Kiến thức cũ có liên quan

Kiến thức mới cần hình thành

– Bảng tuần hoàn

– Cấu hình electron

– Sự biến đổi tính chất các nguyên tố trong bản tuần hoàn

– Vị trí nhóm halogen trong BTH

– Sự biến đổi độ âm điện, bán kính nguyên tử, một số tính chất

– Tính chất hóa học cơ bản của nguyên tố halogen

HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Vị trí của nhóm hal trong bảng tuần hoàn

Mục tiêu: Biết vị trí của hal trong bảng tuần hoàn, những nguyên tố nhóm hal

GV hỏi HS nhóm halogen gồm các ngtố nào?

Chúng nằm ở nhóm nào trong HTTH?

Ở mỗi chu kì, chúng nằm ở vị trí nào?

GV lưu ý HS : Atatin được điều chế nhân tạo bằng các phản ứng hạt nhân . Do đó có thể xem At là nguyên tố phóng xạ. Ta không nghiên cứu At.

I. VỊ TRÍ NHÓM HALOGEN TRONG BẢNG HTTH:

* Nhóm halogen gồm : Flo(F); Clo(Cl); Brom (Br), Iot (I), Atatin (At)

* Các ngtố halogen thuộc nhóm VIIA. Chúng đứng gần cuối các chu kì, ngay trước các ngtố khí hiếm.

Hoạt động 2: Cấu hình electron nguyên tử, cấu tạo phân tử

Mục tiêu: Biết cấu hình e chung của nguyên tử các nguyên tố hal, cấu tạo phân tử, tính chất hoá học cơ bản của các nguyên tố hal

– GV cho HS viết c.h.e của F, Cl và rút ra nhận xét GV đặt vấn đề: Vì sao các ngtử halogen không đứng riêng rẽ mà ở dạng 2 ngtử (Cl₂, Br₂) Xu hướng liên kết của nguyên tử hal?

– HS trả lời.

– Hs viết quá trình hình thành phân tử hal

– GV gợi ý để HS nêu tchh cơ bản của halogen.

Gv thông tin

II. CẤU HÌNH ELECTRON NGUYÊN TỬ, CẤU TẠO PHÂN TỬ:

* Ngtử có 7e lớp ngoài cùng ( ns² np⁵ )

* Ở trạng thái tự do, 2 ngtử halogen góp chung 1 e với nhau tạo 1 lk CHT không cực.

: X . + . X :  : X : X :  X- X  X₂

CT e CT cấu tạo CTPT

* Liên kết trong phân tử X₂ không bền lắm, dễ bị tách thành 2 ngtử X.

* Trong phản ứng hoá học, các ngtử X dễ thu thêm 1e  Tính chất hoá học cơ bản của các halogen là tính oxi hoá mạnh.

Hoạt động 3: Sự biến đổi tính chất

Mục tiêu: Biết sự biến đổi bán kính nguyên tử, độ âm điện, một số tính chất của hal

Phân tích dữ liệu ở bảng 11 tr 95 SGK.

GV cho HS xem và nhận xét:

– TcVL (trạng thái, màu, t^o_nc , t^o_sôi )

– Bán kính ngtử

– Độ âm điện

GV giải thích vì sao trong các hợp chất, F chỉ có số oxi hoá -1, các ngtố halogen còn lại, ngoài số oxi hoá -1 còn có +1, +3, +5, +7.

Ghi chú: Flo có lớp e ngoài cùng là lớp thứ 2 nên không có phân lớp d. Từ Clo  Iot có phân lớp d còn trống, nên được kích thích sẽ có 3e, 5e, 7e độc thân.

Do đó trong các hợp chất Flo luôn có số oxi hoá –1, các halogen khác thể hiện số oxi hoá từ –1 +7.

HS dựa vào bán kính ngtử và độ âm điện để giải thích vì sao tính oxi hoá giảm dần từ F đến I.

III. SỰ BIẾN ĐỔI TÍNH CHẤT

1. Sự biến đổi tính chất vật lí của các đơn chất:

(Bảng 11 trang 95 SGK) Từ F đến I, ta thấy:

* Trạng thái tập hợp: khí  lỏng  rắn.

* Màu sắc: đậm dần

* t^o_nc , t^o_sôi : tăng dần.

2. Sự biến đổi độ âm điện:

* ĐAĐ tương đối lớn.

* Giảm dần từ F đến I

* F có ĐAĐ lớn nhất nên chỉ có số oxi hoá -1, 0.

Các ngtố halogen khác có số oxi hoá -1, 0, +1, +3, +5, +7

3. Sự biến đổi tính chất hoá học của các đơn chất

– Các đơn chất halogen giống nhau về tính chất hoá học cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất do chúng tạo thành(Do lớp e ngoài cùng có cấu hình tương tự nhau (ns² np⁵))

– Halogen là những phi kim điển hình. Tính oxi hoá giảm dần từ Flo đến Iot.

– Các đơn chất halogen oxi hoá được

+ Hầu hết các kim loại muối halogenua

+ H₂  hợp chất khí không màu hiđro halogenua

(khí này tan trong nước tạo dd axit halogen hiđric)

Kiến thức cũ có liên quan

Kiến thức mới cần hình thành

– Khái quát về nhóm halogen

– Phản ứng oxi hoá khử

– Tính chất vật lí, tính chất hoá học, trạng thái tự nhiên, điều chế clo

HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tính chất vật lí

Mục tiêu: Biết tính chất vật lí của clo

– Gv trình chiếu hình ảnh lọ chứa khí clo

– Hs quan sát, nhận xét:

+ Trạng thái

+ Màu sắt

+ Mùi

– Gv thông tin thêm

I. TÍNH CHẤT VẬT LÍ

– Ở điều kiện thường, Clo là chất khí, màu vàng lục, mùi xốc.

– Tỉ khối  Nặng hơn KK 2,5 lần.

– Tan vừa phải trong nước (ở 20^oC, 1 lít nước hoà tan 2,5 lít Clo) tạo thành nước Clo có màu xanh nhạt. Clo tan nhiều trong dung môi hữu cơ.

– Khí Clo rất độc.

Hoạt động 2: Tính chất hoá học

Mục tiêu: Hiểu: Tính chất hoá học đặc trưng của clo là tính oxi hoá mạnh, phi kim mạnh; đồng thời còn thể hiện tính khử

– Gv: Đặc điểm cấu hình e của clo?

– Có 7e lớp ngoài cùng  Có xu hướng nhận 1e, thể hiện tính oxi hoá mạnh

– Gv yêu cầu học sinh viết quá trình nhận e của nguyên tử clo

– Clo là chất oxi hoáTác dụng với chất khử nào?

– Gv trình diễn thí nghiệm kim loại Na, Fe, Cu tác dụng với khí clo

– Hs quan sát, nhận xét, viết PTHH

– Gv trình diễn thí nghiệm H₂ tác dụng với khí clo

– Hs quan sát, nhận xét, viết PTHH

– Gv thông tin

– GV trình diễn thí nghiệm tính tẩy màu của nước Clo

– Hs quan sát, nhận xét, viết PTHH

– Gv giải thích, lưu ý thành phần nước clo

– GV hướng dẫn Hs viết phản ứng với dd NaOH

– GV trình diễn thí nghiệm

– Hs quan sát, nhận xét, viết PTHH

– Tại sao clo đẩy được Br, I ra khỏi dung dịch muối?

 kết luận

II. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC

Clo là chất oxi hoá mạnh. Trong các phản ứng hoá học Clo dễ thu thêm 1e  ion Cl^–

Cl + 1e  Cl^–

1. Tác dụng với kim loại:  Muối Clorua

Clo oxi hoá hầu hết kim loại lên mức oxh cao nhất:S

2. Tác dụng với hidrô:

Nếu tỉ lệ số mol H₂:Cl₂ = 1:1 thì hỗn hợp nổ mạnh.

3. Tác dụng với nước và dung dịch NaOH: Khi hoà tan vào nước, 1 phần Clo tác dụng chậm với nước.(vừa khử vừa oxi hoá)

Axit clohidric Axit hipoclorơ

HClO: axit yếu (yếu hơn H₂CO₃), kém bền, có tính oxi hoá mạnh, nó phá hủy màu  nước Clo có tác dụng tẩy màu.

Cl₂ + NaOH NaCl + NaClO + H₂O

4. Tác dụng với hợp chất:

– Clo đẩy được halogen yếu hơn ra khỏi dung dịch muối

Cl₂ + 2NaBr  2NaCl + Br₂

Cl₂ + 2NaI  2NaCl + I₂

– Với hợp chất khác:

Cl₂ + 2FeCl₂ 2FeCl₃

Cl₂ + 2H₂O + SO₂  2HCl + H₂SO₄

Hoạt động 3:Điều chế

Mục tiêu:Biết phương pháp điều chế clo trong phòng thí nghiệm và trong công nghiệp

– Hoạt động nhóm: Viết các phương trình phản ứng , cân bằng phản ứng oxi hóa khử , xác định chất khử , chất oxi hóa khi cho HCl đặc tác dụng với KClO₃, MnO₂, KMnO₄, K₂Cr₂O₇

– Đại diện các nhóm lên bảng viết

– Trong phòng thí nghiệm, clo được điều chế bằng cách cho axit clohiđric đặc tác dụng với chất oxi hoá mạnh(chất nào?)

– Gvthông tin về phương pháp diều chế clo trong công nghiệp, học sinh viết PTHH

GV giới thiệu sản phẩm điện phân , không đi sâu vào kĩ thuật điện phân.

III. ĐIỀU CHẾ

1. Trong phòng thí nghiệm:

Cho axit HCl + Chất oxi hoá mạnh

KClO₃ + 6HCl = KCl + 3Cl₂ + 3H₂O

2. Trong công nghiệp

1. Điện phân Natri Clorua (nóng chảy)

2. Điện phân dung dịch NaCl có màng ngăn

Hoạt động 4:Trạng thái tự nhiên và ứng dụng

Mục tiêu: Biết được trạng thái tự nhiên và ứng dụng của clo

Gv và học sinh phát vấn rút ra các điểm cần nắm

IV. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN – ỨNG DỤNG

1) Trạng thái tự nhiên:

Trong tự nhiên, Clo tồn tại dạng hợp chất, chủ yếu là muối Clorua (NaCl). Muối NaCl có trong nước biển và muối mỏ, có trong khoáng vật như Cacnalit KCl.MgCl₂.6H₂O và xinvinit NaCl.KCl

2) Ứng dụng:

Sát trùng trong hệ thống cung cấp nước sạch.

Tẩy độc khi xử lý nước thải.

Tẩy trắng vải, sợi, giấy.

Sản xuất axit Clohidric, Clorua vôi, . . .

Kiến thức cũ có liên quan

Kiến thức mới trong bài cần hình thành

– Thành phần cấu tạo nguyên tử

– Dấu điên tích electron, proton

– Sự tìm ra electron, hạt nhân, proton, nơtron

– Cụ thể đặc điểm các loại hạt trong nguyên tử: Điện tích, khối lượng…

HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC

Hoạt động 1; Thành phân cấu tạo của nguyên tử

Mục tiêu: Biết sự tìm ra electron, hạt nhân nguyên tử, proton, nơtron, đặc điểm của từng loại hạt Hiểu thành phần cấu tạo của nguyên tử, so sánh khối lượng electron với p, n

-Gv:Electron do ai tìm ra và được tìm ra năm nào?

-Hs trả lời

-Gv: Trinh chiếu mô hình sơ đồ thí nghiệm tìm ra tia âm cực, yêu cầu hs nhận xét đặc tính của tia âm cực

– Gv yêu cầu hs cho biết khối lượng, điện tích của electron Gv kết luận

– Hạt nhân được tìm ra năm nào, do ai?

– Gv trình chiếu mô hình thí nghiệm bắn phá lá vàng tìm ra hạt nhân ntử.

– Hs nhận xét về cấu tạo của nguyên tử

– Gv kết luận

– Proton được tìm ra vào năm nào, bằng thí nghiệm gì?

– Gv thông tin về khối lượng, điện tích  Giá trị điện tích p bằng với electron nhưng trái dấu; q_e = 1- thì q_p = 1+

– Gv thông tin, yêu cầu hs so sánh khối lượng của electron với p và n

– Hs kết luận

– Các em có thể kết luận gì về hạt nhân nguyên tử ?

– Gv kết luận

I. THÀNH PHÂN CẤU TẠO CỦA NGUYÊN TỬ:

1. Electron (e):

• Sự tìm ra electron: Năm 1897, J.J. Thomson (Tôm-xơn, người Anh ) đã tìm ra tia âm cực gồm những hạt nhỏ gọi là electron(e).

• Khối lượng và điện tích của e:

+ m_e = 9,1094.10^-31kg.

+ q_e = -1,602.10^-19 C(coulomb) = -1 (đvđt âm, kí hiệu là – e₀).

2. Sự tìm ra hạt nhân nguyên tử:

Năm 1911, E.Rutherford( Rơ-dơ-pho, người Anh) đã dùng tia bắn phá một lá vàng mỏng để chứng minh rằng:

-Nguyên tử có cấu tạo rỗng, phần mang điện tích dương là hạt nhân, rất nhỏ bé.

-Xung quanh hạt nhân có các e chuyển động rất nhanh tạo nên lớp vỏ nguyên tử.

-Khối lượng nguyên tử hầu như tập trung vào hạt nhân ( vì khối lượng e rất nhỏ bé).

3. Cấu tạo hạt nhân nguyên tử:

1. Sự tìm ra proton:

Năm 1918, Rutherford đã tìm thấy hạt proton(kí hiệu p) trong hạt nhân nguyên tử:

m_p = 1,6726. 10^-27kg.

q_p = +1,602. 10^-19Coulomb(=1+ hay e₀,tức 1 đơn vị đ.tích dương)

2. Sự tìm ra nơtron:

Năm 1932,J.Chadwick(Chat-uých) đã tìm ra hạt nơtron (kí hiệu n) trong hạt nhân nguyên tử:

m_n m_p .

q_n = 0 .

3. Cấu tạo của hạt nhân nguyên tử:

• Trong hạt nhân nguyên tử có các proton và nơtron.

Hoạt động 2: Kích thước và khối lượng của nguyên tử

Mục tiêu: Biết sự chênh lệch kích thước giữa hạt nhân và nguyên tử và so sánh, Biết đơn vị đo kích thước nguyên tử, đơn vị đo khối lượng nguyên tử

– Gv thông tin

-Nguyên tử H có bán kính khoảng 0,053nmĐường kính khoảng 0,1nm, dường kính hạt nhân nguyên tử nhỏ hơn nhiều, khoảng 10^-5nmEm hãy xem đường kính nguyên tố và hạt nhân chênh lệch nhau như thế nào?

– Hs tính toán, trả lời

– Gv minh hoạ ví dụ phóng đại ntử

– Gv thông tin, yêu cầu hs nghiên cứu bảng 1/8

II/ KÍCH THƯỚC VÀ KHỐI LƯỢNG CỦA NGUYÊN TỬ:

1. Kích thước nguyên tử:

• Người ta biểu thị kích thước nguyên tử bằng:

+ 1nm(nanomet)= 10^{– 9} m

+ 1A⁰ (angstrom)= 10^-10 m

• Nguyên tử có kích thước rất lớn so với kích thước hạt nhân (lần).

• d_e,p10^-8nm.

2. Khối lượng nguyên tử:

• Do khối lượng thật của 1 nguyên tử quá bé, người ta dùng đơn vị khối lượng nguyên tử u(đvC).

• 1 u = 1/12 khối lượng 1 nguyên tử đồng vị cacbon 12 = 1,6605.10^-27kg.(xem bảng 1/trang 8 sách GK 10).

Kiến thức cũ có liên quan

Kiến thức mới trong bài cần hình thành

– Cấu tạo của hạt nhân nguyên tử

– Nguyên tố hoá học

– Số khối, điện tích hạt nhân, số hiệu nguyên tử

– Đồng vị

– Định nghĩa NTHH mới

– Kí hiệu nguyên tử

– Điện tích hạt nhân là đặc trưng của nguyên tử

HOẠT ĐỘNG THẦY VÀ TRÒ

NỘI DUNG KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Hạt nhân nguyên tử

Mục tiêu: Hiểu về hạt nhân nguyên tử; Biết cách tính và rèn luyện tính nguyên tử khối trung bình, tính các loại hạt dựa vào số khối và số hiệu

– Gv: Điện tích hạt nhân nguyên tử được xác định dựa vào đâu?

– Hs trả lời

– Gv: Số khối A được xác định như thế nào?

– Hs trả lời

– Gv lấy vd cho hs tính số khối

I/ HẠT NHÂN NGUYÊN TỬ:

1.Điện tích hạt nhân:

-Hạt nhân có Z proton điện tích hạt nhân là +Z.

-Số đơn vị điện tích hạt nhân Z = số proton = số electron .

nguyên tử trung hòa về điện .

2.Số khối (A): = Số proton(Z) + Số nơtron(N)

• A = Z + N

• Số đơn vị điện tích hạt nhân Z và số khối A đặc trưng cơ bản cho hạt nhân và nguyên tử.

Hoạt động 2: Nguyên tố hoá học

Mục tiêu: Biết định nghĩa mới về nguyên tố hoá học, hiểu kí hiệu nguyên tử

– Gv: Trong phân ôn tập đầu năm, chúng ta có nhắc đến nguyên tố hoá học, em nào có thể nhắc lại định nghĩa?

– Hs trả lờiGv kết luận

– Gv thông tin

– Gv lấy một số ví dụ để hs xác định số khối, số hiệu nguyên tử :

– Hs vận dụng tính số n của các nguyên tố trên

II/ NGUYÊN TỐ HÓA HỌC:

1. Định nghĩa:

Nguyên tố hóa học gồm những nguyên tử có cùng điện tích hạt nhân .

2. Số hiệu nguyên tử (Z):

Số đơn vị điện tích hạt nhân nguyên tử của 1 nguyên tố được gọi là số hiệu của nguyên tố đó, kí hiệu là Z.

3. Kí hiệu nguyên tử:

Nguyên tố X có số khối A và số hiệu Z được kí hiệu như sau:

Hoạt động 3: Đồng vị

Mục tiêu: Củng cố về đồng vị

– Những nguyên tử như thế nào được gọi là đồng vị của một nguyên tố ?

– Hs trả lời

– Gv kết luận, vd

III/ ĐỒNG VỊ:

Đồng vị là những nguyên tử có cùng số proton, nhưng khác về số nơtron nên số khối khác nhau.

Vd : Nguyên tố hiđro có 3 đồng vị :

Proti Đơteri Triti