrắnnhiệtphântạothành1mol
Na2CO3 ởthể rắn,1molCO2 ởthểkhívà1molH2Oởthểkhísẽhấpthunhiệt
lượnglà20,33kJ⇒ Phảnứngthunhiệt( > 0)
– Phảnứng(2)chobiết:Khiđốtcháy4molNH3 bằng3molO2 tạothành2molN2,
6 mol H2Osẽtỏaranhiệtlượnglà1531 kJ ⇒ Phảnứngtỏanhiệt( < 0)
Câu 3. Chocácphươngtrìnhnhiệthoáhọc:
(1) CaCO3(s)

CaO(s) + CO2(g)
(2) C2H4(g) + H2(g)

C2H6(g)
(3) Fe2O3(s) + Al(s)

Al2O3(s) + 2Fe(s)
(4) CO(g) O (g) CO (g) 1 2 2
2
+


(5) C(graphite, s) + O2(g)

CO2(g)
(a)Trongcácphảnứngtrên,phảnứngnàotoảnhiệt,phảnứngnàothunhiệt?
(b)Trongphươngtrình(2)và(6)thìenthalpychuẩncủaphảnứngcóphảienthalpy
tạothànhchuẩncủaC2H6 và CO2 không? Vì sao?
(c)Vẽsơđồbiểudiễnbiếnthiênenthalpycủaphảnứng(1)và(2).
Hƣớngdẫngiải

(b)Enthalpychuẩncủaphảnứng(2)khôngphảienthalpytạothànhchuẩncủaC2H6
do C2H6 trongphảnứngnàykhôngđượctạoratừcácđơnchấtbền.
Enthalpychuẩncủaphảnứng(5)làenthalpytạothànhchuẩncủaCO2 do CO2
trongphảnứngnàyđượctạoratừcácđơnchấtbền.
(c)Sơđồbiểudiễnbiếnthiênenthalpycủaphảnứng(1),(2)
8
Câu 4. Cácquátrìnhsauthunhiệthaytỏanhiệt?Giảithíchngắngọn?
(a)Đốtmộtngọnnến.
(b) Đổmồhôisaukhichạybộ.
(c)Hòatanmuốiănvàonướcthấycốcnướctrởnênmát.
(d)Luộcchínquảtrứng.
(e)Hòatanmộtítbộtgiặttrongtayvớinước,thấytayấm.
(g)Muốikếttinhtừnướcbiểnởcácruộngmuối.
(h)Giọtnướcđọnglạitrênlácâyvàobanđêm.
Hƣớngdẫngiải
(a)Phảnứngtỏanhiệtvìnến(parafin)bịđốtcháyđãgiảiphóngnănglượng,cung
cấpchoviệcphátsángvàtỏanhiệt.
(b) Phảnứngthunhiệt.Chạybộlàmnhiệtđộcơthểtăng.Khiđổmồhôi,mộtphần
nướchấpthụnhiệtvàbayhơi.Sựbayhơicủamồhôigiúplàmmátcơthểvàduytrì
thânnhiệtổnđịnh.
(c)Phảnứngthunhiệtvìmuốihấpthunhiệttừnướcđểhòatan,nướcgiảmnhiệt
độvàcốcnướctrởnênmát.
(d)Phảnứngthunhiệtvìtrứnghấpthunhiệtkhiếncácphântửproteinkếtdínhvới
nhaulàmtrứngchín.
(e)Phảnứngtỏanhiệt.Vìkhihòatanbộtgiặttrongtayvớiítnước,bộtgiặtgiải
phóngnhiệtkhihòatan,tạophảnứnggiúploạibỏnhanhcácvếtbẩntrênáoquần.
(g)Phảnứngthunhiệt.Nướcbiểndướiánhnắngmặttrờisẽhấpthụnhiệtvàbay
hơi,tạothànhnướcbiểnkếttinh.
(h)Phảnứngtỏanhiệt.Banđêm,hơinướctrongkhôngkhíhạnhiệtđểngưngtụ,tạo
thànhcácgiọtđọnglạitrênlácây.
9
Câu 5. Khi pha loãng 100 ml H SO 2 4 đặcbằngnướcthấycốcđựngdungdịchnóng
lên.Vậyquátrìnhphaloãng H SO 2 4 đặclàquátrìnhthunhiệthaytỏanhiệt?Theo
em, khi pha loãng H SO 2 4 đặcnênchotừtừ H SO 2 4 đặcvàonướchayngượclại?Vì
sao?
Hƣớngdẫngiải
Phảnứngtỏanhiệt.Cầnnhỏtừtừ H SO 2 4 đặcvàonước.Nếulàmngượclại,dophản
ứngtỏanhiệtrấtmạnhsẽlàmbắn H SO 2 4 raxungquanh,gâymấtantoànvàlàmhư
hạiđồvật,quầnáo,…
Câu 6. Chocácđơnchấtsauđây:C(graphite,s);Br2(l); Br2(g); Na(s); Hg(l); Hg(s).
Đơnchấtnàocó o
Df 298 H = 0?
Hƣớngdẫngiải
CácđơnchấtC(graphite, s), Br2(l),Na(s),Hg(l),bềncó o
Df 298 H = 0.
Câu 7. Chophảnứng:
C(kimcương)  C(graphite)
(a)Ởđiềukiệnchuẩn,kimcươnghaygraphitecómứcnănglượngthấphơn?
(b)Trongphảnứngxácđịnhnhiệttạothànhcủa
CO2(g): C(s) + O2(g)  CO2(g).
Carbonởdạngkimcươnghaygraphite?
Hƣớngdẫngiải
(a)Mứcnănglượngcủagraphitethấphơnkimcương,graphitebềnvữnghơn.
(b)TrongphảnứngxácđịnhnhiệttạothànhcủaCO2,cacbonởdạnggraphite.
Câu 8. Chophảnứngsau:
S(s) + O2(g)  to SO2(g) o
Df 298 H (SO2, g) = -296,80 kJ/mol
(a)Chobiếtýnghĩacủagiátrị o
Df 298 H (SO2, g).
(b) HợpchấtSO2 (g)bềnhơnhaykémhơnvềmặtnănglượngsovớicácđơnchất
bềnS(s)vàO2(g).
10
Hƣớngdẫngiải
(a)Giátrị o
Df 298 H (SO2, g) = -296,80kJ/molchobiếtlượngnhiệttỏarakhitạora1
mol SO2 từcácđơnchấtởtrạngtháibềnởđiềukiệnchuẩn(sulfurởdạngrắn,
oxygenởphântửkhí) là -296,80kJ
(b) Do o
Df 298 H <0,hợpchấtSO2 (g)bềnhơnvềmặtnănglượngsovớicácđơnchất
bềnS(s)vàO2 (g)
Câu 9. Viếtphươngtrìnhnhiệthóahọccủaphảnứngtạothànhcácchấtsau:
a. C2H5OH(l)
b. Ca3(PO4)2(s)
c. C2H5OC2H5(l)
d. Na2CO3(s)
Hƣớngdẫngiải
Cầnchúýnhiệttạothànhcủamộtchấtlàbiếnthiênenthalpycủaphảnứngtạo
thành1molchấtđótừcácđoenchấtbềnnhấtởđiềukiệnphảnứng
a. 2C(s,graphite)+3H2(g)+1/2O2(g)⟶C2H5OH(l) D f H298 0
b. 3Ca(s)+1/2P4(s)+4O2(g)⟶Ca3(PO4)2(s) D f H298 0
c. 4C(s,graphite)+5H2(g)+1/2O2(g)⟶C2H5OC2H5(l) D f H298 0
d. 2Na(s)+C(s,graphite)+3/2O2(g)⟶Na2CO3(s) D f H298 0
Mộtsốbàitậptƣơngtự
Câu 1. Chobiếtphảnứngsaucó vàdiễnraởngaynhiệtđộphòng.
2NH NO ( ) Ba(OH) .8H O( ) 2NH ( ) Ba(NO ) ( ) 10H O( ) 4 3 2 2 3 3 2 2 s s aq aq l +  + +
Khi trộn đều một lượng ammonium nitrate ( NH NO 4 3) rắn với một lượng barium
hydroxidengậmnước( Ba(OH) .8H O 2 2 )ởnhiệtđộphòngthìnhiệtđộcủahỗnhợpsẽ
tănghaygiảm?Giảithích.
Câu 2. Nhiệttỏarakhihìnhthành1mol Na O 2 (s)ởđiềukiệnchuẩntừphảnứng
giữaNa(s) và O3 (g)cóđượccoilànhiệttạothànhchuẩncủa Na O 2 (s)không?Giả
sửNatácdụngđượcvớiO3 thuđược Na O. 2
Câu 3. Khí hydrogen cháy trong khôngkhítạothànhnướctheophươngtrìnhhoá
họcsau:
2H2(g) + O2(g)  2H2O(g) = – 484 kJ
(a)Nướchayhỗnhợpcủaoxygenvàhydrogencónănglượnglớnhơn?Giáithích.
(b) Vẽsơđồbiếnthiênnănglượngcủaphảnứnggiữahydrogenvàoxygen.
Câu 4. Phântửhemoglobin(Hb)trongmáunhậnO2 ởphổiđểchuyểnthànhHbO2.
Chấtnàytheomáutớicácbộphậncơthể,tạiđóHbO2 lạichuyểnthànhHbvàO2(
đểcungcấpO2 chocáchoạtđộngsinhhóacầnthiếttrong cơthể).Nếutrongkhông
11
khícólẫncarbonmonoxide(CO),cơthểnhanhchóngbịngộđộc.Chocácsốliệu
thựcnghiệmsau:

Liênhệgiữacácmứcđộthuậnlợicácphảnứng(qua Dr 298 Ho )vớinhữngvấnđềthực
nghiên nêu trên.
Câu 5. Viếtphươngtrìnhnhiệthóahọcứngvớisơđồbiểudiễnbiếnthiênenthalpy
củahaiphảnứngsau:
Hƣớngdẫngiải
Câu 1. Khiphảnứng
2NH NO ( ) Ba(OH) .8H O( ) 2NH ( ) Ba(NO ) ( ) 10H O( ) 4 3 2 2 3 3 2 2 s s aq aq l +  + +
diễnraởnhiệtđộphòngthìnhiệtđộcủahỗnhợpbịgiảmđidophảnứngcó
làphảnứngthunhiệt(hayhấpthụnănglượngdướidạngnhiệt)ởmôi
trườngxungquanhlàmnhiệtđộcủahỗnhợpgiảm(lạnhđi).
Câu 2. Nhiệttỏarakhihìnhthành1mol Na O 2 (s)ởđiềukiệnchuẩntừphảnứng
giữaNa(s) và O3 (g)khôngđượccoilànhiệttạothànhchuẩncủa Na O 2 (s) vì O3 (g)
khôngphảidạngbềnnhấtcủađơnchấtoxi.
Câu 3.
(a) Do < 0 nênnước(H2O) cónănglượngthấphơnhỏnhợpoxygen và
hydrogen.
(b)Sơđồbiếnthiênnănglượng
12
Câu 4. Vì o
Dr 298 H phảnứng(2)cóâmhơn(1)vàphảnứng(3)<(4)nênsựhình
thànhHbCOthuậnlợihơnsựtạothành HbO2 ⇒ khôngcósựnhảO2 vàgiảiphóng
HbnhưtrườnghợpkhôngcóCO,điềunàygiảithíchsựngộđộcCOtrongmáu.

ứngvớisốmol làhệsốtỉlượngcủacácchấttrongphươngtrình.
Vídụ:Xétphươngtrìnhnhiệthóahọc
(1) 4NH3(g) + 3O2(g)  to 2N2(g) + 6H2O(l)
Khiđógiátrị chínhlànhiệtkèmtheosựhìnhthành2molN2.
– Nếuđềbàiyêucầutínhenthalpycủaphảnứng
(2) 2NH3(g) + 3
2
O2(g)  to N2(g) + 3H2O(l)

1
2
o
r 298
1
H ( 1531 kJ) 765,5kJ
2
– Nếuđềbàiyêucầutínhnhiệt củaphảnứng tạothành4,2gamN2.

4,2
Câu 1. Biếtphảnứngđốtcháykhícarbonmonoxide(CO)nhưsau:
2 2
1
CO(g) O (g) CO (g)
2
+ 
13
(a)Ởđiềukiệnchuẩn,nếuđốtcháyhoàntoàn2,479LkhíCOthìnhiệtlượngtoảra
là bao nhiêu?
(b)Ởđiềukiệnchuẩn,nếunhiệtlượngtỏara1277,25kJthìthểtíchkhíCOđãdùng
là bao nhiêu L?
Hƣớngdẫngiải
Theophươngtrìnhnhiệthóahọctacó:Cứđốtcháy1molCOthìnhiệtlượngtỏara
là 851,15 kJ.
(a) Ta có: n 0,1 mol CO 2,479
24,79
= =
⇒ Nhiệtlượngtoảralà:Q = 0,1.851,5 = 85,15 kJ
(b) Ta có: n 1,5mol CO = = 1277,25
851,5
⇒ ThểtíchCOđãdùngởđkclà
Câu 2. Chophảnứng: N ( ) 3H ( ) 2NH ( ) 2 2 3 g g g + 

Hƣớngdẫngiải
Từphảnứngtathấy
Cứ1mol phảnứnghếttạora2mol NH3 vàtỏara99,22kJ
→Phươngtrìnhnhiệthóahọc:
(1) N ( ) 3H ( ) 2NH ( ) 2 2 3 g g g +  Dr H298 0 = – 99,22 kJ
Tacó,nhiệttạothànhcủaNH3 đượcxácđịnhquaphươngtrình
(2) 1 3 N ( ) H ( ) NH ( ) 2 2 3
2 2
g g g +  D f H298 0 = ?
Nhậnthấy,(2)= 1 2 (1)
Câu 3. Chophươngtrìnhnhiệthóahọcsau:
(1)4A+8C+12D→8F+16B
Tính biếnthiênenthalpychuẩncủacácphảnứngsau(biếtrằngcácchấttươngứng
vớicáckíhiệuA,B,C,D,Fcócùngtrạngtháitrongcácphươngtrình)
(2) 12A+24C+36D→24F+48B
(3)2A+4C+6D→4F+8B
(4)2F+4B→A+2C+3D
Hƣớngdẫngiải
Ta có: (2) = 3.(1) ⇒ (2) = 3.(-32,4) = -97,2 kJ.
(3) =
(1)
2 ⇒ (3) =
o
r 298 H (1) 32,4
16,2kJ.
2 2
D –
= = –
14
(4) =
(1)
4
–
⇒
o
Dr 298 H (4) =
o
r 298 H (1) 32,4
8,1kJ.
2 4
-D
= =
Câu 4. Phảnứngphânhủy1mol H O 2 (g) ởđiềukiệnchuẩn:
2 (g) 2(g) 2(g)
1
H O H O
2
 +
cầncungcấpmộtnhiệtlượnglà241,8kJ.
Điềnvàochỗtrốngtrongcácphátbiểudướiđây:
(a)Phảnứng(1)làphảnứng……nhiệt.

(d)Biếnthiênenthalpychuẩncủaphảnứng(1)là241,8kJ.
Câu 5. Chophảnứng:
2ZnS(s) + 3O2(g)  to 2ZnO(s) + 2SO2(g) D o
r 298 H = -285,66 kJ
XácđịnhgiátrịcủaD o
r 298 H khi:
(a)Lấygấp3lầnkhốilượngcủacácchấtphảnứng.
(b)Lấymộtnửakhốilượngcủacácchấtphảnứng.
(c)Đảochiềucủaphảnứng.
Hƣớngdẫngiải
(a)Nhânphươngtrìnhcủaphảnứngvới3: D o
r 298 H (a)= -285,66 x 3 = -856,98 kJ
(b)Chiaphươngtrìnhcủaphảnứngvới2: D o
r 298 H (b)= -285,66 : 2 = -142,83 kJ
(c)Đảochiềucủaphảnứng:D o
r 298 H (c)= +285,66 kJ
Mộtsốbàitậptƣơngtự
Câu 1. Viếtphươngtrìnhnhiệthóahọccủacácquátrìnhtạothànhnhữngchấtdưới
đâytừđơnchấtởđiềukiệnchuẩn:
(a)Nướcởtrạngthái khí,biếtrằngkhitạothành1molhơinướctỏara214,6kJ
nhiệt.
(b)Nướclỏng,biếtrằngsựtạothành1molnướclỏngtỏara285,49kJnhiệt.
(c) Ammonia (NH3),biếtrằngsựtạothành5 gammoniatỏara22,99kJnhiệt.
(d)Phảnứngnhiệtphânđávôi(CaCO3),biếtrằngđểthuđược11,2gvôi(CaO)
phảicungcấp6,94

Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY

Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education

Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: 

Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education

Tổng hợp SKKN môn hóa học cấp THPT

Thiết kế và sử dụng thiết bị số thí nghiệm ảo tương tác trong dạy học môn Hóa học lớp 11

UK NHOÀN CNHTORASNGK
N
Ngày 03/6/2020, Th
tngCh nhph
k qutnhs749/-TTg v
vicphê duytchngtrình chuy!n”#squcg#ann%m2025*nhhng
nn%m2030.Theo0*G#áod4clà l6nhv8c9cut#:nchu!n”#sth;2
sau l6nhv8ct.Vicchu!n”#strongg#áod4cã giúp chúng ta tipc<n
thông tin, kinth;cd=dàng, rút ng>nkho?ngcách*thuh@pvkhAngg#anvà thB#
gian, cung ;ngchomC#ngB#nh#uchD#hEct<p*pháttr#!nb?nthGn.
MHtkhác*m4ct#êu giáo d4cmAnH0ahEcJTrBngtrunghEcph”thAng
(THPT) là cung cKpchohEcs#nhhthngk#nth;c*kLn%ngph”thAng*cb?n*
hinM#*th#tth8cvà g>nv#B#snghàngngà.“Tr%mnghekhAngbPngmDt
thKQ0nguên t>cg#áod4ccb?n!tMoh;ngthúvà nimvu#hEct<pchohEc
sinh trong các giBhEc.SngthB#*v#c t”ch;ccáchoMtDngth ngh#mhEcs#nh
sTnhvà hi!ucáck#nth;cã hEcsGus>cvà bitv<nd4ng kinth;c9chEc
mDtcáchl#nhhoMt*ch nhxác!g#?#qutttcácdMngbài t<pcVngnhcáctình
hungth8ct#=n.
Trên th8ct*g#áov#:nã sWd4ngcácth ngh#mvào bài gi?ngmDtcách
ph”b#n!hình thành kinth;cchohEcs#nh.Tunh#ên, có nhXngth ngh#m
giáo viên rKtkh0!th8ch#ntrên lpdoh0achKtDchM#*nguh#!mnhphenol*
nitric acid, ammonia,… ?nh hJng n s;c khoY. Hn nXa* th8c t rKt nh#u
trBngTHPTcó phòng thí nghimcha?mb?oúngk[lu<tvàantoàn*cácS
dùng thí nghim*h0achKtcòn thiuthnvàkhAng?mb?oúngchKtl9ng.\o
v<*v#csWd4ngcácth ngh#mtrên lpcòn khá bKtc<pvà thiuh#uqu?.Bên
cMnh0*nhBs8pháttr#!nmMnhmTc
achu!n”#s*v#c;ngd4ngcAngngh
thông tin vào gi?ngdMã và angemlM#nh#uh#uqu?t chc8c*d=dàng th8c
thi giúp hEcs#nhl6nhhD#k#nth;cvà rèn luynk6n%ngMtktqu?cao. XuKt
phát t^nhXngl dotrên tôi mMnhdMnarasángk#nk#nhngh#m: “ Thi
tk

và sdngth
tb sthnghmotng tác trong dhcmnahcl !
11”
II. MÔ TGPHP
1. Mô tgphptrư ckht#orasngk(n
1.1. Hi)ntr#ngtrư ckhpd+nggphpm i
Trên th8ct*g#áov#:nã sWd4ngcácth ngh#mvào bài gi?ngmDtcách
ph”b#n!hình thành kinth;cchohEcs#nh.Tunh#ên, có nhXngth ngh#m
giáo viên rKtkh0!th8ch#ntrên lpdoh0achKtDchM#*nguh#!mnhphenol*
nitric acid, ammonia,… ?nh hJng n s;c khoY. Hn nXa* th8c t rKt nh#u
trBngTHPTc0phòng thí nghimcha?mb?oúngk[lu<tvàantoàn*cácS
dùng thí nghim*h0achKtcòn thiuthnvàkhAng?mb?oúngchKtl9ng.\o
v<*v#csWd4ngcácth ngh#mtrên lpcòn khá bKtc<pvà thiuh#uqu?.MHt
khác, mHcdù các nguSnv#deo*bài gi?ng#ntWtrên mMngkháphongphúnhng
v`ncha th8cs8 kích thích s8h;ngthútìm tòi kinth;cm#c
ahEcs#nh*ch

2
y
urèn luynkn nglàm thí nghimchohcsnhmcquansátchkhng
ctrnghmthchành thí nghim.
1.2. Sosnhưu, như c mcacác hình thcsdngthngh m
Xu!tphátt#thct$ntr%ngTHPTCNghaHngquacácn mcngtác+
tôi nh,nth!-hcsnhlunhngthúv0nh1ngt
thcc2thchành thí nghim+
hcsnhd$t
pthuk
nthcvà nh0l4uh5n+cácemtham gia ho7tngnh2m
sôi n89tìm tòi ki
nthcm0.Bên c7nh2+cácemc;ngrèn luynckn ng
thchành và an toàn thí nghim. Trên thct
+c2nh<uhình thcs=d>ngth?
nghimtrongbài gingnht
nhành thí nghim+ch
uvdeoth?nghmhoAc
làm thí nghimot5ngtáctrBnmáy tính hoAcntho7thngmnh+… MD
hình thcsEc2nh1ngu+nhc9mkhácnhau+c>th9nhsau:

Nhv,-+khsosánhcáchình thcth?nghm nhthchành thí nghim+
trình chi
uvdeoth?nghmthì ph5ngphápm02là hcsnhclàm thí
nghimotrên máy tính hoAcntho7thngmnh có nhi<uu9mh5nc.
3
2. Mô t
g
phpsau khi có sáng kin
2.1. Thuytmnht nhm 
Thi
tbdh cs trcquansnhngcthtngtáctrct
pgúpcho
h csnhch ngkhámphávà l$nhhk
nth%c. Là mttrongnh&ngng’
(utrongphongtrào thi
tk
th
tbdh cs ttr’ngTHPTCNgh$aHng,
v/sángk
nnày tôi mong mu nemlnh&ngg’h cm/m2chocácemh c
snh3ngth’chas2knhngh4mc5ng3ngngh4p6bm7nHah cnrêng
và các bm7nkhácnchung.
Thi
tbdh cs v9th:ngh4m;otngtáccumv<ttrhnso
v/cácphngpháptr/c =>cb4tlàtronggaonchun@s h4n
nay. H csnh<ctngtácvàthchành thí nghi4mngatrên máy tính ho>c
smartphone v/các thí nghi4mdogáovên thi
tk
trên n9nt;ngcácph(nm9m
hAtr<.Phngphápnàcthb5Bpnh&ngkhuy
tmc anh&ngphng
pháptr/c=v:dC:h csnhcthtthchành<ccácth:ngh4mkc;các
thí nghi4mkhvàchtrên n9nt;ngth
tbs màkh7ngchho>c7nhEm
m7tr’ng.
2.2. Thông tin vthtbdhcs
– S;nphFm<c thch4nbGngph(nm9mArtculateStorlnemtph(n
m9m<csJdCngx=dngth
tbdh cs quenthucv/h(uh
ttLtc;
các giáo viên trong nh&ngkì thi thi
tk
bài gi;ngdoBGáodCcvàOàotok
t
h<pv/trthuct@ch%cnh&ngl(ntr/c.
– Bài gi;ng<cxuLtb;nchuFnScormHTML5cthuploadlên các h4
th ngLMSph@b
ndEdàng chia s2chogáovSnng’dùng có thtru
cTpvà thchành thí nghi4mm nmEnlà có internet.
– Ngoàrahoàn thành s;nphFmnày có chLtl<ngt7còn sJdCngkha
thác hình ;nhthamkh;otUtrangcungcLphình ;nhmEnph:và có b;nqu9n:
https://www.freepik.com/
Hình ;nhsaukht;v9<csJdCngph(n m9mVllustratortáchthành tUng
file nhW  dE dàng to h4u %ng trgger. Tôi còn sJ dCng trang
https://viettelgroup.ai/ thu=ml ct
ngchosldethêm trong tr2ovà hLpdXn.
2.3. Mô t
thitbdhcs
S;n phFmthi
tbs th:ngh4m;otngtácg3mmts th:ngh4mv9
ammonia và sulfuric acid sau:
1. Thí nghi4mthJt:nhtanNH3.
2. Thí nghi4mNH3 tác dCngv/dungdchAlCl3.
3. Thí nghi4mNH3 tác dCngv/HCl.
4. Thí nghi4mNH3 cháy trong khí oxygen.
5. Thí nghi4mphaloãng sulfuric acid >c.
6. Thí nghi4mCutácdCngv/dungdchH2SO4 >c.
7. Thí nghi4m’ngm:atácdCngv/dungdchH2SO4 >c.
Xin m’cácth(c7tìm hiuk$hn6b;ngbSnd/:
4

5

6

7

8

9

10

11

12

Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY

Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education

Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: 

Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education

Tổng hợp SKKN môn hóa học cấp THPT

Thiết kế và vận dụng linh hoạt, sáng tạo các các hình thức khởi động bài học nhằm mục tiêu kép lôi cuốn và phát triển năng lực học sinh theo định hướng chương trình GDPT 2018 trong dạy học hóa học ở bậc THPT

PHẦNI.ĐIỀUKIỆNHOÀNCẢNHTẠORASÁNGKIẾN
Nghịquyết29TrungươngĐảngrađờivàocuốinăm2013đánhdấusự
chuyểnmìnhcủanềngiáodụcViệtNamtheohướngđổimớicănbảnvàtoàndiện
giáodục.Từđóđếnnayđãcónhiềusựthayđổidiễnratrongnềngiáodụcnước
nhà,đặcbiệtlàcácthayđổivềkiểmtrađánhgiávàthicử.Cáckìthiquantrọng
nhấtđốivớihọcsinhtrunghọcphổthônglàkìthitốtnghiệptrunghọcphổthông
vàthituyểnsinhđạihọcđãcónhữngmốcchuyểnbiếnđángghinhớ.Nhữnglựa
chọnmớivềkhốithinhưA1rađờiđãcungcấpthêmchohọcsinhnhiềulựachọn
khicácemđăngkíthivàođạihọc.Năm2015đánhdấucộtmốcquantrọngtrong
lịchsửthicửkhiBộGiáodụcvàĐàotạo(gọitắtlàBộ)quyếtđịnhhợpnhấthai
kìthitốtnghiệpvàkìthituyểnsinhthànhkìthiQuốcgia.Sốlượngmônthicũng
giảmxuống,từ6xuốngcòntốithiểu4môn,trongđó3mônbắtbuộcvẫnlàToán,
NgữvănvàNgoạingữ.Nhữngmôncònlạigiaochohọcsinhquyềntựchọnchứ
Bộkhôngcònquyếtđịnhnhưtrước.Bốicảnhtrênđãdẫnđếntỉlệhọcsinhchọn
cácmônđểthivàoĐạihọccósựthayđổi.Nếunhưcácnămtrước,sốlượnghọc
sinhchọnkhốiA(baogồmcácmônToán,Vậtlí,Hóahọc)chiếmtỉlệápđảothì
nhữngnămgầnđâyđãgiảmxuốngvàthayvàođólàkhốiA1(baogồmcácmôn
Toán,Vậtlí,TiếngAnh)hoặchọcsinhchuyểndầnsanglựachọntổhợpbàikhoa
họcxãhội.Tiếptheođó,từnăm2022,khilớp10bắtđầuthựchiệnchươngtrình
giáodụcphổthông2018vàđếntháng3năm2023,Bộđãcôngbốdựthảophương
ánthitốtnghiệpTHPTtừnăm2025có4mônbắtbuộc(Toán,Văn,Anh,Sử)và
2môntựchọntrongsố4mônhọcđãchọnhọcthìsốhọcsinhlựachọnhọcmôn
HóahọcvàsốhọcsinhchọnmônHóahọclàmmônthitốtnghiệpcàngcókhả
nănggiảm.ĐiềuđósẽgâyảnhhưởngtớimặtbằnglaođộngởcáctrườngTHPT
nóichungvàgiáoviênHóahọcnóiriêng,thậmchícònảnhhưởngđếnviệcđào
tạonguồnnhânlựcchođấtnước.
Bằngkinhnghiệmnhiềunămgiảngdạycủabảnthânvàtừnhữngnghiên
cứuchothấyrằngtháiđộhọctậpcủahọcsinhđóngvaitròquantrọngđốivới
hiệuquảhọctậpbộmônvàdođócóthểcoinhưlàmộttrongnhữngchỉsốdự
báochosựlựachọnmônthicủahọcsinhtrongkìthiQuốcgia.Cónhiềuyếutố
trongmôitrườnggiáodụcbaogồmcảyếutốkháchquanlẫnchủquancótácđộng
tớitháiđộhọctậpcủahọcsinh,nhưngngườithầyvớimộttácphonglàmviệc
gầngũi,thânthiệnvànhữngphươngpháptruyềnđạtkhoahọc,lôicuốnmớichính
lànguyênnhâncốtlõiảnhhưởngtớitháiđộhọctậpcủahọcsinh.Chỉcóphương
phápdạyhọctíchcực,sángtạo,dễhiểu,lấyngườihọclàmtrungtâmmớicóthể
3
tạochohọcsinhsựhứngthú,niềmsaymêmônhọc;từđógópphầnthuhút,lôi
cuốnđượcnhiềuhọcsinhlựachọnmônhọctheohướngtíchcực,hìnhthànhvà
pháttriểncóhiệuquảcácnănglựcđặcthùchohọcsinh,nângcaohiệuquảcủa
quátrìnhdạyhọcHóahọc.Từnhữnglídotrêntôilựachọnnghiêncứuđềtài
“Thiếtkếvàvậndụnglinhhoạt,sángtạocáccáchìnhthứckhởiđộngbàihọc
nhằmmụctiêuképlôicuốnvàpháttriểnnănglựchọcsinhtheođịnhhướng
chươngtrìnhGDPT2018trongdạyhọchóahọcởbậctrunghọcphổthông”.
PHẦNII.MÔTẢGIẢIPHÁP 
A.MÔTẢGIẢIPHÁPTRƯỚCKHITẠORASÁNGKIẾN
I.ThựctrạnggiảngdạyvàhọctậpmônHóahọcởbậcTHPT
Hóahọclàkhoahọcnghiêncứucácchất,sựbiếnđổivàứngdụngcủa
chúng.Hóahọccóvaitròrấtquantrọngtrongcuộcsốngcủachúngta.Làmột
trongnhữngmônhọccógiátrịthựctiễncaonhất,hóahọchiệndiệnởmọingóc
ngáchtrongcuộcsống.Hầunhưmỗimộtvậtdụngnàochúngtađangsửdụng
cũnglàkếtquảcủahóahọc,từnhữngmónănhàngngày,nhữngđồdùnghọctập,
thuốcchữabệnhđếncácloạinướchoa,mỹphẩm,dượcphẩm,…đềulàsảnphẩm
củahóahọc.MônHóahọcvốndĩcósựcuốnhútkìlạgắnliềnvớinhữnghiện
tượngxảyratrongtựnhiên,từnhữnggiátrịthựctiễncủanótrongmọingóc
ngáchcuộcsống.Nhưngtrongquátrìnhdạyvàhọcnhiềukhithầycôvìquáđể
tâmđếnkếtquảmàbỏquaquátrình,thầycôchỉthôngbáochoHSnhữngkết
luậnmangtínhápđặthoặcrậpkhuôntheosáchgiáokhoa,kiểmtrađánhgiáchú
trọngcácbàitậpthiênvềtínhtoánmàbỏquabảnchấtHóahọc,….làmchomôn
họctrởnênkhôcứng,tẻnhạt,thiếuhấpdẫn,khôngtạođượchứngthúnghiên
cứu,tìmtòikhámpháởHSdẫntớihiệuquảhọctậpmônHóacủanhiềuhọcsinh
chưacao.VìthếsốlượnghọcsinhlựachọntổhợpcómônHóahọcđểxéttuyển
vàocáctrườngđạihọcnhữngnămgầnđâycóxuhướnggiảmdần,hoặcnhiềuem
chỉcoimônHóalàmônđiềukiệnxéttốtnghiệpnênchỉhọctheokiểuđốiphó,
chốngđiểmliệt.Thựctếchothấy,việclựachọnmônhọccủacácanhchịkhóa
trướccũngsẽítnhiềuảnhhưởngtớitâmlílựachọnmônhọccủacácemkhóa
sau,nhấtlàvớinhữngemvừathituyểnvàolớp10,đặcbiệttrongbốicảnhchương
trìnhgiáodụcphổthông2018bắtđầuđượctriểnkhaicholớp10từnămhọc
2022-2023.
II.ThựctrạngsửdụngcáchìnhthứckhởiđộngbàihọctạitrườngTHPT
Saukhitìmhiểuthựctrạngsửdụngcáchìnhthứckhởiđộngbàihọctrong
quátrìnhdạyhọcmônhoáhọccủamộtsốGVởcáctrườngTHPTtrongtỉnhnhư
4
TrườngCNghĩaHưng,THPTBNghĩaHưng,THPTTrầnNhânTông,THPTĐại
An,THPTTrầnVănLantôinhậnthấymộtsốvấnđềsau:
*Đốivớigiáoviên:
Khidạymỗichủđề,tronghoạtđộngkhởiđộngcácgiáoviênđềuđãcósử
dụngmộtsốhìnhthứckhácnhau,chủyếulàtổchứcchoHSthamgiachơimột
sốtròchơiquenthuộcnhưlậtmảnhghép,ôchữ,trảlờinhanhhaylàchoHSxem
video,hoặcđơngiảnlàđặtcâuhỏi,yêucầuHStrảlờirồidẫndắtHSvàobàimới.
Nộidungkhởiđộngchủyếunhằmmụcđíchtáihiệnkiếnthứccũhoặcđểtạo
khôngkhívuivẻchoHS.Đánhgiákháchquanthìcáchìnhthứckhởiđộngđóđã
pháthuyđượcphầnnàonănglựcHS,tạođượcsựlôicuốnnhấtđịnhtrướckhi
họcbàimới.NhưngtôinhậnthấysaumộtthờigianHSsẽgiảmdầnsựhứngthú,
giảmdầnsựtíchcựcchủđộngthamgia.Vìvậycầnthiếtphảiđadạnghóacác
hìnhthứckhởiđộngbàihọc,cầnphảiđổimới,sángtạokhôngchỉvềphương
pháp,hìnhthứctổchức,màcòncầnchútrọngvềnộidungngaytừcáchđặtvấn
đề,cáchchuyểngiaonhiệmvụ,….đểthựcsựthuhútđượcHS,làmchoHSthấy
đượccáimới,cáihấpdẫn,cáikhácbiệtvàcósựháohức,chờđợiđếntiếthọc
tiếptheo;đồngthờikhôngchỉgiúpHSkhơilạikiếnthứccũmàcòntạođượcsự
mâuthẫuởHS,HSmuốntìmhiểunhữngkiếnthứcmớitrongmỗibàihọc,khám
pháthếgiớitựnhiêndướigócđộhóahọc.
*Đốivớihọcsinh:
ỞcấpTHCS,họcsinhchủyếudànhthờigianchocácmônToán,Vănvà
TiếnganhđểthilêncấpTHPTnênmônhóahọcthườngbịcoinhẹhơnvàítđược
họcsinhđầutưthờigian.HSítcócơhộirènluyệnnênchưahìnhthànhđượckĩ
năngtrảlờivàgiảiquyếtcáccâuhỏiđịnhhướngpháttriểnnănglực;khithực
hiệnnhiệmvụmàGVgiaocònlúngtúngnênhiệuquảgiờhọccònthấp.
Vớihọcsinhthìđasốhọcsinhchorằnghoáhọclàmônkhóhọc,cácem
rấtsợhọctậpmônhoá,hầunhưrấtíthọcsinhnắmvữngkiếnthứccũngnhưkĩ
nănghoáhọc.DođókhilêncấpTHPTnhiềuemhọcsinhcótâmlýsợhọcmôn
hóahọc,nhấtlàtrongbốicảnhthựchiệnchươngtrìnhGDPT2018HSđượctự
chọnmônhọcngoàicácmônbắtbuộcToán,Văn,Anh,SửthìsốHSlựachọn
Hóalàmmônhọccànggiảmđinhiều.SốHSlựachọnmônHóathìcònrấtthụ
độngtrongcáctiếthọcvàcũngchưathựcsựhứngthúbộmônnày,việcliênhệ
cáckiếnthứchóahọcvàogiảiquyếtcácvấnđềthựctếcủahọcsinhcònnhiều
hạnchếnênkhigặpcácbàitậpthựctiễn,cáchiệntượnghóahọctựnhiêncácem
cònlúngtúng,khôngđềxuấtđượccáchgiảiquyết.

5
*KhảosátHStrướckhiápdụngsángkiến:





Tiếnhànhbàikhảosátngắndạngtrắcnghiệmnhiềulựachọn.Đốitượng
khảosátlà110họcsinhthuộclớp10củatrườngTHPTCNghĩaHưng.
Thờiđiểmkhảosát:tháng9/2022.
Linkbàikhảosát:
https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeX69SAsuHx5jROeyxBj4zeshU25V
6Zhgs_tt6LhoOphx8Phw/viewform?usp=sf_link

Kếtquảkhảosát:






6

Qua
khảo
sát
trên
ta
thấy:

PhầnlớnHSngaytừkhilêncấphọcTHPTđãthíchhọcmộtmônhọckhinội
dungbàihọcsinhđộng,thầycôdạyvuivẻdễhiểu;thíchđượchọctươngtáccùng
nhau,thíchđượcthamgiacáchìnhthứctổchứckhácnhau,đượchọctập,trảinghiệm
từthựctiễn.Khởiđầumỗibàihọccácemmuốnđượcxemvideo,clips,tranhảnh
hayđượcchơicáctròchơi,nghekểnhữngcâuchuyệncóliênquanđếnnộidungbài
học.NhưngkếtquảkhảosátcũngchothấymứcđộhứngthúvớimônHóacủahầu
hếtnhữngHSđóchỉởmứcbìnhthường,mộtsốlàkhôngthích.

CácvấnđềởtrêncónguyênnhânlớnlớntừviệcHSchưađượcGVđịnh
hướngvàchútrọngpháttriểnnănglựctrongquátrìnhgiảngdạyvàkiểmtrađánh
giá;phươngphápgiảngdạycủaGVchưathuhút,lôicuốnđượcHS.
Vậy“dạyhọcthếnàođểlôicuốnvàpháttriểnnănglựcchohọcsinh?”.Đó
làvấnđềđặtrachomỗigiáoviêntronggiaiđoạnhiệnnay,đápứngyêucầugiáo
dụctheođịnhhướngpháttriểnnănglựctrongchươngtrìnhgiáodụcphổthông
năm2018.
B.MÔTẢGIẢIPHÁPSAUKHICÓSÁNGKIẾN
CHƯƠNG1.CƠSỞLÍLUẬNVÀTHỰCTIỄNCỦAĐỀTÀI
1.1.Mộtsốvấnđềvềnănglực
1.1.1.Kháiniệmnănglực
Nănglực(competency)cónguồngốctừtiếngLatinh“competentia”.Hiện
nay,cónhiềucáchhiểuvề“năng
lực”:
NLcóthểđượcphátbiểunhưsau:NL
là
khả
năng
vận
dụng
một
cách
linh

hoạt
tất
cả
những
yếu
tố
kiến
thức,
kỹ
năng,
tình
cảm,
thái
độ,
động
cơ
cá
nhân,…

để
giải
quyết
các
VĐ
trong
học
tập,
công
việc
và
cuộc
sống.
1.1.2.Cấutrúcchungcủanănglực
NLcánhânđượcbộclộởhànhđộngnhằmđápứngnhữngyêucầuđược
7
đặtratrongbốicảnhcụthểhaynóikhácđiNLởđâylàNLhànhđộng.NLhành
độngđượccấuthànhbởi:NLchuyênmôn;NLphươngpháp;NLxãhội;NLcá
thể.
NLcầnhìnhthànhvàpháttriểnchoHSphổthôngđượcmôtảbằngsơđồ
sauđây:

Các
năng
lực
hình
thành
và
phát
triển
cho
học
sinh
phổ
thông

-Năng
lực
cốt
lõi:Lànănglựccơbản,thiếtyếumàbấtkìaicũngcầnphải
cóđểsống,họctậpvàlàmviệchiệuquả.
-Năng
lực
đặc
biệt:Lànhữngnăngkhiếuvềtrítuệ,vănnghệ,thểthao,kỹ
năngsống,…nhờtốchấtsẵncóởmỗingười.CũngtheoChươngtrìnhgiáodục
phổthôngtổngthể,nănglựccốtlõigồmnănglựcchungvànănglựcchuyênmôn.
a)
Năng
lực
chung
lànănglựcđượctấtcảcácmônhọcvàhoạtđộnggiáo
dụcgópphầnhìnhthành,pháttriểnnhư:nănglựctựchủvàtựhọc,nănglựcgiao
tiếpvàhợptác,nănglựcgiảiquyếtvấnđềvàsángtạo.
b)Năng
lực
chuyên
mônlànănglựcđượchìnhthành,pháttriểnchủyếu
thôngquamộtsốmônhọcvàhoạtđộnggiáodụcnhấtđịnhnhưnănglựcngôn
ngữ,nănglựctínhtoán,nănglựctìmhiểutựnhiênvàxãhội,nănglựccôngnghệ,
nănglựctinhọc,nănglựcthẩmmĩ,nănglựcthểchất.
Dođặcthùmônhọc“Hóahọclàmộtmônkhoahọcvừalýthuyếtvừathực
nghiệm”nênnócũngcónhữngnănglựcđặcthùsau:
Năng
lực
nhận
thức
hóa
học,
năng
lực
tìm
hiểu
thế
giới
tự
nhiên
dưới
góc

độ
hóa
học,
năng
lực
vận
dụng
kiến
thức
hóa
học
vào
cuộc
sống.


8
1.1.3.Mộtsốbiệnpháppháttriểnnănglựcchohọcsinh
-Thứnhất,GVcầnthayđổicáchdạyhọc,chuyểntừdạyhọcđịnhhướng
nộidungsangdạyhọcpháttriểnNL.GVlàngườitổchức,hướngdẫn,chỉđạo,
trợgiúpchoquátrìnhhọctậpcủaHS.HSchủđộng,tíchcựctìmhiểuvàlĩnhhội
kiếnthức.
-Thứhai:GVcầntạohứngthúhọctậpchoHS,khuyếnkhíchđộngviên
HSthamgianhiệttìnhvàohoạtđộnghọc.LuôntạocơhộigiảiquyếtVĐhọctập
thôngquaviệcVDKTKNcủaHS,đồngthờicốhỗtrợkịpthờikhicácemgặp
khókhăn.
-Thứba:GVcầntíchcựcđổimớiphươngphápdạyhọc(PPDH),sửdụng
cácPPDHtíchcựcnhưdạyhọctheodựán,phươngpháptròchơi,phươngpháp
trựcquan…BêncạnhđóGVtăngcườngsửdụngcáckỹthuậtdạyhọctíchcực
nhưkỹthuậtkhăntrảibàn,kỹthuậtđộngnão,kỹthuậtmảnhghép,kỹthuậtsơđồ
tưduy…
-Thứtư:GVtăngcườngsửdụngcóhiệuquảcácphươngtiệndạyhọcnhư:
máychiếu,đồdùnghọctậpsángtạo,phiếuhỏi,bảngbiểu…
-Thứnăm:GVphốikếthợpcácPPDHtíchcực,phươngtiệndạyhọc,bài
tậpHHnhấtlàbàitậpHHgắnliềnvớithựctiễnnhằmkíchthíchHStìmtòi,khám
phá,sángtạovàVDKTđãhọcvàothựctếcuộcsống.
-Thứsáu:GVđổimớicáchKTĐG,cầnĐGquátrìnhvàĐGthườngxuyên
quátrìnhrènluyệncủaHS,từđókịpthờiđiềuchỉnhtácđộngvàkhuyếnkhích
HSVDKTKN,kinhnghiệmđãcóvàocáctìnhhuốngthựctiễnđểtìmhiểuthế
giớixungquanhvàcókhảnăngbiếnđổinó.
1.2.Vaitròcủahoạtđộngkhởiđộngtrongtiếntrìnhdạyhọc
Trongtiếntrìnhdạyhọcbaogồmcácchuỗihoạtđộngsau:hoạtđộngkhởi
động(đặtvấnđề);hoạtđộnghìnhthànhkiếnthức;hoạtđộngluyệntập;hoạtđộng
vậndụng.ViệctổchứcdạyhọcnhằmpháttriểnphẩmchấtvànănglựcHSbằng
bấtkìphươngphápnàocũngbaogồmhaivếlà“học”và“vậndụng”.Vế“học”
đượcchiathànhhaigiaiđoạnlà“hìnhthànhkiếnthứcmới”và“luyệntập”đểvừa
củngcố,vừacungcấpthêmkiếnthứcvàpháttriểnthêmcáckĩnăngkhác.ĐểHS
cónănglựcthựchiệnvế“vậndụng”,cầntổchứcvế“học”mộtcáchhiệuquả.
Muốnvậy,điềukiệntiênquyếtlàpháthuyđượctínhtíchcựcchủđộngcủaHS
trướckhibướcvàogiađoạn“hìnhthànhkiếnthứcmới”.Dođó,GVcầntổchức
bước“khởiđộng”đểđặtvấnđềsaochohấpdẫn,hiệuquả,thểhiệnrõýđồsư
phạm,làmnảysinhmâuthuẫnnhậnthức,làmnổibậtýnghĩa,sựcầnthiếtphải
họckiếnthứcmới/kĩnăngmớitrongbàihọc.
9
Trongđiềukiệnchophép,tôimongmuốnđềtàithểhiệnrõmộtsốhình
thứctổchứchoạtđộngkhởiđộngtrongdạyhọcHóahọccóhiệuquả,tạođiều
kiệnthuậnlợichoviệcgiảngdạybộmônHóatrongnhàtrườngTHPT.Cũngqua
đềtàinày,tôimuốncụthểhoámộtsốhìnhthứctổchứckhởiđộngchotừngbài
họcnhưsau:
1.2.1Xácđịnhmụctiêukhởiđộng
Việcthayđổihìnhthứckhởiđộngtừviệcchỉdùngmộtvàicâuđểdẫndắt
vàobàithaybằngviệctổchứckhởiđộngthànhmộthoạtđộngđểhọcsinhđược
thamgiatrựctiếpgiảiquyếtvấnđềkhởiđộng;Hoạtđộngkhởiđộngphảixác
địnhrõmụctiêucầnđạt,phươngphápvàkỹthuậttổchức,phươngtiệncầndùng;
chuyểngiaonhiệmvụchohọcsinhmộtcáchrõràng.Nhiệmvụkhichuyểngiao
chohọcsinhtronghoạtđộngkhởiđộngcầnkiểmkêlạikiếnthứccủahọcsinh
(xemhọcsinhđãcóđượckiếnthứcgìliênquanđếnbàihọc),tạohứngthúcho
họcsinh,tạoratìnhhuốngcóvấnđềđểdẫndắthọcsinhvàophầnhìnhthànhkiến
thứcmới.
1.2.2.Kỹthuậtcơbảnxâydựnghoạtđộngkhởiđộng
Vớiphươngphápdạyhọctruyềnthống,khởiđộngchỉbằngmộtvàicâu
dẫnnhậpnênkhôngmấtnhiềuthờigian.Vớiphươngphápdạyhọctheohướng
pháthuytínhtíchcựccủahọcsinh,khởiđộngcầntổchứcthànhhoạtđộngđểhọc
sinhtrựctiếpthamgianênsẽcầnlượngthờigiannhiềuhơn.Vìvậykhixâydựng
kịchbảnchohoạtđộngkhởiđộng,giáoviêncầnlưuýkhônglấynhữngnộidung
khôngthiếtthựcvớibàihọc,tránhlấynhữngnộidungmangtínhchấtminhhọa
màcầncụthể:sửdụngnộidungbàihọcđểkhởiđộng,saochotrongkhởiđộng
sẽbaoquátđượcnộidungbàihọc,quađógiúpgiáoviênbiếtđượchọcsinhđã
cókiếnthứcgìtrongbàimớivàchưabiếtgìđểkhaithácsâuvàonhữngnộidung
họcsinhchưabiết.
Việcđặtcâuhỏihaytìnhhuốngkhởiđộngcầnchúýtạođượchứngthúcho
họcsinh:đểhọcsinhđượcthựchiệnnhiệmvụ,đượcthamgiatrảlờicâuhỏihoặc
thamgiavàocáctìnhhuốngkhởiđộng.Câuhỏi/tìnhhuốngđưaraởphầnnày
cũngcầncónhiềumứcđộtrongđónhấtthiếtphảicócâudễhọcsinhnàocũngcó
thểtrảlờiđược.Khicácemtrảlờiđượcsẽphầnnàosẽcảmthấyvuivẻ,thíchthú
đểtạotâmlýtốtkhivàobàihọc.Ởmỗihoạtđộngkhởiđộngđềuxuấtpháttừnội
dungbàihọc,nhưngnếutìnhhuốngnàođưarahọcsinhcũnggiảiquyếtđượcthì
cácemsẽkhôngcóhứngthútìmhiểukiếnthứcmới,khôngkíchthíchđượctrítò
mòvànhucầuhọctậpmộtcáchchủđộngvàtíchcựccủacácem.
Khiápdụngtổchứchoạtđộngkhởiđộngchotấtcảcáctiếthọcởcáclớp
10
thìngườigiáoviênnênlưuý:Kếhoạchhoạtđộngđãxâydựngcầncósựđiều
chỉnhchophùhợpvớiđặcđiểmhọcsinhcủatừnglớp;tránhviệcxâydựng1tình
huốngcốđịnhdùngchungchotấtcảcáclớptrongcùngmộtkhối.Phươngánxây
dựngtìnhhuốngkhởiđộnggiữacáctiết,cácbàihọcnêncósựđổimớivềhình
thức,phươngpháp;tránhsựnhàmchánchohọcsinhkhitiếthọcnàocũngtổchức
hoạtđộngkhởiđộngtheokiểu“đếnhẹnlạilên”vớicácbướctuầntựnhưnhau.
1.2.3.Mộtsốhìnhthứctổchứchoạtđộngkhởiđộng
*Tổchứchoạtđộngkhởiđộngbằngtròchơi
Tổchứchoạtđộngkhởiđộngbằngtròchơicónhữngthuậnlợi:Pháthuy
tínhsángtạo,hấpdẫn,gâyhứngthúchohọcsinh,giúphọcsinhdễtiếpthukiến
thứcmới,giúpchuyểntảinhiềutrithứccủanhiềulĩnhvựckhácnhau.Tròchơi
cònlàhoạtđộngđượccáchọcsinhthíchthúthamgia.Vìvậynócókhảnănglôi
kéosựchúývàkhơidậyđượchứngthúhọctập.Rấtnhiềutròchơingoàimục
đíchđócòncóthểôntậpkiếnthứccũhoặcdẫndắtcácemvàohoạtđộngtìm
kiếmtrithứcmớimộtcáchtựnhiên,nhẹnhàng.Hoặccónhữngtròchơigiúpcác
emvậnđộngtaychânkhiếnchocơthểtỉnhtáo,giảmbớtnhữngáplựctâmlýdo
tiếthọctrướcgâyra.TheoTiếnsĩNgôThịThuDung-GiámđốcđiềuhànhTrung
tâmnghiêncứupháttriểngiáodụccộngđồng(TrườngĐHGD-ĐHQGHàNội):
“Tròchơilàmộthìnhthứcgiaotiếpbạnbè,pháttriểntốtcácnănglựcgiaotiếp,
tròchơiđồngthờilàmộtphươngtiệnmàthôngquađóhọcsinhcóthểgiaotiếp
vớinhaumộtcáchtựnhiênvàdễdànghơn”.
Mụcđíchcủaviệctổchứctròchơilànhằmlôicuốnhọcsinhthamgiavào
cáchoạtđộnggiáodụcmộtcáchtựnhiênvàtăngcườngtínhtráchnhiệm;hình
thànhchohọcsinhtácphongnhanhnhẹn,pháthuytínhsángtạocũngnhưtăng
cườngsựthânthiện,hòađồnggiữacáchọcsinh,tạohứngthúxuatancăngthẳng
mệtmỏitrongquátrìnhhọctậpvàgiúpchoviệchọctậptrởnênnhẹnhàng,sinh
động,khôngkhôkhan,hànlâm,nhàmchán…
Mộtsốtròchơicóthểsửdụngtronghoạtđộngkhởiđộngnhư:Tròchơiô
chữ,quảbóngthầnkì,lậtmảnhghép,đuổihìnhbắtchữ,rungchuôngvàng,ăn
khếtrảvàng,ongtìmchữ,…..
*Tổchứchoạtđộngkhởiđộngbằngvideo,clips
Sửdụngâmthanh,hìnhảnhkếthợpvớicácdạngbàitậpnhưtrắcnghiệm,
trảlờicâuhỏi,.…..chocáchìnhảnhcótrongclipstạohiệuquảrấtcaotrongviệc
dẫndắtvàomộtbàidạy.Cáchnàykíchthíchsựsángtạocủahọcsinhvàsựtập
trungcủahọcsinh,cácemhọcsinhsẽcótâmthếtốtđểbướcvàomộttiếthọcmà
khôngthấynhàmchánvàcăngthẳng.
11
*Tổchứchoạtđộngkhởiđộngbằngtranh,ảnh
TrongtiếngAnhcócâu”apictureisworthasathousandwords”(Mộtbức
tranhđánggiábằngngànlờinói)chotathấyđượctầmquantrọngvàhiệuquả
truyềntảithôngđiệpcủacácbứctranh.Vậynên,GVhãytậndụngtriệtđểđiểm
mạnhđó,bởitranhảnhsẽlàmchobàihọctrởnênsinhđộnghơn,giúpchoHS
thamgiabàihọcmộtcáchsaysưa,thíchthúhơn.Phươngpháptrựcquankhông
phảilàphươngphápmớitrongdạyhọcnhưngnóvôcùngquantrọng.Nógóp
phầnvàosựthànhcôngcủaGVtrongmộtgiờdạy.Tronggiáocụtrựcquanthì
hìnhảnhkhôngthểthiếuđặcbiệttronglớphọchóahọc.Hìnhảnhminhhoạgiúp
HSlĩnhhộikiếnthứcmộtcáchrõràngvàkhắcsâutrongtrínhớcủacácem.

*Tổchứchoạtđộngkhởiđộngbằngnhữngcâuchuyện
 Cácmẩuchuyện,nếucónộidungthúvịvàđượckểlạimộtcáchchuyên
nghiệp,sẽthuhútđượcsựchămchúcủaphầnlớnhọcsinh.Dovậy,trướckhicho
họcsinhbướcvàobàihọc,GVnênđọcthậtchậm,hoặccho1họcsinhlênđọc
mộtmẩuchuyệnngắncónộidungđơngiản,dễhiểu.Sauđó,gvcóthểđặtramột
vàicâuhỏiliênquantớinộidungmẩuchuyệnđểhọcsinhtrảlời.HoặcGVcó
thểchỉkểmộtphầncủacâuchuyệnthôi,sauđóđểhọcsinhthảoluậnvàtựđưa
raphầnkếtcủamẩuchuyện.Điềunàysẽlàmchohọcsinhcảmthấyrấthứngthú
vớibàihọcvìđượcnêulênýkiếncủamình.Từđó,cácemsẽcóđộnglựchơn
đểcốgắnghọctập.

CHƯƠNG
2:
THIẾT
KẾ
VÀ
VẬN
DỤNG
LINH
HOẠT,
SÁNG
TẠO
CÁC

HÌNH
THỨC
KHỞI
ĐỘNG
BÀI
HỌC
NHẰM
MỤC
TIÊU
KÉP
LÔI
CUỐN

VÀ
PHÁT
TRIỂN
NĂNG
LỰC
HỌC
SINH
THEO
ĐỊNH
HƯỚNG

CHƯƠNG
TRÌNH
GDPT
2018
TRONG
DẠY
HỌC
HÓA
HỌC
Ở
BẬC

THPT
2.1.
Khởi
động
bằng
hình
thức
sử
dụng
tranh,
ảnh

Cócâu“Mộtbứctranhđánggiábằngngànlờinói”chotathấyđượctầm
quantrọngvàhiệuquảtruyềntảithôngđiệpcủacácbứctranh.Vậynên,làngười
thầyhãytậndụngtriệtđểđiểmmạnhđó,bởitranhảnhsẽlàmchotiếthọctrởnên
sinhđộnghơn,giúpchohọcsinhthamgiabàihọcmộtcáchsaysưa,thíchthú
hơn.
Vídụ1:Bài“Mởđầu”–Hóahọc10,sáchKNTTvớicuộcsống
(Hoặcbài“Nhậpmônhóahọc”–sáchCD,CTST)
Cóthểvớinhiềugiáoviênbài“Mởđầu”củasáchgiáokhoaHóahọc10
khôngquantrọng.Nhưngvớitôi,đâylạilàmộtbàidạyrấtrấtquantrọng.“Mở
đầu”giúpHSbiếtđượcnhữngđốitượngnghiêncứucủaHóahọc,hiểuđượctầm
12
quantrọngcủaHóahọcđốivớiđờisống,sảnxuất,vàgiúpHSthấyđượchọchóa
họcđểlàmgì?…Từđókhơidậyniềmđammêkhámphá,tìmtòiởHS.Vậy“Khởi
động”chobài“Mởđầu”nhưthếnàochohiệuquả?Ởđâytôiđềxuấtsửdụngbộ
thẻcácnguyêntốhóahọcđểkếtnốiHSvớimônHóahọc.

Xem bản đầy đủ trên google drive: TẠI ĐÂY

Các thầy cô cần file liên hệ với chúng tôi tại fanpage facebook O2 Education

Hoặc xem nhiều SKKN hơn tại: 

Tổng hợp SKKN luận văn luận án O2 Education

Tổng hợp SKKN môn hóa học cấp THPT